قرآن هنوز روی طاقچه است

قابل‎انکار نیست که فعالیت‎‎های قرآنی در چند سال اخیر، از شتاب و رشد بیشتری بهره‎مند بوده و حتی بودجه‎‎های اختصاص یافته به این بخش چشم‎گیر است. اما با توجه به این‎که بسیاری از دستگاه‎‎ها و نهاد‎ها نسبت به قرآن کریم احساس وظیفه می‎‎کنند و تمایل دارند فعالیت قرآنی داشته باشند، در یک نگاه کلی، بی‎نظمی و به هم ریختگی زیادی در این حوزه به چشم می‎‎خورد. برنامه‎‎های تکراری و شبیه به هم، برگزاری دوره‎‎های آموزشی ضعیف و کم بازده و اکتفا به برنامه‎‎هایی که بیشتر جنبه تبلیغی دارند، مانند مسابقات، جشنواره ها و همایش ها، باعث شده که کمتر ابتکار و ایده‎ای نو و کاربردی در این حوزه به اجرا درآید. از سوی دیگر هم این سئوال مطرح است که چه کسی و چگونه بر انجام فعالیت‎‎های قرآنی نظارت دارد و کجا خروجی این برنامه‎‎ها مورد ارزیابی قرار می‎‎گیرد؟

نکته دیگری که علاوه بر ضعف نظارت، باید به آن اشاره کرد، این است که فعالیت‎های قرآنی برای کدام هدف انجام می‎‎شود. گاهی به‎نظر می‎‎رسد در کوران فعالیت‎های قرآنی، هدف اصلی گم می‎‎شود و یا به اهداف دم دستی تنزل پیدا می‎‎کند. آیا صرفا کسب رتبه اول در مسابقات مالزی هدف است؟ آیا تعداد بازدید کنندگان از نمایشگاه قرآن برای‎مان مهم است؟ یا چاپ قرآن‎‎های شکیل مورد نظر است؟ بی‎تردید هیچ‎کدام از این‎‎ها هدف اصلی نیست و آن‎چه باید در نهایت مورد‎نظر قرار گیرد، انس مردم با قرآن و فهم و به‎کار‎گیری معارف قرآنی است که باید اذعان داشت هنوز اثر این برنامه‎‎ها در زندگی و فرهنگ مردم دیده نمی‎‎شود. انگارپس از سال‎ها باید اعتراف کرد که هنوز قرآن روی طاقچه خانه‎هاست، نه در دل و جان آن‎ها.

واکاوی هست ها و بایدهای سیاست‌گذاری قرآنی در کشور

فعالیت قرآنی، فرهنگ قرآنی / محمد صالحی

قرآن مجید سند حیات معنوی همه مسلمانان خصوصا پیروان خاندان رسالت است. بدون قرآن و تمسک به آن، وصیت رسول خدا (صلی‎الله علیه و آله و سلم) به مقام عمل نخواهد رسید. سیره اهل‎بیت در ارتباط و انس با قرآن و استناد همه ارکان ایمان اسلامی به قرآن مجید در همه عرصه‎‎های زندگی، گویای آن است که پیروی واقعی از ایشان، جز با روی آوردن به قرآن در همه ابعاد زندگی میسر نخواهد بود.

جمهوری اسلامی ایران برآمده از قصد الهی مردی قرآن‌شناس، انیس با قرآن و عامل به احکام آن است که ایمان مردم مسلمان ایران به او، راهی نو در میان بشریت این عصر، برای نیل به سعادت گشود.

همه این حرف‎ها برای این است که برگردیم و نگاه کنیم به پشت سر خودمان، برای این‎که ببینیم با گذشت سه دهه از انقلاب، برای قرآن که دوستش داریم و به آن افتخار می‎کنیم، چه کرده‌ایم؟ اصلا چه تلقی ای نسبت به قرآن و کار برای قرآن داریم و قرآن در کجای زندگی ما معنا می‎یابد؟



قرآن، کتاب خدا

از هر ایرانی بپرسید قرآن چیست؟ با تأمل یا بدون درنگ خواهد گفت: «قرآن کتاب خداست» بعضی‌‎ها ادامه خواهند داد: «که برای هدایت بشر آمده است» و بعضی دیگر: «تا ما را به سعادت اخروی برساند.» و برخی هم: «ضامن سعادت دنیا و آخرت است» ؛اگر پرسش شونده از مسئولان باشد، این سخنان تداوم خواهد یافت تا آن‎جا که: «آقا، اصلا انقلاب ما بدون قرآن معنا ندارد».

این سخنان برآمده از هرچه باشد و با هر انگیزه‎ای که بیان شود، در ورای آن یک پرسش اساسی دیگر طرح می شود می‎کند: عجب! اگر قرآن این‎قدر مهم است، پس چرا جامعه ما رنگ و بوی قرآن به خود نگرفته است؟! چرا اندیشه‎‎های ما با آیات خدا نمی‎سازد؟! چرا باور‎های ما بیش از آن‎که قرآنی باشد مادی است؟! چرا هنجار‎های جامعه، سازگاری با الگو‎های قرآن ندارد؟! چرا ارزش‎های فردی، خانوادگی و اجتماعی ما با قرآن فاصله دارد؟! و حتی چرا در آداب و نماد‎های زندگی‌مان، غیرقرآن و حتی ضدقرآن، بیش از قرآن دیده می‎شود؟! و در یک کلام چرا فرهنگ‌مان قرآنی نیست؟!



غفلت یا چیز دیگر

حقیقت تلخ آن است که فاصله ما با قرآن بسیار زیاد است و این به قشر و گروه خاصی مربوط نیست. غفلتی فراگیر، همه ما را در خود گرفته است به‎گونه‎ای که همه‎چیز مهم است، الا آن‎چه باید خیلی مهم باشد. از صبح تا غروب و حتی تا نیمه‎‎های شب. هر کاری انجام می‎دهیم، اما دریغ از آن‎که دقایقی را با کتاب خدا خلوت کنیم، آن را بخوانیم، در آیات آن بیندیشیم.

به فرزندان‌مان همه‎چیز یاد می‎دهیم و این یادگیری را تا مرزهای افراط پی می‎گیریم، اما حق فرزند بر خویش، یعنی تعظیم کتاب خدا را به دست فراموشی سپرده‌ایم.

برای کارهای‌مان از همه علوم و اطلاعات استفاده می‎کنیم و نگران انطباق آن با دانش روز و قدیم و جدید هستیم، اما هرگز به‎دنبال میزان اصلی کار‎ها نرفته‌ایم تا رفتارمان را با آن بسنجیم.

وقتی سخن از دین و معارف دین به میان می‎آید، فلسفه و کلام و فقه و تاریخ، اصل است و البته برای چاشنی آن و خالی نبودن عریضه، آیه‎ای از قرآن را هم می‎خوانیم تا به گفتارمان تقدس بخشیم.

رفتار‎های ما اگرچه تأثیرپذیر از رویه گذشتگان ماست، اما واقعیت آن است که ما با گذشتگان‌مان هم فاصله زیادی داریم. هنوز از زمانی‎که سواد قرآنی، پایه سواد فارسی بود، یک قرن نگذشته است. هنوز همه کسانی‎که خاطره طنین صدای قرآن صبحگاهی بازار را به یاد دارند نمرده‌اند. هنوز مسجد‎هایی که در آن، عالمان بزرگ هر شب برای همه مردم آیات قرآن را می‎خواندند و تفسیر می‎کردند، برپا هستند. اما چه شده است که به جایی رسیده‌ایم که تحصیل‎کرده‎‎های ما جرأت خواندن یک صفحه از قرآن را ندارند، مدیران فرهنگی‌مان چند سطر از قرآن را نمی‎توانند معنا کنند و برخی از خطبای ما همه‎چیز می‎گویند و کمتر به قرآن می‎پردازند.

برای پاسخ به این پرسش‌‎ها می‎توان ساعت‌‎ها نوشت و گفت. از توطئه استعمار برای برچیدن مکتب‌خانه‎‎های تعلیم قرآن، از هیمنه زندگی مدرن و اقتضاعات آن، از حلال و حرام و مشتبه شدن یا بودن اموال، از کمبود‎ها و کاستی‌‎های ایمانی و معرفتی، از حکومت رسانه بر وقت مردم و از هر چیز دیگری؛ اما با همه این حساب‎وکتاب‌‎ها جای یک حرف جدی خالی است و آن این‎که ما از کار قرآن کردن غافلیم. ما فعالیت قرآنی نداریم و شاید هم اصلا آن را لازم نمی‎دانیم.