هایپر مدیا | مرکز جامع خدمات رسانه ها / نگارش روزنامه |
|
|
اندازه فونت |
|
پرینت |
|
برش مطبوعاتی |
|
لینک خبر | جابجایی متن |
|
نظرات بینندگان |
حضور کمرمق موسسات تاریخنگاری، تحرک محققان مستقل /گزارشی از سمینار «تاریخنگاری انقلاب اسلامی» /مهدی رحیمی
تاریخ نگاری انقلاب اسلامی از جمله مهمترین حوزه ها در زمینه تاریخ معاصر به حساب می آید که در سال های اخیر نیز بسیار به آن پرداخته شده است، اما اغلب جای خالی بحث های نظری مرتبط که تغییر و تحولی سازنده را به همراه داشته باشد، احساس شده است؛ بحث های نظری نوینی که به تازگی از سوی برخی پژوهش گران مطرح شده و ضرورت پرداختن به این حوزه، آن هم با نگاهی نو را در مرکز توجه برخی از اهل فن قرار داده است. از همین رو به همت خانه کتاب سوره مهر حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، به مناسبت سی امین سال انقلاب، در اردیبهشت ماه سال جاری سمیناری تحت عنوان «تاریخ نگاری انقلاب اسلامی» برگزار گردید که با استقبال علاقمندان روبه رو شد که در این سمینار تعدادی از محققان حوزه تاریخ نگاری انقلاب اسلامی نیز در این رابطه به سخنرانی پرداختند. در ادامه، گزارش این سمینار از نظر شما می گذرد.
انقلاب اسلامی به عنوان پدیده ای شگرف و بسیار پیچیده، سئوالات بسیاری را برانگیخته است. سئوالات بی شماری که برآیند عدم درک قدرت گسترده آن و عدم تحلیل دقیق علل و چرایی و چگونگی شکل گیری و گسترش آن است. از سوی دیگر، مبانی و سطوح تحلیل در بین نویسندگان و نظریه پردازان داخلی و خارجی، گوناگون و متنوع است؛ طوری که همین تنوع مبانی و سطوح تحلیل، سبب شده است تا تنوع گسترده ای در طرح نظریات مرتبط با انقلاب اسلامی رخ دهد. بی سبب نیست که وقتی در حوزه تاریخ انقلاب به مطالعه و تحقیق می پردازیم، با مجموعه ای از آثار و منابع مواجه می شویم که دارای تنوع بسیار گسترده در ادبیات، شکل، فرم و محتوا است.
این تنوع اولین بار برای نویسنده کتاب «سبک شناسی تاریخ نگاری معاصر»، این انگیزه را فراهم آورد تا به مطالعه و احصاء و استقراء متون مختلف مرتبط با انقلاب اسلامی بپردازد و با تحلیل نظری داده های روشی و نگرشی متون مختلف تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی، آن ها را در سه سطح مورد ارزیابی قرار دهد که عبارتند از: 1- سطح سبک و روش تألیف، 2- سطح مؤلفان و مؤسسات تألیف کننده؛ 3- سطح نگرش شناسی و جریان شناسی تاریخ نگاری معاصر.
هرچند بحث از نظریه پردازی در انقلاب اسلامی تا حد و حدود زیادی، ممکن است کسل کننده بوده باشد، اما مباحث شکل گرفته در کتاب که مکرر تدریس نیز شده است، ماهیت کلاسی و آکادمیک آن را با جنبه های مختلف تاریخی درآمیخته است، چنان که می توان گفت، به طور طبیعی کتابی خواندنی به این عرصه ارایه شده است؛ اثری که می تواند ذهنیت مطالعه تاریخ انقلاب اسلامی را سامان دهی نماید.
مؤسسه خانه کتاب نیز در این خصوص، صاحب دغدغه ای ارزشمند و درخور ستایش بوده است. ایجاد برنامه ای برای هم اندیشی نویسندگان و محققان مؤسساتی که در این خصوص به اندیشه و نگارش پرداخته اند، اقدامی پسندیده در سی امین سال گشت انقلاب اسلامی بوده است. از سوی دیگر، به فراخوان مقالات آن با بیش از 52 مقاله پاسخ داده شد؛ مقالاتی که حوزه های مختلف تاریخ نگاری انقلاب اسلامی را دربر می گرفت. در همین راستا بود که ششم و هفتم اردیبهشت 1388، مورخان و محققان عرصه تاریخ نگاری در سالن همایش شماره دو حوزه هنری گردهم آمدند.
دکتر حداد عادل، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، سخنران اول این سمینار بود و حجت الاسلام رسول جعفریان، رییس کتابخانه مجلس شورای اسلامی نیز، سخنران دیگر سمینار که در کمال تعجب از نویسندگان درخواست نقد کتاب «جریان ها و جنبش های مذهبی در ایران» را مطرح کرد. علی رغم آن که نقد های مختلفی بر کتاب ایشان وارد و نوشته شد، نشست هایی نیز در این خصوص از جمله در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و ماهنامه زمانه برگزار شده است که ایشان فقط به نامه یک ایرانی از آمریکا اشاره کردند. در میان سخنرانی های علمی، دکتر محمود رجبی اولین سخنران بود.
البته سخنرانی ایشان درخصوص نظریه های تاریخ نگاری انقلاب اسلامی از حد کتاب نهضت روحانیون مرحوم علی دوانی و نهضت امام خمینی سید حمید روحانی فراتر نرفت و دکتر هادی نجفی از نظریات انتقال قدرت در ادبیات انقلاب شناسی غرب، برداشت ناتمامی ارایه کرد. دکتر مرتضی نورایی از دانشگاه اصفهان نیز سعی کرد در همان دغدغه مشهور خویش، یعنی تاریخ شفاهی سیر کند. در این میان دکتر دهقان نژاد از زاویه دیگر بحث ادبیات اقتصادی انقلاب را پیش کشید و زوج معروف دکتر نورایی، یعنی دکتر علی اکبر کجباف، با صدای بم خویش به سراغ فیلسوف پست مدرن فرانسوی رفت تا ثابت کند که گزارش کوتاه «ایرانی ها چه رؤیایی در سر دارند» خبرنگار روزنامه ایتالیایی «کوریرو دلاسرا» همچنان یکی از زیباترین گزارش ها درباره انقلاب اسلامی است.
بدین ترتیب گزارش مشترک دو زوج جوان، یعنی دکتر طمطری و خانم دکتر ترکچی یکی از گزارش های خوب و سخنرانی قابل استفاده در حوزه تاریخ نگاری و آسیب شناسی آن بوده است. دکتر یعقوب توکلی در این جا به موضوع بایستگی ها، موانع و مشکلات تاریخ نگاری آموزشی در آموزش و پرورش و دانشگاه های کشور پرداخت و دکتر مظفر نامدار نیز به بحث مبسوطی درباره آسیب ها در تاریخ نگاری انقلاب اسلامی پرداخت.
در این میان، علیرضا کمری نیز درباره روش شناسی تاریخ پژوهی انقلاب اسلامی صحبت کرد و با اتکاء به ادبیات بیهقی وار خویش، بحث درخوری را درخصوص معرفت شناسی تاریخی ایراد نمود. هرچند محسن کاظمی درخصوص فرصت ها در تاریخ نگاری شفاهی نتوانست به طور کامل به بحث خود بپردازد و شرایط عصر روز دوم، فرصت لازم را برای بحث ایشان فراهم نیاورد. از سوی دیگر، در عین این که مقاله شکوه السادات سمیعی، بحث های فراوانی درخصوص میزان نقش زنان در انقلاب اسلامی و دعوای مذکر بودن تاریخ نگاری برانگیخت ولی با این وجود، بحث ایشان درخصوص شیوه های مصاحبه با بانوان به رغم تکراری بودن آن، تجربیات خوبی را منتقل کرد.
در میان حضور فعال و تلاش مرتضی رسولی پور برای معرفی مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر، حضور رحیم نیکبخت به عنوان دیگر شفاهی کار عرصه تاریخ انقلاب اسلامی، از مرکز اسناد درخور توجه بود. هرچند در مواردی بعضی از سخنرانان، مرکز اسناد انقلاب اسلامی را به دلیل کثرت و انبوهی کارها که باعث کاهش ضریب اطمینان می شود، مورد طعنه قرار دادند ضمن این که البته بعضی از مؤسسات اصلی تاریخ نگاری حضور بسیار کم رنگ و کم رمقی داشته اند.
در این میان، نقش محققان مستقل نیز درخور توجه بوده است. سخنرانی آقای دکتر محمد علی علیپور درخصوص بینش تاریخی امام خمینی و تأثیرگذاری نگرش تاریخی منبعث از قرآن، بحث درخور توجهی بود که بر بعضی از پای بندان به نگرش های تجربی و پوزیتیویستی گران آمد.
در این میان، تعدادی از کتاب ها نیز نقد و ارزیابی شد که از آن جمله، «خاطرات علی امینی» که توسط دفتر ادبیات انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است و محتوایی متفاوت از چاپ هارواردی آن دارد، مورد گفت وگو قرار گرفت. دبیر کنگره دکتر حبیب ا... اسماعیلی نیز پس از ماه ها تلاش با پایان یافتن سمینار و تشکر از مؤسسات تاریخی و اسنادی، نفس راحتی کشید تا گام دیگری را در تدوین نهایی مقالات و تبدیل آن به اثری ماندگار بردارد.