شهید گنجی در لاهور / محمدعلی مکارم شیرازی

شهید گنجی فعالیتش در زمینه گسترش و نشر فرهنگ انقلاب در فراسوی مرزها را با قبول مسئولیت خانه فرهنگ جمهوری اسلامی در لاهور، آغاز کرد. این حقیر که در این مرحله از مسئولیت پربار آن شهید در لاهور، از نزدیک شاهد خلاقیت‎ها، جاذبه‎‎ها و محبوبیت‎های فراوان او در میان مردم بودم، این دوره چند ساله حضور آن شهید در لاهور را از بهترین و پرجاذبه‎ترین دوران برای مردم مسلمان و دوستداران انقلاب اسلامی ایران در آن دیار می‎‎دانم و بی‎شک خانه فرهنگ جمهوری اسلامی در لاهور، فعال‎ترین و پرثمرترین دوران‌ها خود را در زمان تصدی شهید گنجی پشت سر نهاد. جای‎جای دل‎های اهالی لاهور، وطن صادق بود. گویی لاهوریان گمشده خود را یافته بودند و دمی او را فارغ نمی‎‎گذاشتند. او نیز لحظه‎ای آن مردم را ر‎ها نمی‎‎کرد و هیچ‎گاه از بودن در میان آن‎‎ها خسته نمی‎‎شد. شهید صادق، لاهور را وطن دوم و گنجینه گمشده خود می‎‎دانست و زبان اردو را زبان دل خود می‎دانست و کلید آن گنجینه را یافته بود. به همین جهت بود که در اندک زمانی زبان اردو را به‎خوبی فرا گرفت و آن را وسیله اعتلا و دوستی و محبت بین دولت، گسترش فرهنگ انقلاب اسلامی و ترویج زبان فارسی در میان مردم و مجامع علمی ادبی قرار داد. او لحظه‎ای از ارتباط با مردم و تحقیق و تتبع در فرهنگ و ادب آن دیار و شناخت راه‎‎های نفوذ و تهاجم فرهنگ استکباری غرب در میان مردم مسلمان، غافل نشد. حضور در اغلب مراسم‌ها و جمع‎های مذهبی، فرهنگی و ادبی و گروه‎‎ها و اقشار مخلتف لاهور و حتی دیگر شهر‎های پاکستان را جزو برنامه‎‎های خود می‎‎دانست. کلام او در هر محفل با تحلیل انقلاب اسلامی و آن‎چه در ایران اسلامی می‎‎گذشت و ارائه نظراتی صائب در مسائل اجتماعی و سیاسی همراه بود. بیان گرمش از احساس پاکش نشأت می‎گرفت سراسر آن آمیخته با الفاظ و اشعار زیبای اردو و کلام اقبال بود، به‎طوری که حتی ادیبان اردوزبان را مجذوب کلامش می‎‎کرد. آری سخنانش از دل بر می‎‎خاست و بر دل اهل معرفت هم می‎‎نشست. قلمش نیز چون کلامش گویای حقیقت بود و نوشته‎‎هایش به مناسبت‎های مختلف درباره انقلاب و مسایل مبتلابه مسلمانان، جایگاه ویژه‎ای در روزنامه‎‎های معتبر پاکستان داشت.

سخن از خاطره‎‎های آن شهید و تعمق در احوال و شخصیتش، خود دفتری است که در این مقوله نمی‎‎گنجد و این حقیر را توان ادای کامل آن نیست. همین‎قدر می‎‎توانم بگویم که او آن‎چنان قلوب مردم مسلمان لاهور را دردست گرفته بود که هنگام وداعش، در طول یک ماه، لاهور شاهد کم نظیرترین تجلیل و تودیع در طول تاریخ معاصر خود از یک دیپلمات بود. دیپلماتی که در چشم مردم به‎عنوان یک چهره مردمی و عزیز، تبلور احساسات مشروع آن‎‎ها بود. آذر ماه سال گذشته هر گوشه‎ای از شهر بزرگ و پرشور لاهور، شاهد برقراری محفلی به افتخار او بود. من که توفیق حضور با او را در اکثر محافل داشتم، احساسات مردم را نسبت به آن شهید چنان می‎‎دیدم که گویی او را چون حلقه‎ای در برگرفته و از آخرین لحظات حضورش بهره می‎‎جستند.

در یکی از مراسم‌های باشکوه تودیع شهید گنجی، سروزیر ایالت پنجاب در وصف او چنین گفت: «ما نمی‎‎دانیم صادق گنجی را میهمان بخوانیم یا میزبان؛ میهمان است، چون در طول اقامت چند ساله‎اش در لاهور و روابط دوستانه‎اش با این مردم، چون میهمان برای ما عزیز بوده و میزبان است چون آشنایی او با فرهنگ و ادب ما، همدلی و همزبانی‎اش با مردم مسلمان پاکستان، آن‎چنان است که خود او همانند یک میزبان و صاحب‎خانه برای ما ارزشمند است. به‎هرحال در نظر ما او، هم میهمان است و هم میزبان.»

آری به‎راستی علاقه او به لاهور و مردم آن نیز به حدی بود که یارای دل کندن از آن دیار را نداشت و جدا شدن از مردم پر احساس لاهور را از تلخ‎ترین لحظات زندگی‎اش می‎‎دانست.

در مراسمی او در توصیف لحظات تلخ دوران زندگیش چنین گفت: «من در طول زندگی خود در چهار واقعه به‎شدت متأثر و بی‎تاب شدم. اولین‎بار هنگامی که در ایام نوجوانی پدرم را از دست دادم، دوم هنگامی که برادر و داماد خانواده‎ام تقریبا همزمان در جبهه‎‎های نبرد به شهادت رسیدند. سوم به هنگام ارتحال جانگداز حضرت امام (سلام‎الله علیه) و چهارم این‎که با مردم و دوستان خوب لاهوریم وداع می‎‎گویم که این از سخت‎ترین لحظاتی است که من در طول زندگیم داشته‎ام. و بعد این شعر عربی را خواند: یقولون ان الموت صعب علی الفتی/ مفارقه الاحباب و الله اصعب.»

حیف که پیکرش به‎دست ما رسید / سرهنگ سیدمحمدرضا حسینی

حقیر، توفیق آشنایی با شهید بزرگوار صادق گنجی را از حدود سال 1363 - 1364 داشته‎ام. در واقع بعد از شهادت برادر گران‎قدر او، شهید نادر گنجی، این آشنایی صورت گرفت.

مهمترین ویژگی این شهید، صمیمیت و خونگرمی وی بود که وقتی با شیوایی بیان و فصاحت و زبان‎آوری ایشان در هم آمیخته می‎‎شد، بسیار تأثیرگذار بر روی دوستان و بیگانگان بود و این‎که صداقت وی در رفتار، موجب تکمیل مکارم اخلاق‎اش می‎‎شد. بسیار دوست داشتنی، خوش کلام و رنج کشیده بود، چرا که او یتیم بزرگ شده و برادر شهید نیز بود.

حضور این شهید بزرگوار همچون یک زنجیر اتصال، موجب وحدت روزافزون بین شیعیان و اهل تسنن در حوزه جغرافیایی مأموریتش شده بود و این امر برای عوامل استکبار همچون ضایعه‎ای جبران‎ناپذیر بود که در جهت سیاست‎های استعماری، دست به ترور این شهید بزرگوار زدند و در این ماجرا دخالت افراطیون وهابی کاملا روشن بوده است.

توانمندی و استعداد فردی و نبوغی که داشت (البته در کنار سجایای اخلاقی و حسن خلق) موجبات موفقیت او را فراهم آورده بود. فعالیت‎‎های فرهنگی، اجتماعی، مذهبی او، شرکت در اجتماعات، طبع شعر و نثر عالی‎اش همه و همه باعث شده بود تا او فردی ممتاز و متمایز از همگان باشد. که البته دشمنان تاب تحمل آن را نداشتند و برای حذف او دست به ترور زدند.

شهادت او در غربت، نشانه دیگری بود بر غربت او. وقتی رجال مملکت دچار خط و خط بازی می‎‎شوند، ارزش‎ها به فراموشی سپرده می‎‎شوند و شرعا به‌ واسطه ضعف در اقدام بایسته، مدیون شهید بزرگوار و مشابه این ستارگان خواهند ماند.

در آن روزهای سخت و بحرانی، که مأموریت او پایان یافته و هر لحظه در معرض خطر بود، طی تماسی تلفنی با من، عنوان کرد که جایی برای سکونتش در تهران پیدا کنم تا لوازم زندگی‎اش را بفرستد. ولی متأسفانه این پیکرش بود که به‎همراه وسائل اندکی به‎دست ما رسید و او را در خانه آخرت جای دادیم.

اگرچه در نگاه شیعیان، ریخته شدن خون شهیدان، نهال انقلاب را آبیاری می‎‎کند، لکن من هنوز که هنوز است از هجر او تسکین نیافته‎ام. مردی بزرگ و بی‎پیرایه، انسانی وارسته و با اخلاق که مصداق اخلاق کامل بود. رفیق دوران شدائد و سختی بود که دوستی همچون او را هرگز نتوانستم در میان بسیاری از خوبان بیابم. که در این صورت باید دُر بیابم

یک روز با بهروز رضوی

افتخار می‎کنم رادیویی‌ام

اگر از کسانی‎که شنونده موقتی برنامه‎‎های رادیویی یا پای ثابت رادیو هستند، بخواهید خاص‌ترین، رساترین، دلنشین‌تر، یا گرم‌ترین صدا‎ها را نام ببرند، به بیش از چهار یا پنج پاسخ نخواهید رسید که بی‌تردید یکی از این صداها، صدای گوینده و کار بلد رادیو «بهروز رضوی» است. رسم شده که وقتی یک بازیگر یا گوینده سنی را پشت سر می‎‎گذارد و پیشکسوت می‎‎شود، فقط از او تقدیر کنند و از او و آثارش نام ببرند، اما رضوی از پسِ بیش از چهار دهه گویندگی، هنوز یکی از سه گوینده برتر رادیوست. برای شروع از او پرسیدم «خودتان می‎دانید صدای‎تان چقدر خاص است؟» و او جواب داد: «شاید ساده بودن صدایم باعث شده صدایم خاص شنیده شود».



کارتان را سال 1347 شروع کردید، نمی‎خواهید مثل اغلب هنرمندان بگویید که از کودکی می‎دانستید که روزی هنرمند می‎شوید و...؟!

من کارم را با نویسندگی در رادیو شروع کردم. البته باید به موردی اشاره کنم که تاکنون در جایی نگفته‌ام. پیش از شروع کارم در رادیو، کار آزاد داشتم و به واقع هم از درآمد بسیار بالایی برخوردار بودم و هم روند تحصیلاتم به نوعی بود که اگر درگیر رادیو نمی‎شدم، مهندس می‎شدم. اما در برهه‎ای از دوران جوانی به آن‎جا رسیدم که احساس کردم که کار آزاد کار من نیست و من هم مال آن کار نیستم، از این‎رو وارد این عرصه شدم و ماندم...

پس باید علاقه بسیاری هم به برنامه‎‎های سینما، تلویزیون و رادیو داشته باشید؟

تقریبا!

با این وصف آخرین باری که به سینما رفتید کی بود و چه فیلمی را دیدید؟

آخرین‎بار را یادم نمی‎آید. اما آخرین فیلم‌‎هایی که در سینما دیدم چهارشنبه‎سوری و درباره الی بود.

پس فرصت رفتن به سینما را ندارید و سی‌دی فیلم‌‎ها را می‎بینید.

این‎جا هم باید به مسأله‎ای اشاره کنم: من و پسرم معمولا با هم فیلم می‎بینیم و فیلم‌‎هایی را که می‎بینیم، هیچ‌وقت به انتها نمی‎رسد! پسرم همان دقایق اولیه فیلم به من می‎گوید: «اسم کارگردان را نوشت. اگر می‎خواهی بخوابی، بخواب!»

یعنی در این سال‎ها هیچ فیلمی را کامل ندیده‌اید؟!

تقریبا!

به‎هرحال دوستانی داشته و دارید که فیلم می‎سازند یا بازیگری می‎کنند. یعنی کار‎های آن‎‎ها را هم به اندازه تیتراژشان می‎بینید؟

باور کنید فرصت ندارم و اگر هم فرصت کنم آن‎قدر خسته‌ام که خوابم می‎برد. مثلا مهدی فخیم‌زاده از دوستان بسیار قدیمی و نزدیک من بوده و هست و خیلی دوست دارم که آثارش را ببینم، اما هرگز نتوانسته‌ام یکی از مجموعه‎‎های همین دوست گرامی‌ام را تماشا کنم، دیگران که جای خود دارند!

با این اوصاف نتیجه می‎گیریم سال‎هاست که کتابی را هم به انتها نرسانده‌اید.

بحث کتاب متفاوت است. فردی که هرروز با میلیون‌‎ها مخاطب در ارتباط و تعامل است، اگر خودش را به‌روز نکند، مخاطب او را پس خواهد زد. بنابراین از کتاب و کتابخوانی نمی‎‎توان گذشت.

آخرین کتابی که خواندید؟

«نازبالشت» نوشته هوشنگ مرادی کرمانی که توصیه می‎کنم شما هم بخوانید.

هر مخاطبی وقتی صدای گوینده‎ای را می‎‎شنود و با آن گوینده انس می‎‎گیرد، در ذهنش از او یک تصویر می‎سازد. فکر می‎‎کنید شنونده‎‎های رادیو و مخاطبان شما، از بهروز رضوی چه چهره‎ای در ذهن‎شان ترسیم کرده‎اند؟ اجازه بدهید اول خودم بگویم که تا پیش از این گفت‎وگو من خودم شما را یک فرد اخمو و بداخلاق می‎دیدم! اما الان می‎‎بینم که این‎طور نیست.

همان‎طور که شما هم با صمیمیت و صراحت گفتید، بسیاری از مخاطبان در ابتدا که صدای مرا می‎‎شنوند، از من فردی عنق و اخمو می‎‎سازند، اما بعد از اندکی به آن‎جا می‎‎رسند که من هم مثل اغلب آدم‎‎ها به موقعش اخم می‎‎کنم و به موقعش هم مهربانم، البته همواره در زندگی‎ام سعی کردم بیشتر مهربان باشم تا تندخو و بداخلاق.

هیچ‎وقت دوست داشتید مثل بسیاری از همکاران‎تان بیشتر از شنیده شدن، دیده شوید؟

ابدا، باور کنید هرگز دوست نداشتم، چراکه معتقدم تا زمانی که مخاطب چهره من را ندیده باشد، می‎‎تواند هر تصویری که دلش می‎‎خواهد از من ترسیم کند، اما وقتی من چهره شوم، دیگر آن لذت برای مخاطب رادیویی وجود نخواهد داشت. من یک گوینده رادیویی‎ام و به آن افتخار می‎‎کنم.

دغدغه امروز شما به‎عنوان یک هنرمند و گوینده با 42 سال تجربه‎کاری و کسی که تعامل بسیار خوبی با مردم و مخاطبان‎تان دارید، چیست؟

دغدغه‎ام هرچه باشد دغدغه کاری نیست، به هرحال زندگی من و خانواده‎ام کم یا زیاد می‎‎گذرد؛ خدا را شکر. اما دغدغه‎ام بیشتر به جامعه و مردمم برمی‎‎گردد، هرگاه در جایی وضعیت نابه‎سامان اقتصادی و مشکلات جوان‎‎ها را ‎ببینم، به هم می‎‎ریزم و فکر می‎‎کنم تنها دغدغه و دل‎مشغولی‎ام، سروسامان گرفتن وضعیت مردم کشورم به‎ویژه جوان‎هاست.

بعد از این سال‎‎ها از عملکردتان در حوزه صدا و تصویر راضی هستید؟ اصلا بگذارید راحت‎تر بگویم از کارهای‎تان دفاع می‎‎کنید؟

شاید خودخواهانه به‎نظر بیاید، اما از هر کاری که کرده‎ام، می‎‎توانم دفاع کنم و از عملکردم، خدا را شکر راضی‎ام، البته امیدوارم که تا پایان عمر کاری‎ام همین‎طور راضی بمانم و مجبور نشوم کاری را انجام دهم که کارنامه‎ام را خدشه‎دار کند