فيلم‌هايي كه در دولت نهم توليد شدند اما هنوز رنگ پرده ندیدهاند
... به دلايلي!
طبيعتا وقتي داستان، داستان اعمال «سليقه» و نبود «معيار» باشد، ديگر نبايد چندان مته به خشخاش گذاشت و ذره‌بين استدلال در دست گرفت. اما مرور برخي داستان‌ها تلخي و شيريني توأماني دارد كه يادآوري هر از چندگاهش لااقل اميد «اصلاح» را زنده نگاه مي‌دارد. از جمله اين داستان‌ها داستان پروانه‌هاي بي‌بال سينماي ايرانند؛«اين فيلم پروانه نمايش دارد، اما اكرانش به تأخير افتاده است، به دلايلي!» اين جمله‌اي است كه محمود اربابي، مدير كل اداره ارزشيابي و نظارت سينماي حرفه‌اي، در شبه‌كارنامه‌اي كه ماهنامه فيلم در قضاوت عملكرد چهار ساله‌اش ترتيب داده بود، چندباري به زبانش آورده است. اربابي در تشريح مصداقي دلايل اكران نشدن برخي توليدات سينماي ايران و ارتباط اين مهم با كسب پروانه‌هاي «ساخت و اكران» به‌صراحت در بيشتر موارد از صدور پروانه براي فيلم‌ها خبر داده و اكران نشدن‌ها را به «دلايلي» ناگفتني ارجاع داده است. البته قصد ما ورود و ريزشدن در بحث براي كشف اين دلايل نيست، اما همين مختصر بهانه‌اي است تا به‌يادآوريم تنها عامل موثر در سرانجام يك اثر سينمايي، ساختارهاي سينمايي مصرح در قانون نيست كه عواملي ديگر گاه نقش بسيار موثري در توفيق یا عدم توفيق يك فيلم ايفا مي‌كنند. از اين دست آثار، نمونه كم نيست، اما آن‌چه در ذيل اين گزارش فهرست شده است، از مهمترين توليدات سينماي ايران از سال 84 (آغاز دولت اصولگراي نهم) تا به امروز است كه هنوز فرصت اكران نيافته‌اند و احتمالا قضاوت آنان را كه چنين ناكامي‌هايي را به تغيير سياست‌گذاران و بالطبع تغيير «سليقه»ها عودت مي‌دهند، اندكي به چالش بكشد
آفساید / 1384
جعفر پناهی
پروانه نمایش : دارد
با موضوع ورود بانوان به ورزشگاهها در جشنواره بیست و چهارم فیلم فجر نمایش داده شد و مورد استقبال برخی منتقدان قرار گرفت، اما در آستانه اکران و به‌دلیل هم‌زمانی با واکنش‌ها نسبت به موافقت دولت با ورود بانوان به ورزشگاهها، از اکران بازماند
پرونده هاوانا / 1384
علیرضا رییسیان
پروانه نمایش : دارد
فیلم مشکل مجوز ندارد، اما بهواسطه اختلاف تهیه‌کننده و کارگردان هنوز رنگ پرده را به خود ندیده است
چندکیلوخرما برای مراسم تدفین/ 1384
سامان سالور
پروانه نمایش : دارد
فیلم در جشنوارههای جهانی جوایز بسیاری را از آن خود کرد و در جشنواره فیلم فجر هم نمایش‌های موفقی برای منتقدان و مردم داشت، اما از اکران بازمانده است
دم صبح / 1384
حمید رحمانیان
پروانه نمایش : دارد
تنها فیلم رحمانیان در ایران است، اما به‌دلیل ساختار ضد داستان از اکران سینماها دور ماند. سیمافیلم حق پخش فیلم را خرید و سرانجام سر از شبکه نمایش خانگی درآورد
زمان می ایستد / 1384
علیرضا امینی
پروانه نمایش : دارد
فیلم در جشنواره بیست و چهارم بسیار مورد توجه داوران قرار گرفت و با پنج نامزدی در رشتههای مختلف سیمرغ صداگذاری را از آن خود کرد، اما به‌دلیل اختلاف‌نظر مالکان از اکران بازماند
سفر به هیدالو / 1384
مجتبی راعی
پروانه نمایش : دارد؛ اما ...
فیلم اگرچه در جشنواره فیلم فجر
مورد استقبال قرار گرفت، اما در آستانه اکران و به دلیل انتشار فیلم خصوصی یکی از بازیگران اصلی، به تعبیر محمود اربابی «به تیر غیب گرفتار شد!» و به محاق توقیف رفت و حتی از ورود به شبکه
نمایش خانگی باز ماند
شهر آشوب / 1384
یداله صمدی
پروانه نمایش : دارد
فیلمی درباره زندگی غیاث‌الدین جمشید کاشانی که بهواسطه آواز‌های همایون شجریان با استقبال بالایی مواجه شد. در سال 1385 موفق به اخذ مجوز شد، اما هنوز اکران نشده و زمزمههایی مبنی بر ورودش به شبکه خانگی به‌گوش می‌رسد
عصر جمعه / 1384
مونا زندی
پروانه نمایش : دارد، تمدید شده است
در جشنواره بیست و چهارم فیلم فجر موفق به کسب سیمرغ بهترین فیلم اول و جایزه ویژه هیئت داوران شد. ولی به‌رغم اعلام قبلی موفق به اکران در سال 1385 نشد و آماده ورود به شبکه خانگی شد
کارگران مشغول کارند / 1384
مانی حقیقی
پروانه نمایش : ویدیویی دارد
فیلمی که در جشنواره بیست و چهارم واکنش های زیادی را برانگیخت و حضور موفقی در جشنوارههای جهانی داشت، اما با ورود نسخه‌ای از آن به شبکه قاچاق از اکران بازماند
آدم / 1385
عبدالرضا کاهانی
پروانه نمایش : دارد
همزمان با اعلام موفقیت فیلم دوم کاهانی در جشنوارههای جهانی، این فیلم (به‌عنوان فیلم اولش) توقیف شد. این فیلم در فرانسه و کلمبیا اکران موفقی داشت
پنج / 1385
عباس کیارستمی
پروانه نمایش : ندارد
فیلمی متفاوت که حتی بسیاری از دوست‌داران سینمای کیارستمی هم آن را نپسندیدند و بهواسطه فضای انتزاعی و خاص، کارگردانش هم اصراری بر اکران عمومی آن نداشت
چند روز بعد / 1385
نیکی کریمی
پروانه نمایش : دارد
تجربه تازه ستاره دهه 70 سینمای ایران در عرصه کارگردانی، با برخورد سرد منتقدان در جشنواره مواجه شد و تنها در سال 1387 موفق به مجوز ورود به شبکه خانگی شد
سنتوری / 1385
داریوش مهرجویی
پرونده نمایش : دارد؛ اما ...
پرحاشیه‌ترین فیلم این سال‌ها که با وجود عقد قرارداد اکران برای نوروز 1386 از اکران بازماند و با ورود به شبکه قاچاق دیده‌شده‌ترین فیلم سینمای ایران شد
فقط چشماتو ببند / 1385
علیرضا امینی
پرونده نمایش : ندارد
پروانه ساخت هم ندارد
سوژه «خودکشی» در این فیلم چندان مورد پسند مسئولان سینما قرارنگرفت و عوامل فیلم ناگزیر از اخد مجوز شبکه خانگی شدند که البته هنوز منتشر نشده‌است
قفل ساز / 1385
غلامرضا رمضانی
پرونده نمایش : دارد
به‌رغم جلب نظر منتقدان در جشنواره بیست و پنجم مسئولان سینمایی وقت، به‌عوامل آن توصیه کردند فیلم اکران نشود. ولی پروانه اکران آن در سال 1386 صادر شد، هرچند تأثیری در امکان اکران آن نداشت.
نسل جادویی / 1384
ایرج کریمی
پرونده نمایش : دارد
مشکل این فیلم عجیب‌ترین مورد در میان این دست فیلم ها بود؛ مشکل شرعی! فیلم به‌دلیل نمایش توانمندی‌های جادویی چند جوان، متهم به ایراد شرعی شد، چراکه از نگاه مسئولان معجزه تنها در ید قدرت پیامبران الهی است و فیلم اینگونه نه فقط از اکران که از حضور در جشنواره فجر هم بازماند؛ البته بعد از تولید نه در مرحله تأیید فیلمنامه!
مشکل این فیلم عجیب‌ترین مورد در میان این دست فیلم ها بود؛ مشکل شرعی! فیلم به‌دلیل نمایش توانمندی‌های جادویی چند جوان، متهم به ایراد شرعی شد، چراکه از نگاه مسئولان معجزه تنها در ید قدرت پیامبران الهی است و فیلم اینگونه نه فقط از اکران که از حضور در جشنواره فجر هم بازماند؛ البته بعد از تولید نه در مرحله تأیید فیلمنامه!
پروانه نمایش : دارد
بهگفته بایرام فضلی (که در سینمای ایران بیشتر به‌عنوان فیلمبرداری توانمند شناخته می‌شود)، بارها پخش‌کننده برای نمایش عمومی «بازهم سیب داری؟» اقدام جدی کرده، اما به محض مراجعه به معاونت سینمایی ارشاد، موانعی نامشخص بر سر راه اکران فیلم بهوجود آمده که به‌کلی بحث اکران فیلم را به تعویق انداخته است
پوست موز / 1386
علی عطشانی
پروانه نمایش : دارد
فیلم ماهیتی تلویزیونی داشت اما تبدیل آن به نسخه 35 و اعلام آمادگی برای حضور در جشنواره فجر بیست و پنجم آن را به فیلمی جنجالی در سینما بدل کرد. فیلم اجازه ورود به سینماها را نیافت و سرآخر هم سر از شبکه نمایش خانگی درآورد
جمشید و خورشید / 1386
بهروز یغماییان
پروانه نمایش : دارد
این انیمیشن با هزینه 500 میلیون تومانی مراحل تولید را سه ساله سپری کرد، اما هنوز اکران نشده است. یغمائیان که انیمیشن موفق «وقتی بابا کوچک بود» را هم در کارنامه دارد، درباره چرایی اکران نشدن این فیلم می‌گوید: «مسئولان سینما از ما حمایت نکردند.»
دایناسور/ 1386
پرویز شیخ طادی
پروانه نمایش : ندارد
فیلمی فانتزی - سیاسی که فضایی سیاه دارد و همین فضا باعث شد برخی آن را واکنش اعتراضی شیخ‌طادی، نسبت به توقیف «سینه سرخ» بخوانند. این فیلم به‌رغم بهره‌مندی از یکی از آخرین بازی‌های خسرو شکیبایی، به‌دلیل تندی انتقادات امیدی به اکران ندارد
سبز کوچک/ 1386
غلامرضا رمضانی
پروانه نمایش : دارد اما پروانه ساخت ندارد
فیلم دیگری از رمضانی که به‌رغم سوژه و پرداخت قابل دفاع، هرگز فرصت اکران نیافت و وزارت ارشاد تنها اجازه اکران محدود آن در سالن کانون پروش فکری (تهیه‌کننده فیلم) را صادر کرد. اما با رسانه‌ای شدن اعتراضات، پروانه نمایش عمومی صادر شد؛ هرچند بی‌نتیجه!
موش / 1386
شاهد احمدلو
پروانه نمایش : دارد
فیلمی سفارشی که پس از دو تجربه کمدی، احمدلو را وارد میدان آثار جدی کرد. داستان فیلم در عراق می‌گذرد و در جشنواره بیست و ششم از آن استقبال خوبی شد، اما با اینهمه از اکران بازماند و وارد شبکه نمایش خانگی شد
ترانه تنهایی تهران / 1386
سامان سالور
پروانه نمایش : ندارد/ پروانه ساخت: ندارد
فیلمی متفاوت درباره تهران از سامان سالور (سومین فیلم او) که بازهم در اخذ مجوز اکران ناکام ماند. فیلم تنها نماینده ایران در جشنواره شصت‌ویکم فیلم کن بود و با وجود کسب افتخارات جهانی، از فرصت نمایش برای مخاطبان ایرانی همچنان محروم است
آنجا / 1386
عبدالرضا کاهانی
پروانه نمایش : ندارد، نیازمند اصلاح
دومین فیلم کارگردان جوان محسوب می‌شود که به جهت داشتن تهیه‌کننده آمریکایی هم خود در محاق توقیف گرفتار آمد و هم فیلم اول کاهانی (آدم) را به محاق برد. کاهانی می‌گوید برای همکاری با تهیه‌کننده‌اش کلیه مراحل قانونی را طی کرده است
باد در علفزار می پیچد/ 1387
خسرو معصومی
باد در علفزار می پیچد/ 1387
خسرو معصومی
سومین فیلم از سهگانه معصومی درباره جنگل است (پس از رسم عاشقکشی و جایی در دوردست) چندان مورد توجه منتقدان در جشنواره قرار نگرفت. کارگردان فیلم درباره تأخیر در اکران آن گفته است: «پخش‌کننده مایل است سالن سینمای مناسب برای فیلم بگیرد و از سوی دیگر به اعتقاد برخی سینماداران این فیلم فرهنگی است و شاید در اکران همانند فیلم‌های گیشه موفق نباشد.»
اشکان، انگشتر متبرک/ 1387
شهرام مکری
پروانه نمایش : ندارد
فیلمی جذاب از یکی از فیلمسازان کوتاه سینمای ایران که در جشنواره بیست و هفتم فجر واکنش های مختلفی را برانگیخت و جایزه ویژه داوران را هم از آن خود کرد، اما در اکران همچنان ناکام ماند
شیرین/ 1387
عباس کیارستمی
پروانه نمایش : ندارد
بی‌تردید متفاوت‌ترین ساخته این کارگردان متفاوت سینمای ایران است. مخاطبان آن بهصورت صفر و یک، یا از آن متنفر و یا شیفته آن شده‌اند، اما همه در یک نظر تقریبا مشترکند؛ کارگردان فیلم گویی اصراری برای اکران فیلمش در سینما، به‌خصوص سینماهای ایران نداشته است!
صندلی خالی/ 1387
سامان استرکی
پروانه نمایش : دارد
فیلم آنقدر متفاوت بود که در جشنواره فجر بیست و هفتم، نه فقط به دل منتقدان نشست که داوران نیز کارگردان جوان آن را لایق تقدیر دانستند. اما پس از جشنواره و تا به امروز، آنقدر اختلافات استرکی با شجاعنوری (تهیه‌کننده فیلم) رسانه‌ای شده است که بیراه نیست اگر علت بازماندن آن از اکران را در همین اختلافات رصد کنیم
