باد مشرق همچنان در کن میوزد /سعید مروتی
تأسیسات فقهی و حکومتی یک فقیه
| هایپر مدیا | مرکز جامع خدمات رسانه ها / نگارش روزنامه |
|
|
|
اندازه فونت |
|
پرینت |
|
برش مطبوعاتی |
|
لینک خبر | جابجایی متن |
|
نظرات بینندگان |
باد مشرق همچنان در کن میوزد /سعید مروتی
شصت و یکمین جشنواره فیلم کن با حضور کارگردانانی صاحب نام چون کوئنتین تارانتینو، کن لوچ، جین کمپیون، فون ترییر، آلمادوار، میشائیل هانکه و... برگزار شد اما جایزه بهترین کارگردانی به یک فیلم ساز فیلیپینی رسید.
بریلانته مندوزا برای فیلم «کیناتای» بهترین کارگردان کن شد و «می فنگ» هنگ کنگی هم جایزه بهترین فیلم نامه نویس را گرفت. «تشنگی» نیز به عنوان محصولی از کره جنوبی جایزه بزرگ کن را به صورت مشترک دریافت کرد. در بخش نوعی نگاه هم فیلم ایرانی «کسی از گربه های ایرانی خبر نداره!» جایزه ویژه هیئت داوران را از آن خود کرد. ضمن این که چندین فیلم آسیایی دیگر نیز در بخش های مختلف کن حضور داشتند. مجموعه این موفقیت ها نشان دهنده این نکته است که باد شرق، کماکان در کن می وزد و هنوز هم سینمای آسیا جایگاه ویژه ای در معتبرترین جشنواره سینمایی دنیا دارد.
در دهه 90، این سینمای ایران بود که به عنوان نماینده قاره کهن در کن می درخشید و اکنون با افول ستاره اقبال فیلم های ایرانی، نوبت به کشورهای آسیای جنوب شرقی رسیده، در حالی که توجه کن به آن ها، به رغم عدم مقبولیت عمومی صورت می گیرد، چنان که هر سه فیلم آسیایی برنده جایزه کن امسال، هنگام نمایش با واکنش های اعتراض آمیز تماشاگران رو به رو شدند. فیلم فیلیپینی که برنده جایزه کارگردانی شد، هنگام نمایش از سوی تماشاگران هو شد و «تشنگی» هم فیلمی کاملا تجاری است که جایزه گرفتنش در کن عجیب به نظر می رسد.
نکته ای که واضح است، گرایش مدیران کن به فیلم هایی متفاوت از سینمای آسیاست، فیلم هایی که مثلا حال و هوایی نزدیک به سینمای کیا رستمی (که در دهه 90 در کن فوق العاده مورد توجه بود) نداشته باشد.
امسال، می شد تأثیرات بحران اقتصادی جهان را بر جشنواره کن هم رصد کرد. کاهش سی درصدی تماشاگران، باعث شد تا کن امسال خلوت تر از همیشه باشد، ضمن این که اغلب فیلم های بخش مسابقه آثار رضایت بخشی نبودند. سردبیر «کایدو سینما» با اشاره به ضعف فیلم های امسال نوشته است: «معدود فیلم های قابل توجه کن هم هیچ کدام آثاری نبودند که بتوان آن ها را به عنوان شاهکار پذیرفت. هیچ فیلمی نبود که یک سر و گردن از بقیه بالاتر باشد و به همین دلیل هرکدام از فیلم های متوسط به بالای امسال، می توانستند نخل طلا را از آن خود کنند.»
در این میان قرعه به نام میشاییل هانکه افتاد که با «نوار سفید» توانست نخل طلا را به خانه ببرد. داستان این فیلم سیاه و سفید در سال های نزدیک به جنگ جهانی اول می گذرد و روابط میان شاگردان، معلمان و مدیران یک مدرسه را به تصویر می کشد.
هانکه به عنوان فیلم سازی که گرایش به طرح مضامین سیاسی دارد، شهره است. «پنهان» یکی از هنرمندانه ترین فیلم های سیاسی هزاره سوم است و در «معلم پیانو» رنج، خشونت و خودآزاری با ظرافت هنرمندانه ای طرح شده. «نوار سفید» چنان که منتقدان درباره اش نوشته اند، ریشه های فاشیسم را وا می کاود. پدرو آلمادووار فیلم ساز اسپانیایی، معمولا با آثارش به کن می آید ولی تاکنون موفق به دریافت نخل طلا نشده است. «آغوش های گسسته» فیلم تازه آلمادووار یادآور و ارجاعی به سینمای کلاسیک دهه 50 است. برخی از منتقدان، این فیلم را شایسته دریافت نخل طلا دانستند، هرچند که تقریبا همه اذعان داشتند، فیلم نسبت به «بازگشت» یک گام به پس محسوب می شود. کوئنتین تارانتینو هم با «لعنتی های بی آبرو» از چهره های شاخص کن امسال بود. تارانتینو چهره درخشان دهه 90 که با «سگدانی» و «داستان عامه پسند» نابغه ای بی گفت وگو به نظر می رسید، در ادامه نتوانست این مسیر را ادامه دهد و اغلب ساخته هایش (جز در لحظاتی که رگ هایی از نبوغ در آن مشاهده می شد) طرفداران دو فیلم اول خود را ناامید کرد.
«لعنتی های بی آبرو» قرار بود از تارانتینو اعاده حیثیت کند و در مجموع بیشتر از دیگر ساخته های این سال هایش مورد توجه قرار گرفت، اگرچه اعتقاد داشتند که «لعنتی های بی آبرو» چیزی به کارنامه خالق «داستان عامه پسند» نمی افزاید.
لارس فون تری یه، فیلم ساز جنجالی دانمارکی هم با «دجال» تا توانست مخالف به جان خرید و البته چنان که خودش خودخواهانه عنوان کرد، باکی از این هم نداشته که فیلمش را کسی دوست نداشته باشد. او که متواضعانه خود را بهترین کارگردان جهان می نامد، سال هاست که در فرمالیسمی پوچ و بی حاصل غرق شده و سهم منتقدان هم که با جدی گرفتن هر فیلم او، متوهمش کرده اند در این سیر سقوطی کم نیست.
«دجال» به عنوان فیلمی که خشونت و مسایل غیراخلاقی در آن موج می زند و تماشایش به شدت آزار دهنده است، چه در میان تماشاگران چه منتقدان، بیشترین واکنش منفی را برانگیخت.
در عوض کسانی که تماشاگر «در جست وجوی اریک» ساخته کن لوچ بودند، لحظات دلپذیری را سپری کردند. فیلمی درباره اریک کانتونای کبیر، فوتبالیست فرانسوی؛ اما این که چرا لوچ انگلیسی به سراغ کانتونا رفته، پاسخ را باید در سال های حضور کانتونا در منچستر یونایتد جست وجو کرد.
روح عصیانگر کانتونا، منطبق با عصیان فیلم ساز چپ گرایی چون کن لوچ است و منتقدان هم این فیلم را بهترین کار لوچ در سال های اخیر ارزیابی کردند. «پیشگو» ساخته ژاک آدیار، دیگر فیلمی بود که در کن امسال مورد توجه قرار گرفت. فیلمی که تصور رایج از سینمای فرانسه و آن حس های شاعرانه و فضای رمانتیک را با حال و هوای خشونت بارش به هم می ریزد. «پیشگو» تریلری است که هم برایش موفقیت تجاری پیش بینی می شود هم منتقدان آن را به عنوان اثری خوش ساخت یاد کردند. این فیلم برنده جایزه بزرگ کن امسال شد.«ستاره درخشان» ساخته جین کمپیون که برگ برنده کن در روزهای اول برگزاری اش بود، دیگر فیلمی بود که مورد توجه منتقدان قرار گرفت ولی هیئت داوران نسبت به آن بی اعتنایی کرد. کمپیون سال ها پیش با فیلم زیبای «پیانو» نخل طلا را از آن خود کرده بود و عده ای اعتقاد داشتند که امسال هم او می توانست برنده این جایزه باشد. امسال حرکت ستاره های هالیوود بر فرش قرمز کمتر از دوره های دیگر به چشم آمد. از توریست ها هم چندان خبری نبود. کن خلوت شده بود و به اعتقاد عده ای این خلوتی و کاهش جلوه های ظاهری اش آن را به حال و هوای دهه طلایی 1960 نزدیک کرده بود. هرچند دیگر سال هاست که دوران شاهکارهای بی مثال به سررسیده است. میان مایگی این درد بزرگ سینمای معاصر، کن را هم بی نصیب نگذاشته و کوشش برای کشف فیلم سازان تازه نفس از کشورهای آسیایی هم بیشتر به تلاشی ناکام و عبث می ماند تا حرکتی جدی و ماندگار.
تأسیسات فقهی و حکومتی یک فقیه
امام خمینی به عنوان فقیهی شجاع و زمان شناس، از جایگاه ممتازی در مرجعیت برخوردار بود. امام از سویی دست در سنت داشت و از سوی دیگر جامعه ای در حال تحول را رهبری می کرد. بنابراین امام بایستی برای مسایل مستحدثه و پرسش هایی که در جامعه و جهان مطرح می شد، پاسخ هایی را تدارک می دید. ابتکارات فقهی و حکومتی امام، ضمن آن که دارای اهمیت بنیادین است، می تواند به عنوان یک روش، مسیر آینده را نیز هموارتر نماید. از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- ارایه نظریه ولایت فقیه: امام خمینی، هم از جنبه نظری و هم از نظر عملی، تئوری ولایت فقیه را تدوین و به عنوان ضمیمه انقلاب آن را بیان کرد. این تأسیس جدید، مهمترین ثمره فقه سیاسی امام به شمار می رود.
2- پرداخت نوین به موضوع امر به معروف و نهی از منکر و دفاع از مظلوم و مبارزه با ظالم، برخلاف عرف متداول تدوین رساله های عملیه بوده است و اجازه های امام برای صرف وجوهات در جهت مبارزه با رژیم پهلوی، یا کمک به مردم فلسطین از این سنخ به شمار می رود.
3- تبیین و تعمیق نگاه اجتماعی به احکام الهی، نظیر پذیرش حضانت فرزندان توسط همسران شهدا، عدم لزوم لفظ در عقد نکاح، پاسخ به نامه شورای نگهبان در خصوص مواردی که زن می تواند از همسر خود طلاق بگیرد و هم چنین جمله معروف امام که «حکومت، فلسفه عملی تمام فقه است»، گویای عمق نگاه اجتماعی امام به مسایل فقهی است.
4- تأکید امام بر حفظ وحدت مسلمین با هر عقیده و مذهبی که باشند.
5- امام در کتاب «تحریرالوسیله»، قرار داد بیمه را عقدی جایز برشمرده و لزوم ایجاد بیمه را از وظایف دولت اسلامی دانسته است.
6- امام، مجسمه سازی و تصویرسازی را در مواردی حرام می دانسته که از آن ها برای عبادت استفاده شود و امام قایل است که در زمان حاضر که این گونه کارها هنر به شمار می رود و آثار صحیح و درستی بر آن ها مترتب می شود، جایز است.
7- اعلان حکم حکومتی به عنوان احکام اولیه
8- حکم به جواز تشریح پیکر میت و پیوند اعضاء با رعایت احترامات لازمه برای میت مسلم
9- جایز شمردن خرید و فروش خون برای حفظ حیات انسان ها
10- جایز شمردن بازی شطرنج، مشروط بر این که به قصد بردن پول و قمار نباشد.
البته مواردی که در بالا اشاره شد، تنها ارایه فهرست اندکی از ابتکارات فقهی امام بوده است که نیاز به پرداخت مفصل گسترده دارد.