بی‎بی‎سی و شورش‎‎های لندن در گفت‎وگو با دکتر مجید تفرشی

بی‎بی‎سی همیشه دروغ نمی‎‎گوید! / روح‎الله رجایی

و بی‎بی‎سی کاملا با آن روزنامه‎‎های محافظه کار همراه شد؛ اتفاقی که قبلا به وضوح نمی‎‎افتاد!

بله. حتی پلیس بریتانیا و پلیس لندن و اسکاتلندیارد درخواست یک همکاری مستقیم از بی‌بی‌سی داشت که از طریق تصویر‎هایی بی‌بی‌سی و بزرگ‌نمایی تصاویر برای شناسایی و دستگیر افرادی که در تظاهرات بودند، اقدام کند و کرد. تلویزیون چندبار عکس‎های‎شان را نشان داد تا شناسایی شوند.

آن اوائل بی‎بی‎سی چند مصاحبه تقریبا مستقل با دانشجویان کرد. در یک مورد به‎خصوص با یک دانشجوی معلولی صحبت کردند که خیلی پوشش جهانی داشت. بعدا هم دولت انگلیس و هم پلیس لندن از طریق نهاد نظارتی به بی‎بی‎سی اعتراض کردند و جلوی پخش آن‎‎ها را گرفتند.

چرا؟ مگر این دانشجوی معلول چه گفته بود؟

همین حرف‎‎هایی که شما در روزنامه‎‎ها می‎‎خوانید. از حقوق دانشجویان و ضرورت تحصیل ارزان به‎خصوص برای دانشجویان کم‎بضاعت دفاع کرد و گفت ما جلوی این اقدام دولت می‎‎ایستیم، و دانشجویان را به ادامه اعتراضات تحریک کرد. بنابراین در این مورد دست بی‎بی‎سی که می‎‎گفت ادعای استقلال کامل دارد - البته این اتفاق قبلا در جنگ افغانستان، عراق و حمله رژیم اسراییل به غزه هم افتاده بود - رو شد.

با توجه به این‎که بی‎بی‎سی بودجه‎اش را به‎صورت مستقیم از مالیات مردم می‎‎گیرد، در این ماجرا افکار عمومی انگلیس چه نگاهی نسبت به آن داشت؟

سئوال شما را باید تفکیک کرد. بی‎بی‎سی داخلی شامل حرف شما می‎‎شود، یعنی بودجه‎اش را مردم مستقیم به‎وسیله مالیات می‎‎دهند. سالی بیش از یکصد و سی پوند. برای همین بی‎بی‎سی داخلی حق پخش آگهی خصوصی ندارد. اما سرویس جهانی درآمدش را مستقیما از وزارت امور خارجه بریتانیا می‎‎گیرد، یعنی این بخش از بی‎بی‎سی، بازوی اول و رکن اول دیپلماسی عمومی بریتانیاست در جهان. کاملا با هدف تأثیرگذاری روی افکار عمومی جهان تأسیس شده و اداره می‎‎شود.

خب با توجه به همین تفکیکی که گفتید جواب بدهید. مردم انگلستان الان به بخش‎‎های مختلف بی‎بی‎سی چطور نگاه می‎‎کنند؟!

خب این سئوال را خیلی سخت می‎‎شود پاسخ داد. برای این موضوع هنوز نظرسنجی رسمی نشده است.

دریافت خودتان را می‎‎خواهم بدانم.

در طول هفت هشت سال گذشته به‎خصوص بعد از 11 سپتامبر و بعد از ماجرای عراق، افکار عمومی بریتانیا آن تصور مستقل بودن را در مورد بی‎بی‎سی تا حدی کنار گذاشته‎اند.

وقتی ماجرای مرگ مشکوک یا قتل دکتر دیوید کلی دانشمند افشاگر عضو وزارت بریتانیا پیش آمد و بی‎بی‎سی آشکار در برابر تهدید‎های دولت کوتاه آمد، اعتبار و جایگاهش به‎عنوان یک رسانه مستقل خبری زیر سئوال رفت و تقریبا خدشه‎دار شد. بعد هم ایجاد شبکه‎‎های مستقل خبری یا لااقل غیرغربی خبری، مثل «الجزیره»، «پرس تی‎وی»، «روسیه تو دی» و چندین شبکه دیگر با اقبال بیشتر مردم انگلیسی‎زبان مواجه شد.

خب بی‎بی‎سی در مقابل انتشار اخبار واقعی در این رسانه‎‎ها چه می‎‎کند. بالأخره خبر که به‎دست مردم می‎‎رسد...

من اتفاقا در این مورد خاص خودم مقایسه‎ای کردم. پنج‎شنبه 9 دسامبر هر چند دقیقه یک‎بار همه کانال‎‎ها را چک می‎‎کردم. خیلی از رسانه‎‎ها تظاهرات میدان پارلمان را مستقیم پخش می‎‎کردند، ولی بی‎بی‎سی به‎طور جایگزینی، بخشی از این تصاویر را نشان می‎‎داد که اغلب هم زنده نبودند و همان‎طورکه گفتم روی معترضان مانور می‎‎داد.

فارغ از این برداشت‎‎هایی که ما از رسانه‎‎ها می‎‎کنیم شما خودتان به‎عنوان یک مشاهده‎گر در آن محیط بگویید چقدر از این افراد اوباش بودند و چقدر دانشجو؟

توی این تیپ تظاهرات‎‎ها نمی‎‎شود خط کشید و مرزبندی کرد و از مردم کارت شناسایی خواست. سالن کنفرانس که نیست! اما واقعیت این است که اکثریت کسانی‎که در این جمع شرکت داشتند، نسل جوان و زیر 25 سال بودند. بعضی از این‎‎ها حامی دانشجویان بودند و بعضی‎های‎شان دانشجو بودند. ولی بخش عمده‎شان، دانش‎آموزانی بودند که در آستانه دانشجو شدن بودند. این قانون قرار است از سال 2013 اجرا شود و دانشجویان فعلی مثل بچه‎‎های من که الان دانشجو هستند، مشکل زیادی ندارند. لطمه اصلی را کسانی می‎‎بینند که الان در مدارس و در کالج‎‎های پیش‎دانشگاهی درس می‎‎خوانند، چراکه در آینده این قانون دامنگیرشان می‎‎شود. بی‎بی‎سی می‎‎گفت این‎‎ها دانشجو نیستند. راست هم می‎‎گفت! بیشترشان دانش‎آموزان و محصلان کالج‎‎هایی بودندکه قرار است دانشجو شوند. بعضی وقت‎‎ها پدر و مادر‎‎ها هم بودند. چون آن‎‎ها باید چند سال بعد پول زیادی برای تحصیل بچه‎های‎شان بدهند.

زندگی عادی چقدر تحت تأثیر این جریان قرار گرفت؟

خب این درگیری‎‎ها که در همه لندن نبود. عمدتا در منطقه مرکزی و حول و حوش پارلمان و وایت‎هال، محل نخست‎وزیری و وزارت‎خانه‎های اصلی بود و گسترش به همه شهر نداشت. ولی در شهر‎های بزرگ هم بود، یعنی حدود 10 تا 12 تا تظاهرات بزرگ در شهر‎های بزرگ بریتانیا انجام شد. در لندن اوضاع را زودتر کنترل کردند، ولی در شهر‎های دیگر مثل منچستر و لیورپول و بیرمنگام و ناتینگهام تظاهرات تأثیر بیشتری در سطح شهر داشت.

پس می‎‎شود گفت این ماجرا، ابعاد تازه‎ای از رسانه‎‎های مستقل و ظاهرا مستقل را نسبت به دولت نشان داد؟

آن‎قدرها هم ابعاد تازه‎ای نیست! در چنین بحران‎‎هایی اساسا یک قانون نانوشته وجود دارد و یک اصل کلی وجود دارد که مبنا و اساس حکومت‎‎ها و دولت‎‎ها زیر سئوال نمی‎‎رود. گروهی ممکن است در تظاهرات بگوید من از آقای نخست‎وزیر بدم می‎‎آید، این لایحه را دوست ندارم یا با فلان قانون مخالفم، ولی هیچ‎وقت کلیت نظام زیر سئوال نمی‎‎رود. البته همیشه و در همه‎جای دنیا اشخاص و گروه‎‎هایی هستند که با کلیت نظام مخالفند، ولی کلیت همین است که عرض کردم. رسانه‎‎ها هم از همین قانون نانوشته تبعیت می‎‎کنند.

و به‎نظر می‎‎رسد بی‎بی‎سی این کار را از نظر فن رسانه، حرفه‎ای و درست انجام داد؟

ببینید بی‌بی‌سی همیشه نمی‎خواهد و نمی‎تواند دروغ بگوید. این نکته مهمی است. یعنی رسانه‎ای که هر روز دروغ بگوید، هیچ‎کس هیچ‎چیزی از آن را باور نمی‎‎کند. رسانه‎ای دروغش باور می‎‎شود که به ندرت دروغ بگوید. اگر رسانه‎ای مرتب یک اخباری را بزرگ‌نمایی می‎‎کند و یا کوچک نمایی می‎‎کند و یا نادیده بگیرد، اعتماد عمومی از آن سلب می‎‎شود. اما وقتی شما در یک دوره طولانی زمانی مدعی راست‎گویی باشید و راست هم بگویید، دروغت خیلی راحت باور می‎‎شود. این هنر بی‌بی‌سی است که در بزنگاه‎‎های خاصی بزرگ‎نمایی و کوچک‎نمایی می‎‎کند و دروغ می‎‎گوید. این کار مرتبا تکرار نمی‎‎شود؛ جز وقتی که ضرورت خیلی خاص داشته باشد.

کاری که ظاهرا ما خیلی بلد نیستیم...

حالا من نمی‎‎خواهم مستقیم الان رسانه خاصی را نقد کنم. اما مشکل ما این است که وقتی با یک آدم خاصی و با یک جریان خاصی و با یک موضوع خاصی و هرکسی رفاقت و یا دشمنی داریم، شورش را درمی‎‎آوریم! این ضرورت‎‎های خاص ما هر روز هم تکرار می‎‎شود. ضرورت خاص هم اگر هر روز تکرار شود، دیگر ضروری و خاص نیست. روزمره و عام می‎شود و ناگزیر تأثیرگذاری خود بر مخاطب و افکار عمومی را هم از دست می‎دهد

اتاق‌‎های فکر اروپایی / حامد نعمت‌اللهی

در سلسله پرونده‎های بررسی اتاق فکر، پس از بررسی 10 اتاق‌ فکر برجسته آمریکایی در شماره‎‎های قبلی، در این شماره به بررسی اتاق‌‎های فکر اروپایی می‎پردازیم.

جیمز مک‌گان، یکی از متخصصان اتاق‌‎های فکر است که مقالات بسیار زیادی در این زمینه منتشر کرده است. وی پس از مطالعه 20 کشور اروپایی، موفق به شناسایی سه نوع اتاق‌فکر در این قاره شده است: «سازمان‌‎های تحقیقاتی تصمیم‌سازی» که تمرکز خود را تنها بر تحقیقات بنیاد قرار داده‌اند؛ «اتاق‌‎های فکر کن و انجام بده» که تمرکز خود را بر تحلیل و پیشنهاد سیاست‌‎ها هم قرارداده‌اند؛ و اتاق‌‎های «تعاملی» (برخلاف حمایتی) که بر مسائل و راه‌کار آن‎‎ها تمرکز کرده‌اند. وی می‎گوید که برخی از اتاق‌‎های فکر، تمام جنبه‎‎ها را پوشش می‎دهند، برخی دیگر، یک یا دو مورد از آن‎ها را.

در این چهارچوب، مک‌گان، کارکردهای اصلی زیر را برای آن‎‎ها استخراج کرده است:

آن‎ها تحقیقات بلندمدت و کوتاه‎مدت انجام می‎دهند،

آن‎ها کتاب‌‎ها و محصولاتی را برای اقدامات کوتاه‎مدت تولید می‎کنند؛

با افکار عمومی، تصمیم‌سازان و رسانه‎‎ها تعامل برقرار می‎کنند؛

برای دولت‌‎ها به‎صورت مدام، کادرسازی می‎کنند.

در این راه، آن‎‎ها با چالش های زیر مواجه هستند:

نیازمند به منابع مالی از نقاط مختلف هستند؛

نیازمند به خدمت گرفتن و حفظ افراد «زیرک و با روابط عمومی قوی» هستند تا خوب بیندیشند و با رسانه‎‎ها در ارتباط باشند، خصیصه‎ای که «به ندرت یافت می‎شود»؛

باید بدانند که چگونه بر سیاست‌‎های عمومی تأثیرگذار بوده و آن‎‎ها را شکل دهند.

اتاق‌‎های فکری که در ارتباط با مسائل اتحادیه اروپا فعالیت می‎کنند، دچار این آفت هستند که بیش از حد مسائل را از زاویه کشوری نگاه می‎کنند، تأثیرگذاری آن‎‎ها بر شهروندان محدود است، همواره مشکل منابع مالی دارند، تعداد کارمندان‎شان کمتر از نیاز است، توسعه‌یافته نیستند و آن‎طور که باید توسط مؤسسات به آن‎‎ها بها داده نمی‎شود، و به اندازه کافی حول مسأله تصمیم‌سازی کار نمی‎کنند.

در شماره 56، به بررسی چتم‌هاوس انگلیس پرداخته بودیم. در این شماره به معرفی چهار اتاق‌فکر دیگر اروپایی می‎پردازیم تا پس از 10 اتاق‌فکر برتر آمریکایی؛ پنج اتاق‌فکر برتر غرب اروپا (که در لیست 10 اتاق‌فکر برتر غیر اروپایی نیز قرار دارند) را پوشش داده باشیم.

با توجه به این‎که این آخرین شماره پرونده اتاق‌‎های فکر است، در صفحه آخر نیز نمایه‎ای از اتاق‌‎های فکر معرفی شده و منابع مورد استفاده، ارائه شده است