گزارشی درخصوص عملکرد افشین قطبی در فوتبال ایران

امپراطور وعده‎ها / مهدی محمدی

وقتی محمدحسن انصاری‎فرد از مدیرعاملی باشگاه پرسپولیس کنار رفت و حبیب کاشانی جای او را گرفت، مصطفی دنیزلی ترک‎تبار هم که عملکرد بدی نداشت و جزو معدود مربیان خوشنام خارجی محسوب می‎‎شد، با قرمز‎های پایتخت خداحافظی کرد؛ صحبت از حضور حمید استیلی بود، ‌مربی مرموزی که با خیلی از سرمربی‎‎های قبلی همسو نبود و دنیزلی هم حاضر نشد به‎خاطر برخی مسائل با او کار کند، اما کاشانی خبر از یک انتخاب پر سر و صدا داد: «افشین قطبی!»

وقتی محمدحسن انصاری‎فرد از مدیرعاملی باشگاه پرسپولیس کنار رفت و حبیب کاشانی جای او را گرفت، مصطفی دنیزلی ترک‎تبار هم که عملکرد بدی نداشت و جزو معدود مربیان خوشنام خارجی محسوب می‎‎شد، با قرمز‎های پایتخت خداحافظی کرد؛ صحبت از حضور حمید استیلی بود، ‌مربی مرموزی که با خیلی از سرمربی‎‎های قبلی همسو نبود و دنیزلی هم حاضر نشد به‎خاطر برخی مسائل با او کار کند، اما کاشانی خبر از یک انتخاب پر سر و صدا داد: «افشین قطبی!»

انتخاب یک ایرانی که در نوجوانی کشورش را ترک کرده و حالا یک آنالیزور ایرانی - آمریکایی محسوب می‎‎شود و تاکنون نیز در هیچ تیمی نفر اول نبوده است، به‎خودی خود صدای خیلی‎‎ها را درآورد که او را در حد تیمی بزرگ مانند پرسپولیس نمی‎‎دانستند. حتی غیرورزشی‎‎ها نیز واکنش نشان دادند، چراکه برخی از نسبت خویشاوندی وی با همسر محمدرضا شاه پهلوی خبر داده و حضور چنین شخصیتی را اشتباهی بزرگ قلمداد کردند.

آن‎‎ها معتقد بودند که او پسر عبدالرضا قطبی از بستگان فرح و مدیر رادیو و تلویزیون است و نباید چنین شخصی در فوتبال ایران فعالیت کند، اما حبیب کاشانی تأکید کرد که قطبی سید بوده و پدر و مادرش هر دو اهل جهرم و اکنون نیز جزو بازنشستگان فرهنگی هستند. جالب این‎جاست که سرمربی جدید که بعدا اعلام کرد نام پدرش محمد است، در یک مصاحبه اعلام کرد: «وقتی هفت سالم بود پدر و مادرم از هم جدا شدند و در 13 سالگی من، پدرم با یک خانم دندان پزشک ازدواج کرد و سه نفری به لس‎آنجلس رفتیم.» چند سال بعد نیز وقتی پدر افشین قطبی به ایران بازگشت، یکی از سایت‎‎های خبری از بازگشت عبدالرضا قطبی (و نه محمد قطبی!) پس از سال‎‎ها دوری از ایران خبر داد.

با این‎حال قطبی که کارت پایان خدمت و ویزا نداشت، خیلی زود کار‎هایش ردیف شد و با عقد قراردادی 550 هزار دلاری، با آپارتمان و اتومبیل (به گفته استیلی)، به تهران آمد تا کارش را در فوتبال ایران آغاز کند. به‎دلیل نوع خاص حرف زدن خود مورد توجه جامعه قرار گرفت، البته پس از گذشت چندین سال هنوز هم همین‎گونه سخن می‎‎گوید، اما برخی عقیده دارند قطبی دیگر مانند سال نخست بازگشت به ایران، مانند کلاغ (به تعبیر خود در نخستین کنفرانس مطبوعاتی) صحبت نمی‎‎کند و گویشش بسیار بهتر شده، اما عمدا و به‎خاطر محبوبیتی که به‎خاطر نوع صحبت کردنش به‎دست آورده و خیلی‎‎ها از آن به‎عنوان ادبیاتی جدید در فوتبال ایران یاد می‎‎کنند، ترجیح می‎‎دهد کماکان فارسی - انگلیسی صحبت کرده و هرجا که به سودش نیست، بیشتر از لغات لاتین استفاده کند.

قطبی همواره با حاشیه‎‎های مختلفی مواجه بود، مدام در مسیر تهران - دوبی بود تا یک مربی پروازی لقب بگیرد، با استیلی و مرزبان به‎طور غیرمستقیم و مستقیم درگیر شد و حتی کار به اخراج مرزبان هم کشید، خواستار اخراج برخی دیگر مانند مامانی، رضایی، نیکبخت و آقایی هم شد و حتی لب تابش را نیز در رختکن شکستند، با این حال نتایج خوبی با پرسپولیس گرفت و در پایان فصل، این تیم را پس از هفت سال قهرمان کرد، اما خیلی‎‎ها سهم زیادی برای مدیریت کاشانی و نفوذ حمید استیلی در کسب این قهرمانی قائل بودند.

فصل به پایان نرسیده بود که به‎عنوان گزینه‎ای جدی برای تیم ملی مطرح شد و به خودش نیز خبر دادند که باید با قرمز‎های تهران خداحافظی کرده و آماده رهبری تیم ملی شود، حتی در شیراز با نفرات تیم و هواداران پرسپولیس هم خداحافظی کرد و در ورزشگاه حافظیه دور افتخار زد اما به یک‎باره علی دایی که جزو گزینه‎‎ها نبود، به‎عنوان سرمربی تیم ملی انتخاب شد. در آن برهه بحث عدم تمایل مسئولان بلندپایه کشور به انتخاب شدن قطبی بر سر زبان‎‎ها افتاد، ادعایی که شاید هیچ‎وقت ثابت نشد، اما دور از واقعیت هم نبود. قطبی خویشتن‎داری پیشه کرد و به‎کارش در پرسپولیس ادامه داد، اما هیچ‎کس نمی‎‎دانست چندی بعد عقده‎گشایی می‎‎کند.

فصل که به اتمام رسید قطبی هم به بهانه مشکلات خانوادگی و این‎که پیشنهاد‎های بهتری دارد از ایران رفت، صحبت از تیم ملی استرالیا (به‎عنوان دستیار وربیک) و علاقه تیم‎‎های ژاپنی و اماراتی بود، اما بیشتر بازارگرمی به‎نظر می‎‎رسید، ترفندی که نتیجه داد و مصطفوی که پس از کاشانی در رأس باشگاه قرار گرفته بود، با استفاده از عضو متمول باشگاه یعنی حسین هدایتی بار دیگر قطبی را که در امارات مشغول استراحت (و نه مذاکره) بود، برای فصل جدید به‎عنوان سرمربی به ایران آورد، اما این‎بار با شرایطی جدید و قراردادی که خیلی‎‎ها به آن القابی مانند «شگفت‎انگیز»، «شبه‎ترکمانچای» و... دادند.

خبرگزاری‎‎ها در مورد این قرارداد اعلام کردند که مبلغ قرارداد دو ساله قطبی، یک میلیون و 800 هزار دلار است که 800 هزار دلار آن برای سال اول و یک میلیون دلار دیگر برای سال دوم حضورش به‎عنوان سرمربی در تیم فوتبال پرسپولیس است. شگفت‎انگیز بودن این قرارداد، نه به‎خاطر میزان مبلغ که به‎دلیل بند‎های منحصربه‎فردش بود. بند‎هایی نظیر این‎که «سرمربی تیم می‎تواند از ابتدای مسابقات تا پایان لیگ، هر زمان مشکلات و کمبود‎هایی به‎لحاظ امکانات لازم در تیم مشاهده کرد، آن‎‎ها را رسما به مدیران باشگاه اعلام کند و در صورتی‎که 14 روز از اعلام سرمربی گذشت و مشکلات برطرف نشد، می‎تواند استعفا دهد و تمامی مبلغ آن سال را بدون چون و چرا دریافت کند.» یا این‎که «هر زمان مدیران باشگاه به‎خاطر کسب نتایج ضعیف، قصد برکناری قطبی را داشتند، موظف هستند کل مبلغ قرارداد دو ساله وی را پرداخت کنند.»

با استناد به همین قرارداد بود که قطبی پیش از اتمام نیم فصل و در حالی‎که 70 درصد مبلغ قرارداد خود را دریافت کرده بود، به بهانه وجود مشکلاتی در تیم (که گویا بعد از 14 روز حل نشدند!) استعفا داد و راهی امارات شد و از آن تاریخ تا به امروز هنوز با مدیران پرسپولیس در مورد قرارداد یک‎طرفه و مبلغ قرارداد با مشکل مواجه است. مصطفوی در آن تاریخ مدعی شد که خواسته‎‎های قطبی تمام و کمال برآورده شده و تمام اعضای هیأت مدیره نیز خواستار ماندن این مربی بودند، اما مسائلی بسیار کم‎اهمیت را بهانه کرد و به زعم خودش بالاجبار تیم موردعلاقه‎اش را ترک کرد تا شاید تکانی بخورد! در نامه‎ای خطاب به هواداران عنوان کرد مجبور است خنجر جدایی را برقلبش فرو کند و برود تا شاید دشمنان بیرونی دست از سر تیم بردارند، اما هرگز به مبالغ دریافتی‎اش به‎خاطر حضور 14 هفته‎ای اشاره‎ای نکرد، همچنین به اصرار عجیبش برای عقد قرارداد با بازیکنی کاملا معمولی مانند دی‎کارمو و مربی‌ای چون مارکو!

آقای امپراطور اما علاقه‎اش به ایران را نتوانست فراموش کند و همان‎طور که قبلا در مصاحبه با رسانه بیگانه«صدای آمریکا» از حاکمیت روابط بر ضوابط در فوتبال ایران خبر داده بود، این‎بار در گفت‎وگو با بی‎بی‎سی فارسی، باز هم از ایران گفت البته این‎بار متفاوت‎تر از زمانی‎که از عشق به خدمت به وطنش و قلب شیر سخن به میان می‎‎آورد.

قطبی از کشوری گفت که به‎خاطر نداشتن پاسپورت ایرانی، نتوانست با تیم کره جنوبی وارد آن شود و قلبش شکست! از کشوری که روزنامه‎نگاران و مربیان و برخی غیر‎فوتبالی‎‎ها، با زد و بند به فکر رسیدن به مقاصد خود هستند و بازیکنان و مربیان فوتبالش باید پس از تمرین به‎دلیل عدم دسترسی به دوش، با شیلنگ دوش بگیرند! بعضی اوقات فقط یک پیراهن دارند و باید برای جوراب ورزشی التماس کنند.

از حمله 50 نفری به ماشین همسر کره‎ای‎اش و نبود امنیت در ایران که باعث شد فکر کند دفعه بعد ممکن است با چاقو و تیر به‎سراغش بروند و بالأخره از ترک ایران با اشک و آه!

بی‎شک فقدان امکانات کافی در فوتبال ایران بر هیچ‎کس پوشیده نیست، اما مگر می‎‎توان باور کرد تیم لیگ برتری و بزرگی چون پرسپولیس از داشتن دوش بی‎بهره باشد و یا فقط یک‎دست پیراهن به بازیکنانش بدهد؟ قطبی هرگز پاسخی روشن به این مسأله نداد که چرا تا وقتی در ایران است، امنیت دارد ولی وقتی پس از دریافت مبلغی هنگفت کشورش را ترک می‎‎کند، از ناامنی می‎‎گوید و اگر مدعی است که باید برود تا در امان باشد، ‌چرا وقتی برای سرمربی‌گری تیم ملی با وی مذاکره می‎‎کنند، همه کمبود‎ها و ناامنی‎‎ها را فراموش می‎‎کند و دوباره با دسته گل و خنده بر لب، در فرودگاه برای مردم ایران بوسه می‎‎فرستد.

وقتی علی دایی تیم ملی را از جام جهانی دور کرد و ایران با او در تهران مغلوب عربستان شد، کنار رفت تا محمد مایلی کهن پس از سال‎ها دوباره سکان هدایت تیم ملی را در دست بگیرد، اما از آن‎جا که فوتبال ما همواره آبستن حوادثی غیرقابل‎پیش‎بینی و خیلی مواقع غیرمنطقی است، مایلی کهن پس از فقط چند روز کنار گذاشته شد تا دوباره قطبی به ایران بازگردد، سه روز بعد از مصاحبه‎ای که با روزنامه نیویورک تایمز آمریکا داشت و در آن از وعده‎‎های تو خالی مدیران در ایران و پیدا شدن دشمنان به‎خاطر کسب موفقیت سخن گفت. قطبی برگشت، به این بهانه که حریفان اصلی ایران (کره جنوبی و کره شمالی) در راه رسیدن به جام جهانی را مثل کف دست می‎‎شناسد!

جالب این‎که بی‎بی‎سی فارسی، پس از انتخاب قطبی به‎عنوان سرمربی تیم ملی و بازگشتش به ایران، مجددا مصاحبه با وی را پخش کرد، اما انگار بهتر بود که هم او گفته‎هایش را فراموش کند و هم مسئولان ما! خود قطبی نیز همواره پاسخ روشنی در مورد اظهاراتش علیه ایران نداد و تأکید داشت که خبرنگاران به آن مصاحبه نپردازند. او مدعی شد خیلی زود برگه قرارداد با ایران را امضا کرده و اصلا و ابدا به رقم آن توجه نکرده است، چراکه کمک کردن به تیم ملی آرزوی دیرینه‎اش بوده، اما این‎بار نیز صحبت از عقد قراردادی با مبلغی نامتعارف بود. چیزی حدود 800 هزار دلار! منتقدان وقتی بیشتر حساس شدند که رقم دریافتی را با حقوق مربیان تیم‎‎های بزرگ جهان مقایسه کردند. در آن برهه دومنک سرمربی تیم ملی فرانسه قراردادی 720 هزار دلاری داشت، اولسن سرمربی دانمارک 570 هزار دلار، آنتیچ سرمربی صربستان 378 هزار دلار و اسکار تابارس سرمربی اروگوئه که با این تیم در جام جهانی به مقام چهارم رسید، 300 هزار دلار قرارداد داشتند، ولی قطبی با دریافت مبلغی بیشتر، به وعده‎هایش نیز عمل نکرد. او در حالی‎که مدعی بود کره جنوبی را مثل کف دستش می‎‎شناسد، نتوانست با تیم‎ملی، مقابل این رقیب- که با توجه به مسجل شدن صعودش به جام جهانی از انگیزه کافی برای پیروزی نیز برخوردار نبود- پیروز شود و در پایان در گروهی پنج تیمه در رده چهارم قرار گرفت تا حتی شانس رسیدن به پلی‎آف را نیز از دست بدهد!

ناکامی در تیم ملی و اتهامات وارده قبلی به ایران، مبنی بر نبود امنیت باعث شد تا همه منتظر برکناری او باشند، اما بازهم مسئولان همیشه خندان فدراسیون فوتبال که کمتر به یاد داریم اقدامی در جهت پیشرفت این رشته انجام داده باشند، گذشته‎‎ها را فراموش کرده و قطبی را تا پایان جام ملت‎‎ها ابقا کردند.

مدتی بعد جنجالی دیگر به پا شد و در حالی‎که قرار بود قطبی راهی آفریقای جنوبی شود تا عملکرد حریفان ایران در جام ملت‎‎های آسیا را از نزدیک زیر نظر بگیرد و آن‎‎ها را مثل کف دست بشناسد، مفقود شد و هیچ‌کس خبری از وی نداشت. مسئولان فدراسیون تأکید داشتند قطبی در ژوهانسبورگ است، اما خبرنگاران حاضر در این کشور اثری از او نیافتند و یک نماینده مجلس نیز مدعی شد وی با پول بیت المال به کشوری دیگر رفته و با تلویزیون بازی‎‎های جام جهانی را نگاه کرده است! وی به ایران بازگشت و مدعی شد 18 روز در آفریقای جنوبی بوده و 11 بازی را از نزدیک دیده است. جالب این‎که عنوان شد فاکتوری 40 میلیون تومانی به‎عنوان هزینه سفر خود تقدیم مسئولان فدراسیون کرده است، اما هنوز هم خیلی‎‎ها این ادعا‎ها را باور ندارند.

در آستانه آغاز جام ملت‎‎ها، به‎نظر می‎‎رسد ایران دوباره برای قطبی ناامن شده است، چراکه سرمربی تیم ملی رسما کناره‎گیری خود از تیم ملی پس از پایان جام ملت‎‎ها را اعلام کرده! این در حالی است که وی ابتدا قول قهرمانی در این مسابقات را داد و کمی بعد این‎گونه اصلاح کرد که هدف تیم ملی قهرمانی است! او تأکید کرد تا پایان مدت قراردادش به مردم ایران پشت نمی‎‎کند و کاری به پیشنهادهایش نداشته و فقط به موفقیت در جام ملت‎‎ها و قهرمانی می‎‎اندیشد، اما کمی بعد اعلام شد با تیم شیمیزو اس پالس قرارداد بسته و پس از جام ملت‎‎ها در صورت ناکامی، نیازی به بازگشت به ایران و پاسخگویی ندارد. می‎‎رود که در جی‎لیگ ژاپن مربیگری کند، با تیمی که فصل گذشته در رده ششم لیگ سرزمین آفتاب تابان قرار گرفت.

این اقدام البته واکنش مثبتی نیز از سوی مسئولان فدراسیون به همراه نداشت، مهدی تاج نایب رییس فدراسیون در این زمینه گفت: «او همواره از زمانی که سرمربی تیم ملی شد، به فکر رفتن بود. از نظر قوانین فیفا، نه خود قطبی می‎تواند قبل از خاتمه قراردادش با تیم ملی، خبر عقد قراردادش را منعکس کند و نه فدراسیون ژاپن، اما گمانه‌زنی ممکن است رخ دهد. همچنین تا قبل از خاتمه قرارداد با تیم ملی، از طرف خود مربی نباید قراردادی منعقد و منعکس شود.»

حال و در شرایطی که جامعه امید زیادی به کسب موفقیت تیم ملی با قطبی در جام ملت‎‎ها ندارد و او نیز احتمالا بیش از موفقیت با تیم ملی به فکر تیم جدیدش و چگونه سخن گفت در ژاپن است، باید منتظر ماند و دید که امپراطور وعده‎‎ها پس از خروج از کشور و حضور در سرزمین آفتاب تابان، بازهم از ناامنی و شرایط سخت در فوتبال ایران برای چشم‎بادامی‎‎ها می‎‎گوید یا از کسب شهرت و دریافت مبالغ هنگفت به‎خاطر عمل نکردن به وعده‎هایش!