هایپر مدیا | مرکز جامع خدمات رسانه ها / نگارش روزنامه |
|
|
اندازه فونت |
|
پرینت |
|
برش مطبوعاتی |
|
لینک خبر | جابجایی متن |
|
نظرات بینندگان |
گفتوگو با خسرو معتضد محقق و تاریخنویس
علت اصلی حادثه 16 آذر برقراري رابطه مجدد با انگلیس بود
دخالتهای بیمورد سفارت انگلستان در امور کشورمان، مسألهای است که این روزها به یکی از مباحث مهم رسانهای تبدیل شده است. البته دخالتهای انگلیس در امور ایران، به گواه تاریخ، از ایام گذشته وجود داشته است. بررسی تاریخی دخالتهای انگلیس در امور ایران ما را بر آن داشت تا سراغ خسرو معتضد (محقق و تاریخنویس) برویم و درباره سوابق این مسأله جویا شویم.
در رابطه با علت اصلی وقوع حادثه 16 آذر سال 32 و اعتراض دانشجویان در این روز توضیح دهید؟ برخی معتقدند که این اعتراض نسبت به ورود «نیکسون»، معاون رییسجمهوری آمریکا، به وقوع پیوست ولی عدهای دیگر خلاف این نظر را دارند، نظر شما چيست؟
دانشگاه در آن زمان محیط آرامی نبود و ناآرامیها در آن زمان مسبوق به سابقه بود. در سال 1330زمانی که دکتر مصدق در سفر آمریکا بود، حزب توده نفوذ بسیار زیادی در دانشگاه بهدست آورده بود، چراکه حزب توده اصولا مخالف طبقه متوسط بود، ولی این طبقه به حزب توده روی میآورد.
دلیل این مسأله چه بود؟
برای اینکه فقر و گرسنگی و بیعدالتی و تبعیض و بیچارگی مردم، شرایطی را پیش آورده بود که شعارهای حزب توده مورد استقبال قرار بگیرد.
حزب توده چه شعارهایی سر میداد؟
مثلا حزب توده به مسأله بیمه تأکید داشت یا اینکه میگفت زمانی که کارگران زن میخواهند زایمان کنند، باید 2 ماه استراحت داشته باشند و در نهایت هم این شعارها به قانون ایران اضافه شد.
لطفا درخصوص حادثه 16 آذر سال 1332 توضیح دهید؟
همانطور که اشاره شد در آن زمان حزب توده نفوذ زیادی در دانشگاه تهران داشت و به همین دلیل دانشجویان در برخی مواقع دست به برگزاری تظاهرات میزدند. مثلا در سال 1330 به بهانه اخراج چند دانشجو و دانشآموز، این عده مقابل مجلس تجمع کردند که این مسأله در نهایت به کشته و زخمی شدن تعدادی از تجمعکنندگان انجامید و این مسائل، موقعیت دولت مصدق را به خطر میانداخت. لذا باید گفت در سالهای 1330 تا 1332 دانشگاه تحت نفوذ حزب توده بود،
در خصوص حال و هوای سالهای 1330 تا 1332 بیشتر توضیح دهید؟
زمانیکه کودتای 28 مرداد به موفقیت رسید، جوی حاکم شد که به عقیده مردم نوعی آرامش بهحساب میآمد. بر اساس مستندات تاریخی، حوادث قبل از 28 مرداد، باعث به هم ریختهشدن مملکت شده بود؛ یعنی روزهای آخر نخستوزیری دکتر مصدق، درآمد کشور به صفر رسیده بود، چراکه جلوی صادرات نفت گرفته شده بود و انگلیسیها نفت ایران را در بنادر مختلف دنیا مصادره میکردند، دولت هم تحت فشار شدیدی قرار داشت.
کمک آمریکا به ایران در آن زمان چطور بود؟
طبق اصل چهار «ترومن»، آمریکا هر سال 23 میلیون دلار به ایران کمک مالی میکرد و این کمک در زمان دولت مصدق هم ادامه داشت.
در خصوص وقایع کودتای 28 مرداد توضیح دهید؟
هرج و مرج، آنارشیسم و به همخوردن مملکت باعث پیروزی کودتا شد. در کل باید گفت که دو عامل باعث وقوع حادثه 16 آذر شد، یکی ورود نیکسون به ایران بود، نیکسون قرار بود روز 18 آذر وارد ایران شود و ورود نیکسون از نظر حزب توده دلیلی بود برای نزدیک شدن ایران به آمریکا و مورد نکوهش قرار گرفت. دومین عامل وقوع حادثه 16 آذر نیز این بود که دولت انگلستان قصد داشت در ایران سفارت تأسیس کند، بدون اینکه مسأله نفت حل شود و همان روزها هم این سفارتخانه در ایران باز شد که این مسأله ملیون را ناراحت کرد.
در این خصوص بیشتر توضیح دهید؟
در آن زمان طرفداران مصدق میگفتند حالا که ما نفت را ملی کردهایم دلیلی ندارد که انگلیس در ایران سفارت داشته باشد؛ بر این اساس افرادی مانند بقایی و آیتالله کاشانی نیز میگفتند که دلیلی برای ورود انگلیسیها به ایران وجود ندارد.
در این دوره، از چه زماني رابطه ایران و انگلیس قطع شد؟
مصدق در اواخر سال 1330 کنسولها را از ایران بیرون کرد، چراکه انگلستان 17 کنسولگری در ایران داشت که این عده همواره به جاسوسی و اقداماتی از این دست مشغول بودند و بعد از بیرون انداختن کنسولها از ایران چون رابطه با انگلستان راه بهجایی نبرد، مصدق درب سفارت انگلیس را هم بست که این مسأله با استقبال مردم مواجه شد.
بعد از این مسأله، اوضاع به چه صورت بود؟
در آن سالها این عده از قبرس عملیات جاسوسی علیه ایران را ادامه میدادند.
در خصوص رابطه ایران و انگلیس در آن زمان بیشتر توضیح دهید؟
ایران فکر میکرد که اگر نفت ایران قطع شود دنیا دچار ورشکستگی میشود، ولی این اتفاق نیفتاد، چراکه ایران در آن زمان تنها 32 میلیون تن نفت، تولید و صادر میکرد، در حالیکه تولید دنیا 537 میلیون تن بود و همسایگان ایران مانند عربستان و عراق و کویت این مسأله را جبران کرده و تولید نفت خود را بالا بردند تا دنیا نیازی به نفت ایران نداشته باشد.
از دو عاملی که از آن بهعنوان دلایل وقوع حادثه 16 آذر یاد کردید، کدامیک قویتر بود؟
بازگشایی سفارت انگلیس بدون حل شدن مسأله نفت، دلیل اصلی این حادثه بود.
بهنظر شما دلیل اینکه علت اصلی وقوع حادثه 16 آذر، ورود نیکسون به ایران اعلام میشود چیست؟
متأسفانه تاریخ ما خوب بیان نمیشود، چراکه افرادی که بر تاریخ ما مسلط بودند یا فوت کردهاند یا به خارج از کشور رفتهاند و یا اینکه پیر شدهاند.
بهنظر شما اقدام دکتر مصدق برای قطع رابطه با انگلستان در آن مقطع مفید بود؟
من با این مسأله مخالفم و از نظر من بهتر بود که این اقدام انجام نشود.
در حال حاضر هم بحث قطع رابطه با انگلیس مطرح است. نظر شما در این خصوص چیست؟
من با قطع رابطه مخالفم، چراکه در حال حاضر تعداد ایرانیهای مقیم انگلیس از انگلیسیهای مقیم ایران بیشتر است. البته میتوانیم سفیر انگلیس را بهعنوان عنصر نامطلوب معرفی کنیم، چراکه این فرد دخالتهای بیموردی انجام میدهد.
در این خصوص بیشتر توضیح دهید؟
مثلا اگر سفیر ایران در انگلستان بگوید که یکی از ایالتهای این کشور باید استقلال داشته باشد، دولت انگلستان میتواند این فرد را بهعنوان عنصر نامطلوب از انگلیس اخراج کند، لذا زمانی که سايمون گس میگوید که حقوق بشر در ایران رعایت نمیشود، دولت میتواند وی را بهدلیل تحریک مردم، عنصری نامطلوب معرفی کند.
آیا تاکنون سابقه داشته است که سفیر انگلیس در ایران بهعنوان عنصر نامطلوب معرفی شود؟
بله، در زمان ناصرالدین شاه آقای «سر چارلز ماری» بهعنوان عنصر نامطلوب شناخته شد.
دلیل این مسأله چه بود؟
بهخاطر اینکه این فرد یک زن ایرانی را که خواهرش همسر ناصرالدین شاه بود و همسرش هم فردی فاقد شرف بود، در سفارت نگهداری میکرد و گزارشهایی هم مبنی بر رابطه این فرد با این زن دریافت شد و به همین دلیل ناصرالدین شاه این فرد را عنصر نامطلوب معرفی کرد.
بهجز موردی که ذکر کردید، آیا بازهم این مسأله تکرار شد؟
بله، در زمان قوامالسلطنه و در سال 1325 این اتفاق افتاد. آن دوره انگلستان سفیری داشت بهنام «سر ریدر بولارد» که این فرد در امور ایران دخالتهای بیموردی میکرد. این فرد دو نفر نوچه به نام «ترات» و «گلت» داشت که آنها در جنوب ایران بهعنوان کنسول فعالیت میکردند و همواره عشایر را تحریک میکردند و باعث فتنه و آشوب میشدند. در جریان حوادث روز 23 تیر آبادان که بین اعراب و حزب توده درگیری رخ داد، «گلت» دخالتهایی را انجام داده بود و به همین دلیل این افراد بهعنوان عنصر نامطلوب شناخته شده و از ایران اخراج شدند. البته یکبار دیگر هم یکی از کارمندان سفارت آمریکا که خیلی فضولی میکرد از ایران اخراج شد.
در مورد شوروی هم این مسأله سابقه داشت و حتی در زمان تصدی آقای صادق قطبزاده و به علت انتشار کتابی که نشان میداد سفارت شوروی عوامل حزب توده را بسیج کرده و قرار است این عده کودتایی را به رهبری سرهنگ عباس عطاریان انجام دهند، تعداد زیادی از عناصر سفارت شوروی از ایران اخراج شدند.
آیا انگلیسیها به واقعه 16 آذر سال 1332 واکنشی نشان ندادند؟
خیر، انگلیسیها هیچوقت در خصوص مسائلی از این دست واکنش نشان نمیدهند، چراکه آنها بسیار موذی و زرنگ هستند.
بازی تنیس تهران و لندن
8/3/1388
دیوید میلیبند در گفتوگو با روزنامه تایمز لندن بیان کرد: من کلماتم را با دقت انتخاب میکنم... با توجه به تاریخ انگلیس در ایران، آخرین کاری که من ممکن است انجام دهم، آغاز دخالت در مبارزات انتخاباتی ایرانیان است.
27/3/1388
گوردون براون نخستوزیر انگلیس مدعی شد پرسشهای جدی درباره انتخابات ایران مطرح است و رژیم ایران باید به این پرسشها پاسخ دهد. اعتراضها مشروع است و نوع پاسخ به آن در آینده روابط تأثیر میگذارد(!).
31/3/1388
در پی اظهارات مقام معظم رهبری در مورد دخالتهای برخی کشورهای غربی در امور داخلی ایران، نخست وزیر انگلیس در یک کنفرانس خبری با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری، به خبرنگاران گفت: «انگلیس تا امروز در مورد انتخابات ایران محتاط بوده و نخواسته در مورد موضوعات داخلی ایران دخالت کند.» براون گفت: «ما خواستیم حقوق مردم ایران را برای انتخاب هر کسی که مورد قبول آنهاست، رعایت کنیم.»
۱۴/4/۱۳۸۸
بعد از هشدار سایت وزارت خارجه انگلیس به اتباع این کشور، در اسفندماه سال 1387، در خصوص خودداری از سفر به ایران در زمان انتخابات، به خاطر احتمال برگزاری تظاهرات و بروز خشونتها، وزارت خارجه انگلیس اعلام کرد: «این هشدار اقدامی روتین، عادی و معمول بوده که در انتخابات مشابه در کشورهای دیگر نیز سابقه داشته است.»
17/5/1388
حسین رسام، مسئول بخش سیاسی و امنیتی سفارت انگلیس در ایران، در روز 17 مرداد و در جلسه دادگاه، به ابعاد دیگری از دخالت سفارت انگلیس در مسائل مربوط به انتخابات ایران اشاره کرد و گفت که وظیفه اصلیاش در سفارت انگلیس، جمعآوری اطلاعات و اخبار مورد نیاز این کشور توسط «مرتبطین» در تهران و شهرستانها بوده است
. 1/6/1388
پس از بازداشت 9 نفر از کارکنان ایرانی سفارت بریتانیا به اتهام نقش داشتن در اغتشاشات پس از انتخابات ریاست جمهوری، نخستوزیر بریتانیا اینگونه واکنش نشان داد: «نتایج انتخابات ریاست جمهوری ایران یک موضوع ایرانی است و هیچ ارتباطی به قدرتهای خارجی ندارد.»
1/6/1388
واکنش به بازداشت 9 نفر از کارکنان ایرانی سفارت انگلیس: انگلیس داراییهای 6/1 میلیارد دلاری ایران در این کشور را بلوکه کرده و سعی دارد با تشکیل یک جبهه اروپایی، ایران را با احتمال فراخوانی سفرای یورو تهدید کند.
7/8/1388
دیوید میلیبند در واکنش به گزارشهای منتشر شده درباره حکم چهار سال زندان برای حسین رسام اظهار داشت که این حکم یک نمونه دیگر از آزار و اذیت کارمندان سفارت بریتانیا در ایران است که به گفته وی، اقدامی «ناپذیرفتنی» و «عمیقا نگرانکننده» است.
دیوید میلیبند گفت: «ما با اتحادیه اروپا و دیگر متحدان خود در جهان که همچنان در مقابل این اقدام غیرقابلقبول ایران (با ما) ابراز همبستگی میکنند، در تماس نزدیک هستیم.»
20/11/1388
سایمون گس، سفیر انگلیس در تهران، در نامهای سرگشاده به یکی از مقامات ارشد مجلس ایران نوشت: انگلیس هرگونه دخالت در امور داخلی ایران را رد میکند.
۱6/۱۲/۱388
رابرت گیل، نماینده مجلس عوام انگلستان و نایب رییس اسبق حزب محافظهکار این کشور، گفت: باید هماکنون از جریان مخالف نظام جمهوری اسلامی (فتنهگران) که رژیم را هدف گرفتهاند، حمایت کرد.
وی تصریح کرد که «جریان فتنه» هماکنون مهمترین وسیله اعمال فشار غرب علیه ایران است.