گفت‎وگو با سیدمحسن موسوی بلده

روش‌‎های ترمیک قاری تربیت نمی‎کند / جواد نصیری اوانکی

خیلی‌ها اعتقاد دارند که قاریان ایرانی، درحال درجا زدن هستند. شما به عنوان استاد قرائت، این نظر را تایید می‌کنید؟

من برخلاف برخی از دوستان و اساتید که می‎گویند وضعیت قرائت کشور در حال درجا زدن است، معتقدم سطح قرائت قرآن در کشور ما رو به تعالی است؛ از یک دیدگاه می‎توان کل مبحث قرائت در کشورمان را به دو بخش تقسیم کرد: برهه قبل از آمدن قراء مصری به ایران و برهه بعد از آن، که یک نقطه عطف در این زمینه محسوب می‎شود. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، تعدادی از قاریان مصری مثل «شیخ طوخی، نقشبندی و شعیشع» به ایران آمدند و به تلاوت قرآن در شهر‎های خاصی پرداختند، ولی در این مورد خیلی تبلیغات نمی‎شد و فضای کار این‎‎ها هم وسعت پیدا نمی‎کرد. انقلاب که پیروز شد باز هم خبری نبود تا بعد از پایان جنگ و با ورود استاد «راغب مصطفی غلوش» و استاد «محمد بسیونی» که هر سال تعدادی از استادان برتر تلاوت قرآن مصری، به ایران سفر کردند. دقیقا در همین فاصله ورود قراء مصری به ایران و بعد از آن، تلاوت قاریان ایرانی نیز متحول می‎شود. قبل از آن، قاریان و علاقه‌مندان با نوار‎ها آشنا بودند و بعد از این‎که قاریان مصری آمدند، از نزدیک با آن‎ها آشنا شدند و این تلاوت‌‎ها نیز به سرعت پخش شد و زمینه هم وسیع بود، به‎طوری که حتی آثار آن به روستا‎ها هم رسید و این مرحله‎ای است که اگر نوار‎های آن را گوش دهیم، قاریان ایرانی یک جهش می‎کنند؛ با آمدن استاد «شحات انور» این تحول عمیق‌تر هم شد و در این‎جا باید گفت این تصوری که ایجاد شده مبنی بر این‎که تلاوت قاریان جوان ایرانی درجا می‎زند، از همین‎جا نشأت می‎گیرد که قرائت بچه‎‎های ایرانی در مقایسه با قرائت این استادان، چندان جلوه نمی‎کند و می‎گویند قرائت ایرانی‌‎ها در سال‌‎های گذشته چندان پیشرفتی نکرده است، در صورتی که این مقایسه درست نیست.

به‌طور کلی در مقام مقایسه با سایر کشور‎های اسلامی آیا قرائت در ایران سیر پیش‎رونده دارد یا دارد رو به نزول حرکت می‎کند؟

بنده می‎گویم شما قاریان ایران را با قاریانی مقایسه می‎کنید که غول‌‎های قرائت دنیا هستند و ما با همه پیشرفت‎هایی که داشته‎ایم، هنوز به پای مصری‌‎ها نمی‎رسیم و البته نباید دچار این توهم هم شویم که مصری‌‎ها در حال درجا زدن هستند و ما داریم به آن‎‎ها می‎رسیم. این غرور، بی‎جا و خطرناک است و باید بپذیریم که قرائت مصری، قرائت 6 هزار ساله است و نه قرائت هزار و 400 ساله اسلام؛ یعنی این هنر مصری‌‎ها ریشه در تمدن دوران اهرام دارد و کما این‎که ما هم تمدن داریم و همین تاریخ است که فرهنگ ما را تشکیل می‎دهد؛ برای مصری‌‎ها هم این تمدن در قرائت‌شان دیده می‎شود و حتی اگر در حال حاضر افت هم داشته باشند، اما مثال آن‎ها مانند شیر پیری است که در هر صورت شیر است و نباید قاریان ایران را با قاریان مصری سنجید. بنابراین بهتر است این مقایسه را کنار‎گذاریم و ایرانی‌‎ها را با خودشان مقایسه کنیم و من معتقدم خود قاریان ایرانی‌ امروز، در مقایسه با دهه 60 خیلی رشد کرده‌اند و کیفیت قرائت آن‎‎ها اصلا قابل‎مقایسه با آن دوران نیست. من می‎گویم از نظر کیفی و کمی، قرائت قرآن در ایران در حال رشد است.

قبل از انقلاب هم جوان‌‎ها در این مسیر حرکت می‎کردند و به‎طور طبیعی در دو مرکز تهران و مشهد قاریان فعال بودند و بعد از انقلاب، فرهنگ تلاوت فنی قرآن به‎سرعت منتشر شد؛ رادیو، تلویزیون و قراء مصری هم در این روند بسیار مؤثر بودند، به‎طوری که امروز در روستا‎ها هم قاریان در حال فعالیت هستند و نه فقط پسر‎ها، بلکه دختر‎ها هم به این عرصه وارد شدند که حتی در روستا‎ها هم تلاوت‌‎های خوبی را شاهد هستیم؛ این گستردگی، عجیب و خیلی تصاعدی بوده است و از نظر فراگیری و کیفیت خواندن و جنبه فنی، رشد پیدا شده است، ولی این را هم باید گفت که در چند سال اخیر این سیر گسترش در حال کند شدن است، البته کیفیت‌‎ها خوب بالا می‎رود و آموزش صوت و لحن و تجوید خوب است و اساتیدی هم که در این زمینه تربیت شده‌اند، خیلی خوب در حال کار هستند و روش تعلیم را خوب می‎دانند و معلمان ما دقیق‌تر شده‌اند، ولی از نظر تعداد به‎نظر می‎رسد در نسل جدید علاقه‌مندان از جمله در سنین دبستان و راهنمایی کم شده‌اند و این روند خوب نیست که باید به حال آن فکری کرد و در این جریان باید سیر کلی رویکرد نسل جدید به مذهب را بررسی کرد. چراکه قبلا در اردوگا‎ه‌های سراسری قرائت قرآن، شور و شوق بالایی حاکم بود و الان سکوت است و آن رویکرد، کم‎کم در حال ضعیف شدن است.

وضعیت کیفی قرائت قرآن بانوان در کشور ما با توجه به محدودیت‎‎هایی که وجود دارد چگونه است؟

در کشور‎های عربی به‎خاطر رویکرد کلی نسبت به قرآن، از گذشته این‎گونه بوده است که به‎طور طبیعی مردان در آن‎جا فعال‎تر بوده‌‌اند و به زن‌‎ها چندان بها داده نمی‎شده است. ما امسال از استاد «طاروطی» سئوال کردیم که در مصر وضعیت قرائت قرآن توسط بانوان چطور است؟ و آیا قاریان قرآن زن هم دارید؟ ایشان گفتند که با توجه به این‎که در مصر قرائت قرآن توسط مردان انجام می‎شود و فراگیر هم شده است، دیگر فضایی در این زمینه برای زنان مهیا نیست؛ در نتیجه برای زنان جایی وجود ندارد و اغلب خانم‌‎ها به حفظ قرآن می‎پردازند و در مسابقات بین‎المللی قرآن مالزی هم که خانم‌‎ها حضور دارند، تلاوت آن‎‎ها جلوه کمی دارد.

در ایران هم قبل از انقلاب اسلامی میزان فعالیت در زمینه تلاوت قرآن بانوان صفر بوده است، اما بعد از انقلاب، فعالیت زن‌‎ها در این زمینه رشد کرد، به‎طوری که بانوان به‎سرعت در زمینه قرائت قرآن وارد شدند و از نظر درصد میزان رشد و گستردگی بین مردم، حضور خانم‌‎ها خیلی بیشتر از آقایان بوده است و الان هم رویکرد و مراجعه خانم‌‎ها بیشتر است و بسیار فعال‌تر نیز هستند، اما از نظر کیفیت تلاوت، خانم‌‎ها هنوز به پای مردان نمی‎رسند، به‎ویژه از نظر لحن. قاریان زن که از نظر لحنی بتوانند خوب تلاوت قرآن را اجرا کنند تعداد بسیار کمی هستند و البته این موضوع هم دلایل خاص خود را دارد. علت آن هم این است که به‎طور سنتی برای خانم‌‎ها محدودیت وجود دارد؛ برای تلاوت خانم‌‎ها مشکل و قانون نانوشته‎ای وجود دارد که جلوی فعالیت آن‎‎ها را می‎گیرد. پسربچه‎‎ها در هر کجا می‎توانند قرآن بخوانند و در نتیجه پذیرش لحنی آن‎‎ها بیشتر است و من فکر می‎کنم اگر همه مراجع تقلید ما، این بحث را که تلاوت قرآن توسط زنان مجاز است، تأیید کنند ـ همان‎طور که برخی مراجع اجازه فرمودند ـ و این فضا کمی باز شده و زن‌‎ها خودشان را باور کنند، در این‎صورت، کیفیت قرائت قرآن بانوان به‎سرعت رشد خواهد کرد