ما و وهابیت /روحا... محموديان
| هایپر مدیا | مرکز جامع خدمات رسانه ها / نگارش روزنامه |
|
|
|
اندازه فونت |
|
پرینت |
|
برش مطبوعاتی |
|
لینک خبر | جابجایی متن |
|
نظرات بینندگان |
ما و وهابیت /روحا... محموديان
انقلاب اسلامي ايران، تئوري هاي روابط بين الملل را دگرگون کرد. پيش از اين، اغلب انقلاب ها در هاله رقابت هاي شوروي با غرب و سياست دو قطبي نظام بين الملل توجيه مي شد. ولي انقلاب ايران، دين محور بود و با طرد مظاهر غربي و توجه به رويکرد هاي سنتي و مذهبي براي بسياري از جوامع غربي قابل هضم نبود. «فرد هاليدي» نويسنده انگليسي، انقلاب اسلامي ايران را نخستين انقلاب در تاريخ جديد پس از انقلاب کبير فرانسه، 1979 مي داند که ايدئولوژي حاکم شکل سازمان اعضاي رهبري کننده و هدف هاي اعلام شده آن، هم در ظاهر و هم در باطن مذهبي بوده است. «احمد بن بلا» نخستين رييس جمهوري الجزاير پس از استقلال اين کشور، انقلاب ايران را معجزه قرن ناميد. پيروزي اين انقلاب، در پي ناکام ماندن ملي گرايي عربي در مبارزه عليه صهيونيسم و بي نتيجه ماندن مبارزات عمومي و فراگير کشور هاي عربي براي اهداف ملي و ايدئولوژيک خود انجام شد. اين انقلاب، يک سري ورودي هايي را وارد سيستم منطقه اي، يعني خليج فارس و منطقه خاورميانه کرد که باعث به چالش کشيده شدن اين کشور ها شد.
پيش از انقلاب، ايران و عربستان به نمايندگي از آمريکا و غرب ژاندارم منطقه بودند و عراق نيز با حمايت شوروي يک قدرت منطقه اي محسوب مي شد. به طوري كه كشور هاي كوچك منطقه هميشه اقمار يكي از اين كشور ها بودند. ماهيت ضدامپرياليستي انقلاب ايران با محوريت شعار هايي مانند «نه شرقي، نه غربي، جمهوري اسلامي» باعث شد که امپرياليسم شرق و غرب به مبارزه با انقلاب برخيزند و مزدوران منطقه اي (عراق و عربستان) را براي مبارزه با ايران به ميدان آورند. از طرف ديگر وقوع انقلاب اسلامي، يک سري تحولات را در کشور هاي حاشيه خليج فارس به‌وجود آورد. با توجه به شکاف اجتماعي و بحران مشروعيتي که در رژيم هاي حاکم منطقه وجود داشت، نگراني و وحشت را در بين حکام کشور هاي منطقه افزود. با گسترش بيداري اسلامي، حکومت هاي ديکتاتوري و مورد حمايت امريکا مثل اردن، مصر، امارات، عربستان و... در مقابله با موج اسلامگرايي با چالش مواجه شدند. بي ترديد انقلاب اسلامي مهمترين تاثير را در اين رشد و شکل گيري موج بيداري اسلامي داشته است.
بر اين اساس، روابط ايران و عربستان از دريچه دو شکاف و دو نوع مرزبندي قابل تحليل و بررسي است. از يک نگاه، عربستان يکي از قدرت هاي منطقه است که اهداف و اولويت هاي آمريکا و متحدان غربي اش را پيگيري مي کند و از حمايت مالي و سياسي غربي ها نيز برخوردار است؛ از اين منظر، فراز و فرود روابط جمهوري اسلامي ايران با کشور هاي غربي در نوع تعامل دو کشور نيز قابل مشاهده بوده است. از طرف ديگر، ايران و عربستان دو کشور مسلمان و قدرتمند منطقه هستند که در جهت حفظ منافع ملي خود كوشيده اند تا نقش برتر را در منطقه ايفا كنند. انقلاب اسلامي ايران که ملهم از دستورات اسلام شيعي و ارزش ها و اعتقادات شيعيان بوده، پس از پيروزي تلاش کرده است که نگرش پويا و انقلابي خود از اسلام را تبليغ کند. اما خاندان سلطنتي آل سعود كه با اتحاد با سلفي ها (و هابي ها) در شبه جزيره عربستان به قدرت رسيدند، مروج و هابيت و مبارزه با شيعيان بوده اند و علاوه بر ايفاي نقش سياسي و اقتصادي، به ايفاي نقش ديني نيز دست زده اند و موسسات ديني و فرقه اي و هابي و مساجد و مدارس وابسته به دولت سعودي در سطح جهان اسلام مشغول فعاليت شدند. نگاه و هابيت به شيعه نگاهي حاكي از كينه بوده كه معتقد است كشتن يك شيعه از كشتن يك كافر ثوابش بيشتر است. البته دو کشور در برخي برهه هاي زماني در جهت دفاع از حقوق مسلمانان و حمايت از کيان اسلام و مسلمين در کنار يکديگر قرار گرفته اند و جلوه اي از وحدت و همبستگي اسلامي را به نمايش گذاشته اند. در اين راستا، رقابت ها و همکاري هاي دو کشور براساس اين دو شکاف قابل تحليل است. لذا روابط اين دو کشور در پنج برهه زماني بررسي مي شود.
جنگ تحميلي
در پي تجاوز عراق به ايران، فرصت لازم در اختيار عربستان قرار داده شد تا خواسته خود براي ايجاد يک سيستم امنيت جمعي را در منطقه تحقق بخشد. براي اين منظور، شوراي همکاري خليج فارس در سال 1360 ميان وزيران خارجه عربستان سعودي، عمان، کويت، قطر، بحرين و امارات در «رياض» به وجود آمد. در واقع، تشکيل اين شورا، اقدامي عليه انقلاب ايران و با حمايت آمريکا بود و اين شورا از جانب مقامات ايالات متحده مي توانست به عنوان ستوني براي سد بستن در برابر قدرت ايران و اسلام سياسي انقلابي به‌کار گرفته شود. مقامات آمريکايي معتقد بودند که در مقابل انقلاب ايران، همکاري آمريکا با شوراي همکاري خليج فارس بايد تشديد شود. بنابراين حمايت همه جانبه آمريکا از شورا تشديد شد. در اين ارتباط، نيروي واکنش سريع آمريکا به همراه نيرو هاي واکنش سريع شوراي همکاري خليج فارس براي کنترل درگيري هايي با ابعاد کوچکتر و سرکوبي جنبش هاي داخلي و منطقه اي بسيار فعال شدند.
همچنين در راستاي تقويت نظامي عربستان در سال 1360، فروش آواکس ها اجرا شد. از سوي ديگر، تسليحات نظامي آمريکايي که در اختيار کشور هاي شوراي همکاري خليج فارس قرار مي گرفت، از سوي اين کشور ها در اختيار عراق قرار داده مي شد. به عنوان مثال، در طول جنگ عراق با ايران در سال 1364 بالغ بر 30 ميليارد دلار در اختيار عراق قرار دادند.
در راستاي تخريب رابطه ايران با کشور هاي منطقه نيز، سعي شد تا خطر ايران را جايگزين خطر اسراييل در منطقه كنند. اين سياست به‌نحوي پيگيري شد که کشور هاي عربي، به جاي جنگ عراق و ايران از واژه «جبهه عربي» و يا «جنگ عرب و عجم» استفاده مي کردند.
کشتار حجاج
«جمعه خونين مكه» اگرچه به‌ظاهر براي سركوب مراسم برائت از مشركين بود، اما در حقيقت بر اساس دستور آمريكا و در جهت مقابله با «صدور انقلاب اسلامي» رقم خورد. اگرچه موجب بسط انقلاب اسلامي شد و خود زمينه اي را فراهم كرد تا مظلوميت انقلاب اسلامي و سخن حقش بيش از پيش در برابر چشم مسلمين جهان قرار گيرد؛ از طرفي نقطه عطفي در صدور انقلاب بود كه در چهلم شهداي جمعه خونين انتفاضه فلسطين آغاز شد، در روز نهم مردادماه 1366 شمسي برابر با ششم ذيحجه سال 1407 قمري، هزاران زاير ايراني و تعدادي از زايران ديگر كشور هاي اسلامي در مكه معظمه و خانه خدا، در حال انجام فريضه الهي برائت از مشركين بودند كه به دست ماموران دولت و هابي عربستان سعودي مورد تهاجم وحشيانه قرار گرفته و به شهادت رسيدند. زايران خانه خدا در مراسم برائت همه ساله بيزاري خود را از دشمنان اسلام به‌ويژه آمريكا و رژيم صهيونيستي اعلام ميدارند. بر اثر اين يورش بيرحمانه در خانه امن الهي، چهارصد نفر از حُجاج ايراني به شهادت رسيده و بيش از هزار نفر نيز زخمي شدند. حمله به زايران خانه خدا نشان داد كه سردمداران و هابي عربستان، براي اثبات سرسپردگي خويش حاضرند احكام مُحكم الهي را نيز زير پا بگذارند.
به دنبال جنايت بي‌سابقه عمال آمريكايي، عربستان سعودي در به شهادت رساندن زايران بيت ا... الحرام، جمعيت ميليوني مردم تهران در يازدهم مرداد 1366 پس از راهپيمايي با شكوه در برابر مجلس شوراي اسلامي اجتماع كردند و هاشمي رفسنجاني، رياست مجلس وقت در اين اجتماع گفت: «انتقام خون شهدا آن است كه ريشه حكام سعودي در منطقه خشكانده شود. »
امام خميني(ره) در پيامي تاريخي در واکنش به کشتار حجاج ايراني فرمودند: «اگر هزاران مبلغ و روحاني را به اقطار عالم مي فرستاديم تا مرز واقعي بين اسلام راستين و اسلام آمريكايي و فرق بين حكومت عدل و حكومت سرسپردگان مدعي حمايت از اسلام را مشخص كنيم، به‌صورتي چنين زيبا نمي توانستيم و اگر مي خواستيم پرده از چهره كريه دست نشاندگان آمريكا برداريم و ثابت كنيم كه فرقي بين محمدرضا خان و صدام آمريكايي و سران حكومت مرتجع عربستان در اسلام زدايي و مخالفتشان با قرآن نيست و همه نوكر آمريكا هستند و مامور خراب كردن مسجد و محراب و مسئول خاموش نمودن شعله فرياد حق طلبانه ملت ها، باز به اين زيبايي ميسر نمي گرديد، و همچنين اگر مي خواستيم به جهان اسلام ثابت كنيم كه كليدداران كنوني كعبه لياقت ميزباني سربازان و ميهمانان خدا را ندارند و جز تامين آمريكا و اسراييل و تقديم منافع كشورشان به آنان كاري از دستشان برنمي آيد، اين و هابي هاي پست بي خبر از خدا به سان خنجرند كه هميشه از پشت در قلب مسلمانان فرو رفته اند.»
لبنان
جنگ 33 روزه لبنان و جنگ بيست و دو روزه غزه، جنگ بين دو ديدگاه و تفکر در دنياي اسلام بود. تفکر پايداري و مبارزه و تفکر سازش. اين گونه است که اسراييل قبل از آغاز حمله به لبنان علاوه بر آمريکا، با سران عربستان، اردن و مصر نيز هماهنگيهاي لازم را انجام مي‌دهد و همگي در يک جبهه عليه تفکر پايداري و مبارزه قرار مي‌گيرند. اين همکاري در جنگ 22 روزه غزه ديگر بر همگان آشکار و عيان شد. علاوه بر رژيم صهيونيستي که وجهه دروغين خود را از دست داد، چهره واقعي سران بعضي کشور هاي عربي از جمله عربستان، اردن و مصر بيش از پيش براي افکار عمومي جهان و به‌خصوص جهان عرب آشکار شد و خطکشيها و مرزبنديها بين دو تفکر ذکر شده اين بار واضح‌تر و پررنگ‌تر نمايان شدند. نقش و جايگاه ايران در مسايل منطقه اي و نگراني هاي كشور هاي عربي از افزايش نفوذ آن در كشور هايي مثل عراق و لبنان يكي از دغدغه هاي اساسي كشور عربستان محسوب مي شود تا جايي كه بسياري از صاحب نظران و تحليلگران موضع‌گيري عربستان را با اين موضوع مرتبط مي دانند. «جورج پركوويچ» معاون بخش تحقيقات موسسه صلح كارنگي در اين باره مي گويد: «عربستان نگران قدرتي هست كه در پس خواسته هاي منطقه اي ايران وجود دارد. اين مسئله تا حد زيادي انتقاد علني آن ها را از حزب ا... توجيه مي كند و باعث مي شود كه آن ها در كنار دشمن قديمي خود اسراييل در مقابل لبنان قرار گيرند.» عربستان سعودي معمولا در موضع گيري هاي سياست خارجي خود به گونه اي عمل مي كند كه مورد رضايت ايالات متحده آمريكا باشد.
يمن
ژنرال علي‌عبدا... صالح، رييس‌جمهور يمن، در حوادث جنگ جدايي‌خواهي جنوبيها در تابستان 1994، سلاحها و پولهاي رياض را به‌طور آشكارا ديد و از افزايش گستره نفوذ و تأثيرگذاري عربستان به وحشت افتاد، لذا طي يك دهه ( 2004 – 1994) از اقدامات فرهنگي و تبليغي خانواده حوثي حمايت مي‌كرد تا فعاليتها و توطئههاي سلفيهاي يمن را در مناطق شمال يمن خنثي سازد. همكاري صنعاء و حوثيها تا پس از حوادث 11 سپتامبر 2001، ادامه داشته، ولي پس از شعار هاي مرگ بر آمريكا و مرگ بر اسراييل حسين حوثي و پيروانش، صنعاء سياست خود را تغيير داد. شعار ها و سياستهاي ضدآمريكايي حوثيها، حساسيتهاي واشنگتن برانگيخت. آگا هان به مسايل يمن معتقدند كه مردم بي‌گناه و بي‌دفاع شمال يمن كه اكثريت آنان شيعي و زيدي هستند، قرباني سياستهاي توسعه‌‌طلبانه عربستان سعودي و سياست كثيف برخي از ژنرالها و سياستمداران هوادار بعثيهاي عراق و سلفيهاي سعودي هستند. عربستان سعودي در اواخر آبان‌ماه پس از هماهنگي با دولت يمن وارد جنگ گسترده هوايي و زميني عليه گروه موسوم به الحوثيها شد. اکنون رسانههاي عربي چنين وانمود مي‌کنند که عربستان در حال سرکوب نيرو هاي وابسته به ايران در شمال و شمال غرب يمن است. درست در روزي که قرار بود وزير خارجه ايران به صنعاء سفر کند و يمنيها به بهانه مشغول بودن رييس‌جمهور اين سفر را لغو کردند، معاون وزير دفاع يمن سرگرم رايزني با مقامات نظامي عربستان در جده بود. دولت يمن از توانايي عربستان براي سرکوب نظامي حوثيها بهره‌برداري کرد و در مقابل عربستان که طي ده سال اخير همواره از خطري موهوم به‌نام گسترش هلال شيعي احساس نگراني مي‌کرد، اکنون فرصتي به‌دست آورده تا با اين خطر در مرز هاي جنوبي خود مقابله کند و نشان دهد که نسبت به روند رو به رشد قدرت‌گيري شيعيان که از نظر رياض وابسته به ايران هستند، بي‌تفاوت نيست و در صورت لزوم وارد جنگ با اين گسترش شيعي خواهد شد. اين حوادث در فضاي امنيتي و پرتخاصم ميان ايران و کشور هاي عربي همسايه به‌ويژه عربستان صورت مي‌گيرد، دولت يمن نيز از همين فضا براي وارد کردن عربستان به جنگ استفاده کرد. درگير شدن کشور عربستان با يک گروه جنگجوي غيرمنظم و چابک، خاطره جنگ سي و سه روزه اسراييل عليه حزب‌ا... را به ذهن متبادر مي‌کند.
حوادث بعد از انتخابات
در اين راستا، نگاه جهان عرب به تحولات ايران قبل از انتخابات در دو سطح قابل بررسي بود: نخست در سطح نخبگان و توده هاي مردم و دوم سطح رهبران كشور هاي عربي منطقه. در سطح مردم و توده ها نگاهي كه كشور هاي منطقه به ايران دارند؛ نگاهي از روي تحسين، توام با حسرت بوده و هست. فضاي گرم رقابت هاي انتخاباتي ايران براي مردم منطقه تحسين‌برانگيز بود. چراكه مردم اين منطقه همواره با دولت هاي مادام‌العمر خود به‌ناچار خو گرفته اند و خلاء فضاي گرم انتخاباتي مشهود بوده و حسرت آن ها نيز به اين خاطر است كه انتظار دارند در قرن بيست و يكم در كشور هاي خود نيز شاهد تحولات مشابهي باشند. از طرف ديگر، توده هاي مردم در كشور هاي عربي به‌خاطر مواضع صهيونيستي و غرب ستيزانه احمدي نژاد، مشتاق روي كارآمدن مجدد وي بودند. رهبران منطقه طبق يك سنت معمول در سال هاي اخير با محافظه‌كاري نسبت به تحولات ايران اظهارنظر مي كنند. اما برخي ديگر از كشور هاي عربي همگان با كشور هاي غربي و عناصر داخلي از همان ابتدا و همزمان با اعلام برخي از كانديدا ها مبني بر مخدوش بودن نتيجه انتخابات، ضمن سياه نمايي از فضاي داخلي ايران پس از انتخابات، به گسترش تقلب در انتخابات دامن زدند. در پايان بايد به اين نکته اذعان کرد که اهميت وجود روابط حسنه بين ايران و عربستان سعودي براي هر دو كشور بسيار مهم بوده و در هر دو كشور اجماع عقيده براي حفظ روابط دوستانه و ارتقاي آن موجود است که اين امر با بر عهده گرفتن نقشي مستقل و برخاسته از اولويت هاي جهان اسلام ميسر مي شود. اگرچه به نظر مي‌رسد از يک سو جريان سلفي در عربستان براي ارتباط با ايران مقاومت مي کند، چرا كه اين جريان نگران جايگاه خود در صورت قدرت گرفتن شيعيان در عربستان است. از سوي ديگر، با توجه به طرح آمريكا براي آينده منطقه و طرح‌ريزي خاورميانه بزرگ، هنوز عربستان را به كسب نقش قابل قبولي در آينده منطقه اميدوار نگه داشته است. از طرفي، عربستان سعودي در صحنه داخلي و خارجي با چالش هاي مختلفي رودرروست که حل اين مشکلات در گرو پيگيري راهبرد هاي هويتي و نقش‌آفريني در چارچوب ديني و اسلامي ميسر مي‌شود و با توجه به موج رو به گسترش بيداري اسلامي، توانايي رياض در پيگيري اولويت هاي کشور هاي غربي رو به افول گذاشته و افزايش محبوبيت رهبراني مانند سيد حسن نصرا... در جهان عرب، زنگ خطري است براي رهبران عربي که در خلاف مسير خواسته ملت خود حرکت مي کنند