شکست خورده طوفان واژه‎ها / زهیر قدسی

قامت کمان کند که دو تا تیر آخرش،

یک‌دم سپر شوند برای برادرش

خون عقاب در جگر شیرشان پُر است

از نسل جعفرند و علی این دو لشکرش

این دو، ز کودکی فقط آیینه دیده‌اند

آیینه‎ای که آه نسازد مکدرش

واحیرتا که این دو جوانان زینب‌اند

یا ایستاده تیغ دوسر در برابرش؟

با جان و دل دوپاره جگر وقف می‎کند

یک‌پاره جای خویش و یکی جای همسرش

یک دست، گرم اشک گرفتن ز چشم‌هاش

مشغول عطر و شانه زدن دست دیگرش

چون تکیه‌گاه اهل حرم بود و کوه صبر

چشمش گدازه ریخت ولی زیر معجرش

زینب به پیشواز شهیدان خود نرفت

تا که خدا نکرده مبادا برادرش...



شاعران بسیاری را در تاریخ ادبیات‌مان می‎شناسیم که شعر‎های بسیار زیبایی سروده‌اند، اما آن‎چه باعث شده نام ایشان بر سر زبان‌‎ها بیفتد، فقط قدرت و فن شعری‌شان نبوده است؛ بلکه در کارنامه ایشان، بیشتر آن ابیات و اشعاری درخشیده‌اند که رو به سلسله نور و خاندان عصمت و طهارت داشته‌اند. شاهد مثال این ادعا هم کم نیست: نمونه‌اش زنده‌یاد مرحوم شهریار که او را بیشتر به شعر «همای رحمت»ش می‎شناسند یا محتشم کاشانی که گویا جز ترکیب‌بند مشهورِ «کشتیِ شکست خورده طوفان کربلا» اثری در کارنامه‌اش نداشته (که البته داشته!). نمی‎توان در این فضای اندک به این موضوع مهم پرداخت ولی می‎توان ادعا کرد که راز ماناییِ نام بسیاری از شاعران، در ارتباط شعری‌شان با اهل‎بیت است و راز توفیق آن اشعار در خلوصی است که شاعر در هنگام سرایشِ آن اشعار داشته.

«حمیدرضا برقعی» شاعری است که کارنامه‌اش را یکسره با «شعر شیعی» - یا به قول متدوال، شعر آیینی - پُر کرده است. برای یک شاعر جوان، تجدید چاپ هشت‌باره کتابش، آن هم طی گذشت سه‌سال، موفقیتی ویژه محسوب می‎شود. «طوفان واژه‎ها» عنوان همین کتاب است که تا این حد، مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است. کتاب با مقدمه استاد محمدعلی مجاهدی (پروانه) آغاز شده که یک‎سره در تشویق این شاعر جوان و دلایل توفیق اوست؛ از سوی دیگر، آثار بهره‌مندی برقعی از محضر استاد مجاهدی، در اکثر پاورقی‌‎های این کتاب نمایان است. استاد مجاهدی در بخش پایانی مقدمه‌اش با اشاره به «زبان ساده و صمیمی، نگاه تازه، فضای سرشار از عاطفه و خیال؛ و شور و حال و بیان روایی جذاب این اثر، آن را در شمار آثار متفاوتی قرار داده است که می‎تواند الهام‌بخش شاعران جوان دگراندیشی باشد که می‎خواهند کار تازه‎ای را تجربه کنند.» قابل‎توجه است که همین زبان ساده و صمیمی و عدم استفاده شاعر از مفاهیم پیچیده و تودرتو و همچنین به‎کارگیری عبارات ساده‎ای که برای همگان قابل‎فهم است؛ برد ویژه شاعر در ارتباط با مخاطبان خویش است وگرنه در میان شاعران شیعیِ معاصر، شاعرانی که قدرتمند ظاهر شده‌اند، کم نیستند!

کوچه باغ‌های قدیمی / فخرالدین صدیق‎شریف

دلم می‌خواد باز دوباره شب‌ها، شاهنامه و حافظ و سعدی، جای خودشونو تو خونه‌ها باز کنن. بازم پدر و مادرها و بزرگترهای فامیل، شب‌های طولانی زمستون دور هم جمع شن و بچه‌ها رو زیر بال و پر خودشون بگیرن، براشون خاطره تعریف کنن یا قصه‌های شاهنامه و شعرهای سعدی و حافظ رو بخونن. دلم برای بچه‌هایی تنگ شده که پاشونو جلوی پدراشون دراز نمی‌کردن و احترام بزرگتر رو نگه می‌داشتن. دلم برای خونه‌هایی تنگ شده که صبح‌های زود مادرها حیاطش رو جارو می‌کردن و یک «گل‌نم» آب می‌پاشیدن، بعد در اتاقو باز می‌کردن تا نسیم خوش‎عطر صبح، اتاقو پر کنه و خواب از سر همه بپره. دلم برای عطر گل یاس و محمدی، دلم برای بوی کته و قورمه‌سبزی دست پخت مادرا که سر ظهر همه کوچه رو پر می‌کرد، تنگ شده. دلم برای بچه‌هایی که صبحای زود به پیرمردای نورانی توی کوچه‌شون «صبح به خیر» می‌گفتن و «عاقبت به خیر» می‌شنیدن، تنگ شده. دلم برای شهرم اون‎موقعی که هنوز اسیر دست برج سازا نشده بود، تنگ شده. دلم می‌خواد فریاد بزنم، دلم می‌خواد بهشون التماس کنم که تو رو خدا دست از سر این شهر بردارید. به‎خدا این مردم دیگه نمی‌تونن زیر سایه سنگین برج‌های شما نفس بکشن. شهر داره خفه می‌شه. به‎خدا خوب نیست آدم به خاطر این دنیای بی‌ارزش و پول این دنیا، مردم رو خفه کنه، شهرو تنگ کنه، جلوی نسیم خدا رو بگیره و نذاره بوی عطر گل یاس و محمدی، خوب به مشام این مردم برسه. گناه این مردم چیه که شماها می‌خواین پول‌دار بشین. مگه صدای ناله شهرو نمی‌شنوین که با زبون بی‌زبونی بهتون داره التماس می‌کنه، داره فریاد می‌زنه که: پشتم زیر بار آهنای سنگین برجاتون، داره خم می‌شه. دیگه نمی‌تونم این بارو تحمل کنم. تو رو خدا یه کم به حرفاش گوش کنید و دست از سرش بردارین. دلم برای تمام روزهایی که وقتی آدما به هم نگاه می‌کردن تو نگاهشون محبت موج می‌زد، تنگ شده. دلم برای تمام چیزهای خوبی که یه روزی بود و دیگه نیست تنگ شده. دلم برای بوی خوب دوستی تنگ شده. دلم خیلی تنگ شده.

تولید علم و علوم انسانی

ابراهیم فیاض، دانش‌آموخته حوزه و دانشگاه و دارای دکترای فرهنگ و ارتباطات از دانشگاه امام صادق (علیه‎السلام) و عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است. در کتاب‎ها، مقاله‎‎ها و حرف‎‎های او نوآوری‎‎ها و خلاقیت‎‎های زیادی وجود دارد و تلاش‎‎های علمی وی نمونه خوبی از علوم انسانی بومی است. کتاب‎های «ایران آینده به‎سوی الگویی مردم‎شناختی برای ابرقدرتی ایران»، «تعامل دین، فرهنگ و ارتباطات: نگاهی مردم‎شناختی» و «مردم‎شناسی دینی توسعه در ایران: دین، فرهنگ و توسعه در ایران» از جمله آثار منتشر شده این استاد دانشگاه هستند.

کتاب «تولید علم و علوم انسانی» نوشته ابراهیم فیاض است و کتاب تازه او به‎شمار می‎رود که به تازگی از سوی انتشارات سپیده باوران منتشر شده است. دغدغه اصلی این کتاب ماجرای علوم انسانی و بومی‌سازی این علم مطابق با فرهنگ و دستاوردهای بومی است. در علوم انسانی چشم بیشتر دانشگاهیان به‎دست غربیان است تا تولیدات آن‎‎ها را ترجمه یا تدریس کنند، اما این کتاب می‎کوشد با توجه به ضرورت‌‎های بومی‌سازی و بومی‌نگری، نیاز‎های این حوزه را عیان سازد.

کتاب «تولید علم و علوم انسانی» دو بخش دارد که مقالات و گفت‎وگو‎ها بخش‌‎های این کتاب هستند. فرمولی برای علوم انسانی اسلامی، اقتصاد اسلامی پیشرفته، مردم‎شناسی دینی فلسفه، فقاهت و نوآوری، فلسفه تاریخ ایرانی و نوآوری، خلاقیت و سازمان، علم کلام و نوآوری، شرق و غرب معرفتی و نوآوری، علوم انسانی و سیاست گزاری کلان، دانش و قدرت، پسا صدارییسم، سازمان و دانش، انقلاب فرهنگی و دانشگاه اسلامی و وحدت حوزه و دانشگاه؛ زمینه‎‎های معرفتی عنوان مقالات این کتاب هستند.

در بخش گفت‌وگو‎ها نیز شامل مصاحبه‎‎هایی‎ست که با ابراهیم فیاض انجام شده، با عنوان‌‎های: اشرافیت معرفتی در مصاف با علم بومی، تولید ثروت ملی در گرو وحدت حوزه و دانشگاه، فاجعه علوم انسانی، وضعیت علوم انسانی در ایران، ایران بدون مردم‎شناسی به‎جایی نخواهد رسید، فلسفه متأخر ایرانی، ساز فرهنگ با نوای ایرانی، مظلومیت فرهنگ برآیند فقر معرفت دینی، مصرف‎گرایی از کالا تا اندیشه، غرب دیگر شاخص نیست و حرکت ایران به‎سوی سرمایه‌داری.

ناشر، کتاب «تولید علم و علوم انسانی» را در 212 صفحه با قیمت 4 هزار تومان منتشر کرده است.