گفت‎وگو با احمد شرفخانی معاون فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه

باید از کار ویترینی پرهیز کرد / مریم مرتضوی

حجت‎الاسلام والمسلمین احمد شرفخانی، روحانی خوش‎رویی است که معاونت فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه را بر عهده دارد. طبق قرار قبلی و رأس ساعت، گفت‎وگو را با او شروع کردیم. آن‎چه در این مصاحبه بیشتر مورد نظرمان قرار گرفت، مرور فعالیت‎های قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه بود. در اکثر کشور‎های مسلمان، کلیه امور قرآنی بر عهده سازمان اوقاف آن کشور است و در ایران هم بخش زیادی از این امور را همین سازمان عهده‎دار است. گرچه به‎نظر می‎‎رسد با وجود سازمان‎ها و نهاد‎های گوناگون که در حوزه قرآن فعالیت می‎‎کنند، یک مدیریت واحد و قوی برای اداره امور لازم است تا نتایج بهتری به‎دست آید.



سال‎هاست که برگزاری مسابقات قرآن در ایران هم مانند بسیاری از کشور‎ها بر عهده سازمان اوقاف و امور خیریه است. روند برگزاری این مسابقات از مراحل اولیه تا مرحله بین‎المللی چگونه است؟

یکی از مهم‌ترین وظایف سازمان اوقاف، برگزاری مسابقات قرآنی است که این مسابقات از مرحله شهرستانی شروع شده و بعد از آن مراحل استانی، منطقه‎ای، کشوری و بین‎المللی برگزار می‎‎شود. این مسابقات در دو بخش خواهران و برادران و در مقاطع سنی شکوفه‎‎ها، یعنی افراد زیر 16 سال و بزرگسالان یعنی افراد بالای 16 سال برگزار می‎‎شود.

شروع مسابقات از مرحله شهرستانی است که در 260 شهرستان مسابقات را برای خواهران و برادران برگزار می‎کنیم. هر سال بیش از 30 هزار نفر در این مسابقات شرکت می‎‎کنند و زیرمجموعه های این مسابقات هم متنوع است؛ مثلا در مسابقه حفظ قرآن، حفظ دو، پنج، 10، 20 و 30 جزء قرآن را داریم.

نکته دیگر این‎که برگزیدگان مسابقات قرآنی سازمان‎های دیگر، تنها دارای اعتبار داخلی هستند و نمی‎‎توانند در عرصه بین‎المللی حضور پیدا کنند و در عین‎حال نمی‎‎توانند از امتیازات مسابقات دیگر استفاده کنند. اما اعتبار مسابقات سازمان اوقاف و امور خیریه در سطح داخلی و خارجی است و برگزیدگان مسابقات این سازمان می‎‎توانند در عرصه بین‎المللی هم به رقابت بپردازند.

ظاهرا مسابقات قرآن ایران تفاوت‌‎هایی با مسابقات کشور‎های دیگر دارد و غیر از تلاوت، موارد دیگری هم به آن اضافه شده است.

مقام معظم رهبری در مورد تدبر در قرآن کریم تأکید زیادی دارند و می‎‎فرمایند که قرائت، حفظ و ترتیل لازم است، اما بحث تدبر در مفاهیم قرآنی بسیار مهم است. در این زمینه اقداماتی در سازمان اوقاف و امور خیریه انجام شده است. از جمله این‎که افرادی که قصد شرکت کردن در مسابقات اوقاف را دارند باید در آزمون مفاهیم شرکت کرده و حدنصاب نمره را کسب کنند. حتی اگر کسی بخواهد در آزمون قرائت شرکت کند، باید در آزمون مفاهیم که شامل ترجمه لغات و بخشی از مفاهیم است شرکت کند. نظر ما این است که کسی که می‎‎خواهد در آزمون حفظ و یا قرائت شرکت کند، باید با مفاهیم اجمالی آیات قرآن آشنا باشد و این مفاهیم در نشریه بشیر چاپ شده است. سه شماره از این نشریه، ویژه آزمون مرحله شهرستانی است و در مرحله استانی، دو شماره دیگر هم به آن افزوده می‎‎شود.

آیا این نوع کار‎ها مانند دوره‎‎های تدبر که اشاره کردید، به نوعی موازی‎کاری با فعالیت سازمان‌‎های دیگر که کار قرآنی می‎کنند، مانند آموزش عالی نیست؟ چون آن‎‎ها هم دوره‎‎هایی با عنوان تدبر در قرآن برگزار می‎‎کنند.

نه. این فعالیت‎‎ها در هیچ‎جا به این شکل انجام نمی‎‎شود. در سازمان‎های دیگر، برنامه آموزشی وجود دارد، اما این تعداد مجموعه را تحت پوشش قرار نمی‎‎دهند. اصولا افراد در مسابقات شرکت می‎کنند، چون می‎‎خواهند خود را به‎عنوان نخبه قرآنی معرفی کنند و شرط ورود در مسابقات سازمان اوقاف و امور خیریه این است که در آزمون تدبر شرکت کنند. در عین‎حال، سطح مسابقات شهرستانی، استانی و به‎ویژه کشوری در سازمان اوقاف و امور خیریه از بسیاری از مسابقات بین‎المللی کشور‎های دیگر بالاتر است و داوران بین‎المللی هم به این مسأله اذعان دارند.

پس چرا قاریان برجسته مصری یا کشور‎های دیگر، زیاد در مسابقات کشور ما شرکت نمی‎‎کنند؟

ما معتقدیم که سطح مسابقات قرآنی در کشور ما از سطح مسابقات سایر کشور‎ها بالاتر است. این تنها یک ادعا نیست، چون من شخصا در مسابقات قرآنی کشور مالزی حضور داشتم و در کنار آن با مسئولان برگزاری مسابقات قرآن این کشور به گفت‎وگو نشستیم و به‎طور مفصل در این مورد بحث و گفت‎وگو کردیم. سئوال ما این بود که چرا در کشور مالزی که برای پنجاه و دومین سال متوالی مسابقات قرآنی برگزار می‎‎شود، فقط 37 کشور در مسابقات شرکت می‎‎کنند؟ در این شرایط به‎نظر می‎‎رسد که این کشور نتوانسته است جایگاه مسابقات خود را در عرصه بین‎الملل گسترش دهد. اما سطح مسابقات ما خیلی بالاست و همیشه رتبه‎‎های اول و یا دوم را در سطح بین‎المللی کسب کرده‎ایم و جالب این‎که نفرات دوم یا سوم کشور ما در مسابقات مالزی رتبه اول را کسب می‎‎کنند.

اهتمامی که در مسابقات سازمان اوقاف و امور خیریه از نظر مسئولین و مردم وجود دارد بسیار ویژه است، ولی در مالزی چنین اتفاقی نمی‎‎افتد چون آن‎‎ها تنها در رشته قرائت، مسابقات را برگزار می‎‎کنند. در حالی‎که در ایران مسابقات حفظ و مقاله‎نویسی هم وجود دارد و بخش مقاله‎نویسیمعنایش این است که ما می‎‎توانیم از طریق قرآن، پاسخگوی شبهات و مسائل جهان اسلام و سایر ادیان باشیم. به این روش که مدتی پیش از برگزاری مسابقات، رئوس موضوعات را به سایر کشور‎ها اعلام می‎‎کنیم و هر سال حدود 500 مقاله در موارد متنوع که سطح 70 درصد از نویسندگان این مقالات فوق‎لیسانس و دکترهستند، به‎دست ما می‎‎رسد. چون در بخش بین‎المللی، آزمون تفسیر و مفاهیم نداریم، از طریق مقالات قرآنی این خلاء را پر می‎‎کنیم. از طرف دیگر در بحث داوری، اکثر داوران بین‎المللی از کشور ما هستند و داورانی هستند که درعرصه بین‎المللی شناخته شده‎اند، یعنی در سطح بالایی هستند.

شاید دلیل استقبال از مسابقات قرآنی مالزی، مدل برگزاری مسابقات این کشور باشد. نظر شما چیست؟

با این نظر موافق نیستم، چون معتقدم که مسابقات قرآنی کشور مالزی از مسابقات ما ضعیف‎تر است. آن‎‎ها تبلیغات شهری گسترده‎ای ندارند، یعنی مردم در جریان نیستند که یک اتفاق قرآنی در کشورشان می‎‎افتد. آن‎‎ها یک شبکه پخش مستقیم دارند که هر شب دو ساعت فیلم مسابقات را پخش می‎کند اما ما از صبح تا شب مسابقات را به‎طور زنده پخش می‎‎کنیم.

با این‎که شما معتقدید سطح مسابقات ما از بقیه کشور‎ها بالاتر است، پس چرا قاریان مصری کمتر به‎عنوان مسابقه دهنده در مسابقات کشور ما شرکت می‎‎کنند؟

شاید یکی از لایل اش تفاوت در سطح جوایز باشد. البته جوایز ما و مالزی در حال حاضر در یک سطح است، اما قبلا پایین‎تر بودیم و من به این مسأله انتقاد دارم. امسال جوایز شهرستانی و استانی را 100 درصد افزایش دادیم و معتقدم که این میزان هنوز کم است. چون برای نخبه قرآنی در کشور ما که یک کشور اسلامی قرآنی است، دولت و نظام باید با تمام وجود سرمایه‎گذاری کند. اما این اتفاق نیفتاده و ما به‎عنوان مشوق باید جوایز را افزایش دهیم چون معتقدم در کشوری زندگی می‎‎کنیم که حکومت، نظام و دولت قرآنی هستند و قانون کشور ما برگرفته از قرآن است؛ ما به این سمت و سو حرکت می‎‎کنیم. اما این‎که چرا نتوانستیم جایگاه خود را پیدا کنیم؟ یک بخش به افرادی برمی‎گردد که در عرصه قرآنی فعال هستند و مرغ همسایه را غاز می‎‎بینند و کشور‎های دیگر را برتر و بالاتر می‎‎دانند. در عین‎حال در عرصه قرآنی سرمایه‎گذاری درستی انجام نشده است. البته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت نهم و دهم فعال شده است، اما پیش‎تر این‎طور نبود. و لازم است که این وزارتخانه بیش از این در این عرصه فعال باشد. اما به‎نظر من بعضی از کشور‎ها از روی عمد در مسابقات بین‎المللی شرکت نمی‎‎کنند. برخی به‎دلیل مسائل سیاسی است و برخی می‎‎ترسند که ابهت‎شان در ایران شکسته شود، یعنی می‎‎دانند که در ایران نفر اول نمی‎‎شوند. شما می‎‎دانید که قاریان مصر، قاریان مجلس خوان هستند و در مسابقات فنی امتیاز چندانی کسب نمی‎‎کنند. امسال نفر اول مسابقات مالزی از قاریان مصری بود، اما اگر امروز با قاریان نفراول کشور ما رقابت کند، یقینا رتبه کمتری کسب می‎‎کند.

آیین نامه‎‎های داوری هم در این مورد نقش دارند. شاید آن‎‎ها بر طبق آیین نامه مالزی می‎‎خوانند که با آیین نامه داوری ایران متفاوت است. داوران ما آزادانه امتیاز می‎‎دهند و امسال هم امتیازدهی رایانه‎ای بود. در حالی‎که در مالزی امتیازدهی به‎طور دستی انجام می‎‎شود. آن‎‎ها خودشان اعلام کرده‎اند که آیین نامه داوری قرآنی جمهوری اسلامی ایران، یکی از آیین نامه‎‎های قوی در جهان است.

نکته بعدی در بحث مسابقات بین‎المللی ما این است که هم کمیت برای ما اهمیت دارد و هم کیفیت. 95 نفر از برادران در بیست و هفتمین دوره مسابقات ما شرکت کردند، اما مجموع تعداد شرکت‎کنندگان در دو بخش خواهران و برادران در کشور مالزی، نصف شرکت‎کنندگان مسابقات ایران بود. در عین‎حال اهتمامی که ما نسبت به مسابقات داریم در مالزی تا این حد نیست. در ایران رؤسای سه قوه در مسابقات حضور دارند، اما در آن‎‎جا فقط در مراسم افتتاحیه و اختتامیه، دولت‎مردان‎شان حضور دارند. در واقع مسابقات بهانه‎ای است که وارد بطن قرآن شویم، اما مراسم آن‎‎ها به‎سمتی می‎‎رود که خلاف قرآن عمل می‎‎کنند.

مسابقات بین‎المللی تنها یک مسابقه است. اما سازمان اوقاف و امور خیریه در کنار مسابقات، نمایشگاه‎‎های متنوع، همایش بزرگ بانوان فعال قرآنی، جشنواره قصه‎‎های قرآنی و نشست‎‎های تخصصی برگزار می‎‎کند. همچنین در این مسابقات اساتیدی حضور دارند که بلافاصله نکات را به شرکت‎کنندگان اعلام می‎‎کنند. نگاه به ارتقای مسابقات در عرصه بین‎المللی این است که از این فضای قرآنی، برای ترویج قرآن هم استفاده کنیم. مثلا قصه‎‎های قرآنی یکی از ابعاد فعالیت‎‎های قرآنی است و دبیرخانه دائمی آن در اوقاف است که از سال 1374 فعالیت خود را شروع کرده و امسال سومین دوره آن برگزار می‎شود. منظور این است که برخی کشور‎ها تنها مسابقه برگزار می‎‎کنند، اما مسابقات قرآنی در ایران به‎نوعی جشنواره است و بهانه‎ای است تا بتوانیم اتفاقات قرآنی دیگری را هم در کنار آن بگنجانیم و به‎نظر می‎‎رسد که اقدامات خوبی در این راستا صورت گرفته، هرچند که هنوز به نقطه مطلوب که شأن قرآن است، نرسیده‎ایم.