فقه‎الحسین (علیه‌السلام) -قسمت دوم

تبیین فقه الائمه / دکتر ابراهیم فیاض

آن کسانی که هنوز در مبانی فقهی امام خمینی (رحمت‎الله علیه) به‎عنوان یک فقیه مرجع، و آغازگر انقلاب مشکل دارند؛ یا به‎خاطر آن است که می‎‎ترسند یا این‎که مبانی‎اش را نشناخته و فقه‎الحسین را که به فقه انقلاب منتهی شد، نمی‎‎دانند.

در مقاله هفته گذشته گفتیم از ابتدای رسالت رسول‎اکرم (صلی‎الله علیه و آله و سلم) و پس از آن در دوران سکوت و خلافت حضرت علی (علیه‎السلام)، بنی‎امیه از مخالفان سرسخت حکومت اسلامی بودند و روزبه‎روز بر مخالفت‎شان افزوده می‎‎شد تا آن‎که در زمان معاویه شدت مخالفت و تحریف دین به اوج خود رسید. همچنین خواندیم که امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) به‎شدت در بعد امنیت اجتماعی و فرهنگی با بنی‎امیه در مدینه و مکه مبارزه می‎‎کردند که متأسفانه هیچ‎یک از آن‎‎ها استخراج نشده است. اما چنان‎چه این مسائل استخراج ‎می‎شد، بسیاری از نقصان‎‎هایی که امروز در فقه فردی شیعه می‎‎بینیم، به‎وجود نمی‎آمد. فقه فردی همان فقهی است که بر جدایی دین از سیاست مبتنی است و بر سکولاریزم که طرفدار جدایی دین از جامعه است، صحه می‎‎گزارد و البته در قم نیز طرفدارانی دارد و این خطرناک است. این‎که یک گوشه بنشینی و فقط عبادت کنی، فقهی بود که امام خمینی (رحمت‎الله علیه) آن را بار‎ها نفی کردند. در دوران امام علی (علیه‎السلام) نیز بنی‎امیه به‎دنبال همین فقه فردی بود. در گوشه‎ای عبادت کنیم و کاری به سیاست نداشته باشیم. بنابراین سکولاریزم و لاییسیسم، از دوره معاویه بنیان گذاشته شده است. سخنرانی او شاهدی بر این ادعاست. در کوفه که مرکز صحابه پیامبر (صلی‎الله علیه و آله و سلم) بود بر بالای منبر اعلام کرد که من برای خدا حکومت نمی‎‎کنم، بلکه هدف من قدرت‎طلبی است. هرکس با من بیاید سالم می‎‎ماند و می‎‎بینیم که تعداد زیادی از صحابه رسول‎الله را نیز با خود همراه کرده و به شام می‎‎برد.

اما امام حسن (علیه‎السلام) و امام حسین (علیه‎السلام) با همه این مسائل جنگیدند. پس از شهادت امام حسن (علیه‎السلام) معاویه بر اساس قرارداد عمل نکرد، اما تا زمانی‎که زنده بود، امام حسین (علیه‎السلام) دست به اقدامی نزدند. روزی که از دنیا رفت و ‎خواست از حضرت برای یزید بیعت بگیرند، امام بیعت نکردند و این یک نوع فقه است. این‎که در چه زمان نباید بیعت کرد، فقه‎السیاست است. امام حسین (علیه‎السلام) جنگ‎طلب نبودند و برای آن‎که جلوی کشت و کشتار گرفته شده و حرمت مکه شکسته نشود از فقه‎السیاست و فقه‎الحرب بهره گرفته و حج نکرده، فقط عمره را به‎جا آورده و از مکه خارج می‎‎شوند. ترک کردن مدینه و حرکت به‎سوی مکه با هدف گزاردن حج نیز فقه‎الحج و از نکات مهم است. این‎جاست که بحث کلان امام (علیه‎السلام) در ابعاد سیاسی و اجتماعی، فقه مهمی را ایجاد می‎‎کند.

موضوع نامه‎‎ها و تقاضای مردم از امام مطرح می‎‎شود. این‎جا فقه انقلاب شکل می‎‎گیرد. آن کسانی که هنوز در مبانی فقهی امام خمینی (رحمت‎الله علیه) به‎عنوان یک فقیه مرجع، و آغازگر انقلاب مشکل دارند؛ یا به‎خاطر آن است که می‎‎ترسند یا این‎که مبانی‎اش را نشناخته و فقه‎الحسین را که به فقه انقلاب منتهی شد، نمی‎‎دانند. مطالعه جریانات شهادت آقا مصطفی و آمدن مردم به‎میدان؛ تا انتشار اعلامیه‎‎های امام تا قیام 19 دی قم، ابهامات بسیاری را بر طرف می‎‎سازد. آقا مصطفی تابستان شهید شد و تا 19 دی بحث‎‎های فراوانی مطرح ‎شد که امام (رحمت‎الله علیه) همه را بر اساس فقه‎الحسین پاسخ می‎‎دادند. زمانی‎که مردم می‎‎طلبیدند، می‎‎بینیم که در همه‎جا از منبر مساجد تا کلاس‎‎های درس همه‎جا نام امام خمینی را می‎‎آورند. مرحوم شهید مفتح رساله امام را با رساله آیت‎الله بروجردی یکی کرده و توضیح‎المسائلی درست کرد که در حاشیه‎اش نظر سایر مراجع نیز بود و برای نام امام (رحمت‎الله علیه) گاهی پرانتز خالی می‎‎گذاشت و گاهی فقط می‎‎نوشت (خ). این‎طور بود که امام به مرجعیت جامع بازگشتند و استقبال در نجف زیاد شد و در این مرحله، همانند امام حسین (علیه‎السلام) حجت بر امام تمام شد.

فقه‎الحسین یعنی نباید با کسی که فاسق است و همه پیمان‎‎های اجتماعی را شکسته بیعت کنی. با وجود نامه‎‎های مردم، حجت بر امام (علیه‎السلام) تمام می‎‎شود، اما این‎که حضرت با زن و فرزند همراه می‎‎شود، بحث قابل‎توجهی در فقه‎الحرب است. اتفاقا در جنگ ما نیز خانواده‎‎ها جنگیدند، نه افراد. فقه‎الحرب ما بر اساس خانواده است، نه جنگ مدرنی که فقط سرباز در جبهه می‎‎جنگد. همین فقه‎الحرب در دوره رسول‎الله نیز هست. حضرت زهرا در جنگ احد به‎عنوان پرستار کمک کردند. متأسفانه این‎‎ها را در نیاورده‎ایم. امام حسین (علیه‎السلام) نیز براساس فقه‎الحرب پیامبر (صلی‎الله علیه و آله و سلم) عمل می‎‎کنند. جدا از مبانی عرفانی‎ حادثه کربلا، بحث مهم فقهی آن امربه‎معروف و نهی‎ازمنکر است. فقه‎السیاست نیز بر همین مبناست. مهمترین مبنای جنگ ما، جنگ ارتباطی است که بر اساس خانواده شکل می‎‎گیرد. چون امربه‎معروف و نهی از منکری که امام مطرح فرمود، یک مقوله ارتباطی است. مردم باید معروف را بشناسند و قبولش کنند تا به یک معروف تبدیل شود. این با خانواده میسر می‎‎شود نه با شخص و نه با یک جنگ مقطعی. و می‎‎بینیم که امام حسین (علیه‎السلام) چه سیستم‎‎هایی را در رابطه با حر و یا حتی عمر سعد اعمال می‎‎کند. اول مذاکره‎‎هایی با حر را می‎‎بینیم که متأسفانه استخراج نشده است. اگر حر برمی‎گردد به‎سمت امام (علیه‎السلام)، یک‎باره اتفاق نمی‎افتد. او که به امام می‎‎رسد و آن ماجرا‎هایی که پیش می‎‎آید، همه سیره است و حجیت فقهی دارد. حتی عمر سعد که تقریبا روز سوم وارد کربلا می‎‎شود، نیز تا شب هفتم و هشتم در حال مذاکره با امام (علیه‎السلام) است. تا این‎که شمر که از خوارج است، آمد و سیستم تهدید را به‎وجود آورد. اما متأسفانه نه فقه دیپلماسی و نه فقه‎الحرب امام (علیه‎السلام) هنوز استخراج نشده است. در میدان نبرد هنگامی که یکی از یاران امام (علیه‎السلام) می‎‎خواهد تیری بیندازد، امام جلوگیری می‎‎کنند که تیر از جانب ما نباید انداخته شود، چراکه آن‎‎ها جنگ‎طلبند. و تا آخرین لحظه چقدر نصیحت می‎‎کنند. جنگ امام، ترکیبی از جنگ سخت و جنگ نرم است. این‎که ذلت نمی‎‎پذیرد، هم جنگ سرد است و هم جنگ نرم.

فقه‎الحرب ما نیز هم جنگ سخت است و هم جنگ نرم. این‎جاست که سیره امام حتی جنگ نرم را نیز برای ما تبیین می‎‎کند. این‎طور که نوشتند امام حسین (علیه‎السلام) روز عاشورا حدود سه ساعت خطبه می‎‎خوانند. متن‎‎هایش را باید پیدا کرد. همان خطبه‎‎ها را می‎‎شود امروز برای دشمنان خود، یعنی آمریکا داشته باشیم. و البته تمام آن در قرآن است؛ یا اَهلَ‎الکتابِ تَعالوا الی کلمه سواء. این‎‎ها همان بحث فقه جنگ نرم ماست که ما کاری برای آن نکردیم، اما سیدحسن‎نصرالله در لبنان روی این مسأله خوب کار می‎‎کند. یعنی هم فقه جنگ سخت را دارد و هم فقه جنگ نرم را.

پس از شهادت امام حسین (علیه‎السلام)، مأموریت حضرت زینب به‎عنوان مجتهده‎ای معصومه که به گفته امام سجاد (علیه‎السلام) علم لدنی داشتند؛ آغاز می‎‎شود. سیره حضرت زینب، در طول اسارتش فقه‎الزینب است. اجتهاد در زن مجتهده‎ای مثل حضرت زینب بسیار برجسته است. بحث ولایت و امامت و رابطه‎ آن با زن، همه در مباحث حضرت زینب تجلی دارد. بحث فقهی و کلامی‎اش نیز کم نیست. بحث‎‎ها و احتجاج‎‎هایی که در کوفه و شام داشتند، همه می‎‎تواند مبنای فقهی حضور اجتماعی - سیاسی زن در میدان باشد. این‎که متأسفانه فقه ما ضد مسائل جهان اسلام عمل می‎‎کند، به این دلیل است که ما یک نوع فقه تقلیدی فردی خاص را دنبال می‎‎کنیم و این موجب نقصان در حوزه‎‎ها شده است. اگر فقه ائمه در طول تاریخ، خصوصا فقه امام حسین (علیه‎السلام) که فقه انقلاب و سیاست و اجتماع است، استخراج شود؛ بسیاری از جا‎هایی که دچار بن‎بست‎ و رکود فقهی شده‎ایم، نجات پیدا کرده و یک فقه کلان جهانی، در بعد ارتباطات سیاسی با جهانی که در آینده ترسیم می‎‎شود؛ خواهیم داشت. خصوصا اگر بدانیم که طبق تمام منابع، بحث کلامی شیعه این است که امام حسین (علیه‎السلام)، فقط زمانی‎که فقه امام زمان (علیه‎السلام) ظهور کنند، به منصه ظهور رسیده و تجلی پیدا کرده و روند آن کامل می‎‎شود. یعنی تا روزی که امام زمان (علیه‎السلام) ظهور نکنند، باید فقه‎الحسین را داشته باشیم. یعنی تا زمان ظهور، فقه‎الحسین بر ما حکومت می‎‎کند. اگر امام صادق (علیه‎السلام) می‎‎فرمایند: کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا، یعنی فقه‎الحسین در تمام زمان‎‎ها و مکان‎ها در تمام طول تاریخ و جغرافیای جهان تجلی دارد. پس اصلا فقه‎الحسین است که جهت ما را از شهادت امام حسین (علیه‎السلام) تا روز ظهور معین می‎‎کند. فقه‎الظهور نیز همین است. یعنی بنیان فقه‎الظهور نیز، خود امام حسین (علیه‎السلام) است. متأسفانه این بحث‎‎هایی که در مورد مهدویت و مکتب‎‎های انحرافی در آخرالزمان- که یهودیت به‎آن دامن می‎‎زند و در ایران نیز طرفدارانی دارد؛ ریشه‎اش درعدم فقه‎الظهور است. چون فقه‎الظهور تجلی‎اش در خود امام حسین (علیه‎السلام) است.

ان‎شاءالله بحث آینده، موضوع؛ انحلال جهانی، نه انقلاب جهانی تئوری شیعه خواهد بود

افشاگر خوب افشاگر بد / مرتضی بیات

بررسی افشاگری در ایران، این موضوع را آشکار می‎‎کند که اساسا افشاگری، برای ایجاد فضایی له یا علیه فرد یا گروهی صورت می‎‎گیرد.
اما این‎که افشاگری کاری پسندیده است یا خیر و این‎که در پس آن‎چه اهداف و مباحثی دنبال می‎‎شود، موضوعی است که در این شماره هفته نامه پنجره به آن پرداخته‎ایم.

سایت ویکی لیکس و اسناد منتشر شده در آن را می‎‎توان به‎عنوان نمونه‎ای بین‎المللی از افشاگری در سطح جهانی نام برد که مسئولان آن با انتشار اطلاعات محرمانه قصد ایجاد فضاسازی و جهت‎دهی افکار عمومی به‎سمت و سوی خاصی دارند. افشاگری ویکی لیکس این تلنگر را به سایر دولت‎‎ها زد که به نوعی در عصر کنونی و با گسترش وسایل ارتباط جمعی، افشاگری موضوعی است که گریبان دولت‎‎ها را گرفته است.

بررسی افشاگری در ایران، این موضوع را آشکار می‎‎کند که اساسا افشاگری، برای ایجاد فضایی له یا علیه فرد یا گروهی صورت می‎‎گیرد.

اما این‎که افشاگری کاری پسندیده است یا خیر و این‎که در پس آن‎چه اهداف و مباحثی دنبال می‎‎شود، موضوعی است که در این شماره هفته نامه پنجره به آن پرداخته‎ایم.

باید گفت که اساسا عمده افشاگری‎‎ها، با دو هدف اصلی در جامعه صورت می‎‎گیرد: یکی آن‎که کسی به‎واسطه پیگیری از طریق مجاری قانونی، نتوانسته منجر به محکومیت فرد مورد اتهام شود، از این‎رو در صدد برمی‎‎آید با طرح موضوع نزد افکار عمومی، راهی را برای رسیدگی به جرائم فردی که در خصوص‎اش افشاگری کرده، باز کند تا بدین وسیله بتواند سدی در برابر اعمال نفوذ حامیان پر قدرت فرد و فرار وی از پاسخگویی ایجاد کند.

نوع دیگر افشاگری که بعضا در جامعه مشاهده می‎‎شود، بازگویی یکسری مسائل راجع به افراد در برهه‎‎های زمانی خاص است که بیان آن برای رسیدن به مطامع ویژه‎ای صورت می‌گیرد و یا این‎که در پی آنند تا افکار عمومی را به‎سمت خاصی سوق دهند و به این شکل بتوانند با فشار‎های به‎وجود آمده، به اهداف از پیش تعیین شده خود دست یابند.

نکته قابل‎تأمل این است که دستگاه قضایی در هر دو شکل افشاگری باید وارد عمل شود و با قوت، همه ادعا‎های افشاگر و اصل ماجرا را پیگیری کند تا افکار عمومی نسبت به موضوع آگاهی یابد و در نهایت بتوانند میان حق و باطل تمیز قائل شوند