کتابخانه کابل و صدای ضعیف مرگ بر آمریکا! / محمدسرور رجایی

سال 1385 وقتی به کابل رفتم، بیشترین وقتم را به گفت‌و‎گو با شخصیت‌‎های فرهنگی اختصاص دادم. یکی از این اشخاص، استاد غلام حیدر، معروف به حیدری وجودی بود مردی که 45 سال حضور مستمر در کتابخانه عامه کابل داشته است. روزی به دیدار آن مرد پیر در دفتر کارش در کتابخانه عامه کابل رفتم. دیداری که سبب شد روایت‌‎هایی تلخ و شیرین از روند شکل‎گیری تاریخی کتابخانه عامه و سرنوشت آن در دولت‎‎های حاکم، از دوران ظاهر شاه تا حکومت حامد کرزی، از زبان او بشنوم. کل صحبت ما 45 دقیقه طول کشید و من سر خوش از آن بودم که صحبت‌‎های او را با ضبطی که نوار را دو طرفه ضبط می‎کرد، ضبط کرده بودم. من که ادای روزنامه‎نگاران را در می‎‎آوردم و همیشه ضبط صوت و دوربینی عکاسی با خود داشتم، فردای آن روز در ریاست گذرنامه کابل بودم که شایع شد آمریکایی‌‎ها در منطقه خیرخانه کابل دو نفر را با تانک زیر گرفته و کشته‎اند و مردم هم به نشانه اعتراض دست به تظاهرات زده‎اند. من هم برای تماشای تظاهرات به خیابانی رفتم که حدود 250 - 200 نفر با چوب‌‎هایی در دست مرگ بر آمریکا گویان به‎طرف مرکز شهر می‎‎رفتند و هر لحظه هم جمعیت‎شان بیشتر می‎شد. من هم جوگیر شدم و رفتم قاطی آن‎ها. اول چند تا عکس گرفتم، بعد یادم آمد که ضبط هم دارم و خوب است که شعار‎های مرگ بر آمریکا و مرگ بر انگلیس را هم ضبط کنم. ضبطم را در آوردم، اما نوار خالی نداشتم. حیفم آمد که فریاد شعار مرگ بر آمریکا و مرگ بر انگلیس جوانان هموطنم را نداشته باشم. یاد مصاحبه آقای حیدری وجودی افتادم که 15 دقیقه‌اش خالی مانده بود، از آن استفاده کردم که چند تا شعاری که حالا کرزی را هم در بر گرفته بود داشته باشم. جمعیت، زیاد و تخریب اماکن دولتی، آغاز شده بود. ما در خیابان ده‌افغانان پشت وزارت معارف بودیم که ناگهان شلیک هوایی شد و من فقط توانستم ضبط را داخل کیفم بگذارم. زمانی که متوجه شدم جای 15 دقیقه، یک‎ساعت صدای ضعیف مرگ بر آمریکا و انگلیس داشتم. سخنان آقای وجودی ازبین رفته بود. خیلی ناراحت شدم، ولی کار تمام شده بود. اما تقدیر بر این بود که سال 1387 ایشان را در تهران ببینم و از ایشان بپرسم که تاریخ تأسیس یگانه کتابخانه ملی کابل، به چه زمانی برمی‎‎گردد. ایشان هم پاسخ زیر را دادند:

اگر چه در ذهن من، تصویر اولین کتابخانه کابل، از دوران حکومت امان الله خان در سال 1304 خورشیدی است که با عنوان کتابخانه معارف تأسیس شده بود، ولی جرقه اصلی آن در زمان حاکمیت امیر حبیب الله خان زده شده بود. اما تأسیس رسمی کتابخانه عامه کابل، برمی‎‎گردد به سال 1345. وقتی من در سال 1342 مشغول کار در کتابخانه شدم، کتابخانه عامه شکل رسمی نداشت. آن زمان در شهر کابل دو کتابخانه بود، یک کتابخانه زیر نظر وزارت معارف بود و استفاده از آن عمومی بود و دیگری کتابخانه مطبوعات بود. با توجه به نیاز‎‎های فرهنگی مردم و صلاح‎دید مسئولان فرهنگی در سال 1345 هر دو کتابخانه ادغام شدند و با نام ریاست کتابخانه‎‎های عامه افغانستان آغاز به فعالیت کردند. اولین رییس کتابخانه عامه هم گل احمد فرید بود. او بسیار آدم توانمندی در عرصه کار‎های فرهنگی و ادبیات بود. از اهداف مهم او در کتابخانه تنظیم مطبوعات و کلکسیون ساختن آن‎‎ها بود. وزارت معارف در آن زمان مسئولیتش به دوش علی احمد پوپل بود و توجه خوبی به مسایل فرهنگی داشت. از کار‎های برجسته و به یاد ماندنی‎اش تشکیل انجمن شعرا و نویسندگان افغانستان بود. انجمنی که هفت نفر از شاعران پارسی زبان و چند نفر هم از شاعران پشتو زبان در آن عضویت داشتند، از ملیت‎های دیگر کسی را به‎خاطر ندارم. من منشی آن انجمن بودم و شاعرانی چون صلاح‎الدین سلجوقی، فکری سلجوقی، عبدالحق بیتاب، شایق جمال و... در کنار الفت پاچا، شیرین مجروح، سلیمان لایق، و نصرالله حافظ از شاعران پشتون حضور داشتند. برای جامعه ادبی افغانستان به‎ویژه شعر آن زمان غنیمت بزرگی بود. اما با تأسف که انجمن نویسندگان افغانستان در زمان وزارت اَنَس خان منحل شد. اَنَس خان شخصی بسیار کوتاه فکر و کم ظرفیت بود که پیشرفت فرهنگی را نه باور داشت و نه تحمل می‎توانست.

عطوفتِ معطوف به عطف / حجت عزیزی

حتما نباید دست‎تان در دست دوست‎تان باشد تا احساس صمیمیت کنید. حتی وقتی دسته لیوان یا فنجان چای یا خودکار را می‎گیرید، می‎توانید حس دوست داشتن را تجربه کنید. اما یک موجود جاندار دیگر هم هست که من وقتی دستش را می‎گیرم، با مهربانی کم‌نظیری دستش را به دستم می‎دهد، می‎فشارد و تا ر‎هایش نکنم رهایم نمی‎کند.

چه‎کسی می‎گوید کتاب موجودی است بی‌جان؟ زبان‌بسته را بگذارید به‎حال خودش، چنان به حرف می‎آید که برای تمام روزتان به تنهایی کافی‎ست. داشتم درباره «دست دادن» می‎گفتم. دستش را بگیرید. کتاب را می‎گویم. دستش را بگیرید. وقتی از زاویه‎ای مشخص که به آن «عطف» می‎گویند، می‎گیریدش چنان خودش را به دستان‎تان می‎چسباند که گویی از خویشاوندان درجه یک شماست. شاید به همین خاطر است که اسمش «عطف» است و با عطوفت، هم‌خویش!

تا قبل از پیدایش صنعت چاپ، کتاب‌‎ها عمدتا تک‎نسخه‎ای بودند؛ با جلد‌‎های چرمی که روی آن‎‎ها سوخته‌کاری می‎شد. کتاب‌‎ها عطف داشتند اما روی عطف‎شان اسم کتاب نمی‎آمد. اما حالا به مدد صنعت عظمای چاپ، هر کتابی حتی آن‎‎ها که عطف‎شان باریک‌تر از بند انگشت است، نام‌نوشته دارند. علت نام‌گذاری هم مشخص است. برای این‎که وقتی خوابیده یا ایستاده می‎گذاری‎شان در قفسه کتابخانه، بتوانی راحت صدای‎شان کنی و آن‎‎ها هم با کمال میل جوابت را بدهند.

اما نکته‎ای که از اول متن تا حالا می‎خواستم بگویم این است: همان‎طور که می‎شود از کنار عطف کتاب به‎سادگی عبور کرد، می‎شود عطف را جزیی جدانشدنی از جلد به حساب آورد. طراح گرافیگ می‎تواند خوش‌سلیقگی به خرج بدهد؛ باور کنید می‎شود روی عطف کتاب، ایده‎‎های نو پیاده کرد؛ به شکلی که هم مخاطب، با میل بیشتری کتاب را در دستانش بگیرد و هم کتاب‌فروش راحت‌تر بتواند کتاب مورد نظرش را از میان انبوه کتاب‌‎های چیده شده در قفسه بیابد و بردارد.

شما چقدر به دستان‎تان فکر می‎کنید؟ عطف، دستِ کتاب است. لطفا چند دقیقه به آن فکر کنید.

یک قدم پیش‌تر از رسانه‎‎های بیگانه / سید مسعود شجاعی طباطبایی

در این هجمه‎ای که به شکل گسترده با آن روبه‎رو هستیم ـ که به‎نظر من چنین هجمه‎ای را در زمان دفاع مقدس در برابر صدام و بسیاری از کشور‎های دنیا شاهد نبودیم ـ باید با حساسیت و حساب شده عمل کنیم. مقام معظم رهبری هم در فرمایشات‌شان اشاره کرده‌اند که هیچ کشوری مانند ایران در دنیا وجود ندارد که این همه رسانه و شبکه‎‎های مختلف و معاند، به‎طور شبانه روزی علیه آن برنامه پخش کنند. پیشنهادم به رسانه‎ها و اصحاب رسانه این است که در نوع رفتار و روند کاری خود، حساب‌شده‌تر عمل کنند. از آن‎جایی که مهمترین اندوخته و دارایی ما که باید با حساسیت خاصی مراقب آن باشیم، نظام اسلامی است که ثمره خون ده‎‎ها هزار شهید بوده و با توجه به این شرایطی که در دنیا داریم، مقداری در انتقاد به سیاست‌‎های دولت چاشنی را کم کنیم و کاری کنیم که انتقادات جنبه تخریبی نداشته باشد تا مبادا زمینه برای استفاده دشمنان نظام آماده شود. به‎ویژه در طنز باید مراقب باشند تا به‎سمت هجو و هزل نروند و فاخر بنویسند. انتقاد باید باشد، اما باید وضعیت فعلی نظام را در نظر گرفت و با توجه به‎سمت و سوی رسانه‎‎های بیگانه، میزان انتقاد و طنز را بالا و پایین کرد تا خدای نکرده زمینه‎ای برای آسیب رسیدن به نظام اسلامی‌مان فراهم نشود.

مردم ما هم درک بالایی دارند. ما بهترین و فهیم‌ترین مردم دنیا را داریم که در ماجرای فتنه و حماسه 9 دی نشان دادند، آگاه و متحد هستند. در حالی‎که مردم هیچ کشور دیگری از چنین آگاهی و درک سیاسی برخوردار نیستند. مردم ما به‎خاطر شرایط و بحران‌‎های مختلف از همان شروع انقلاب و تسخیر لانه جاسوسی تا زمان جنگ تحمیلی و الان و تحریم و ماجرای فتنه سال گذشته، نشان دادند فهیم و آگاه هستند و ما به‎عنوان اهالی فرهنگ و رسانه باید تلاش کنیم تا این آگاهی بیشتر شود.

همچنین پیشنهاد می‎کنم در کار رسانه‎ای اولویت‌‎ها مشخص و حساب شده عمل شود. هرچند در قضایای جسارت به قرآن و توهین به پیامبر اسلام، در عرصه هنر نشان دادیم که به‎طور جدی می‎توانیم دفاع کنیم و بهاصطلاح تک آن‎‎ها را با پاتک جواب دادیم، اما باید بتوانیم یک قدم جلوتر از آن‎‎ها باشیم و با برنامه‌ریزی عمل کنیم. شاید به‎کارگیری فضای مجازی برای رسانه‎‎ها، بهترین راه‎حل باشد، همچنان که برخی رسانه‎‎ها در کشورمان به‎طور حرفه‎ای این کار را دنبال می‎کنند اما داشتن وب‎سایت‌‎های قوی و دو زبانه باعث می‎شود برد خبری و میزان تأثیرگذاری و فراگیری بالا رود.

پیش‌ داوری ممنوع! / محمدکاظم مزینانی

پیشنهاد من به خوانندگان رمان و علاقه‎مندان به ادبیات داستانی این است که قبل از خواندن یک اثر، قضاوتی در مورد آن نداشته باشند. یک خواننده رمان در مرحله اول باید بتواند با اثر ارتباط برقرار کند، سپس از آن لذت ببرد و در مرحله آخر پیام‌‎های پنهان و راز آلود رمان را دریافت کند، اما پیش داوری در مورد خواندن رمان بیشتر به ضرر خواننده است که نمی‎تواند از اثر لذت ببرد و ارتباط با آن برقرار کند.

اثری از من به نام «شاه پی‌شین» به تازگی منتشر شده که شخصیت اصلی آن محمدرضا پهلوی آخرین شاه ایران است. من به‎عنوان نویسنده رمان، سعی کرده‌ام نگاهی بدون پیش‌داوری داشته‌باشم و از قضاوت پرهیز کنم. پیشنهادم به خوانندگان هم همین است. کتاب را با این نگاه بخوانند و بدانند من نخواستم تاریخ بنویسم و نخواستم موضع‌گیری کنم. برخی عقیده دارند در دایره رمان، وظیفه یک رمان‎نویس پرداختن به تاریخ هم هست، اما باید بگویم که چنین نیست. فکر می‎کنم بعد از گذشت 31 سال از انقلاب‌مان، به این بلوغ فکری رسیده‌ایم که نگاهی جدید و تازه داشته باشیم به تاریخ معاصر و گذشته خودمان و از جمله دوران پهلوی. من خواستم درونیات محمدرضا پهلوی، سابقه روانی و جلوه‎‎های دورنی‌اش را به تصویر بکشم و پیشنهاد می‎کنم با خواندن این رمان با چهره‎ای دیگر برشی از تاریخ معاصرمان آشنا شوند. من تلاش کرده‌ام تا با استفاده از عناصر ادبی و منطبق با تمام واقعیات تاریخی، این اثر را بنویسم. ممکن است در کار‎های دیگر در عرصه دیگر لازم باشد آدم شعار هم بدهد و ویژگی‌‎های ایدئولوژیکی‌اش را حفظ کند، اما در عرصه رمان چنین کاری به ذات رمان لطمه می‎زند. خواننده هم باید هنگام خواندن رمان مواضع ایدئولوژیک و سیاسی خود را کنار بگذارد و از آن لذت ببرد.

الان هم خواندن کتاب «نفحات نفت» نوشته رضا امیرخانی را به علاقه‎مندان به مطالعه پیشنهاد می‎کنم. این کتاب را تازگی خوانده‌ام که جستاری در فرهنگ نفتی و مدیریت دولتی است. چون نام ایشان به‎عنوان رمان‎نویس مطرح است، خواندن این کتاب قابل‎تأمل است. نفحات نفت چاپ‌‎های متعددی شده و کتاب موفقی است که هرچند مقاله‌وار به‎نظر می‎رسد اما با استفاده از زبان داستانی به شکلی جذاب و با نگاهی جدید به مشکلات و معضلات موجود پرداخته است.

پیامک‌ها...

نظرات‌تان را در مورد پنجره با ما در میان بگذارید:

20-66570019 3000101177(پیامک) www.panjerehweekly.com



189.....09197/ به مناسبت 70 سالگي بي‌بي‌سي، خوب است ويژه‌نامه‌ای چاپ کنيد و نقش مخرب رسانه پير استعمار با حضور کارشناسان بازگو کنيد. از تاريخچه راديو، مؤسسان، مجريان راديو و تلويزيون، با ذکر اسم و مشخصات و سابقه کاري‌شان براي خوانندگان بنويسيد و روشنگري کنيد و این‎که نقش بهاييان در بي‌بي‌سي چيست... 175......0939/ با سلام. چرا دفاع مقدس در پنجره جاي ثابتي ندارد؟840......0938/ با سلام لطفا از رنگ‎هاى آبى و قرمز تيره استفاده نفرماييد، چون تا مطلب را بخوانیم، چشم‎های‎مان کور می‎شود! 852.....0938/ تكليف خودتان را روشن كنيد و برنامه‎اى براى تحليل‎هاي‎تان داشته باشيد، در و تخته را به هم نچسبانيد، مگر نشنيده‎ايد كه مى‎گويند يك ده آباد، بهتر است از صدتا شهر خراب؟285.....0938/ چقدر سبك نوشتن يادداشت‎هاي جناب سيدمحمد روحاني دلنشين است. عميق و دقيق مي‎نويسند. خدا حفظ‎شان كند.979.....0936

Salam.khaste nabashid. kheili khoshhal shodam va omidvar ke dar in shomare sadeghane va be door az har gerayeshi akhbar va tafsir va naghdha ra neveshtid. tanha rahe nejat o sarbolandi keshvare ma hamin sedaghat o shafafiat ast. man az jenahe mokhalef hastam, ama in bar tabrik migam.077.......0935/ با سلام. به آقاي پورغلامي بگوييد هيچ طبقه اجتماعي عملا مطلق نيست، نه در فضايل و نه در رذايل. از اين‎رو ناجوانمردانه تازيدن بر هر طبقه‎اي، دور از مروت و انسانيت است. به ياد داشته باشيم که جنبش روشنفکري سهم به‎سزايي در تحقق اين انقلاب داشته است. اگرچه امروز منفورند، ولي وجدان‎هاي بيدار هر دوره‎اي ستايشگر مجاهدت‎هاي اين طبقه خواهند بود.983.......0919/ سلام. اين‎قدر که شما درباره بهاييت و بابيت در آثار ادوارد براون مکاشفه کرديد، خود براون در اين مورد بحث نکرده و انگار که ايشان هيچ کار مثبتي انجام نداده. پيشنهاد مي‎کنم براي شماره‎هاي بعدي، جيمز موريه، ريچارد فراي و... را مدنظر قرار دهيد و آرا و احيانأ خيانت آن‎ها را بررسي کنيد. راستي مراقب باشيد نکند مانند افشين قطبي با BBC مصاحبه کرده باشند. (دانشجوي روزنامه‎نگاري، خواننده هر هفته پنجره) 353......0914/ با سلام عکس تبليغات پشت جلد شماره 76 اصلا متناسب با «پنجره» نيست، بيشتر شبيه پشت جلد رمان‎هاي آگاتا کريستي است. اما در مجموع کارتان بصيرت‎بخش است، هرچند بعضا به‎نظر مي‎آید حب و بغض‎هاي شخصي در برخي موضع‎گيري‎ها چاشني مي‎شود! 981.......0914/ پيشنهاد: دست‎نگاره‎هاي دكتر مطهرنيا را در قسمت ادبيات بنگاريد، نه سياسي! هر كسي را بهر كاري ساختند. با خسته نباشيد به تمام اعضا تحريه نشريه. 088......0913/ سلام. يک سئوال: ما به آقاي احمدي‎نژاد رأي داديم و ايشان هم بسيار باهوش و مسلط به کارند؛ پس چرا شما به آقاي رحيمي و مشایي گير مي‌دهید؟ دست برداريد از اين کارهای‎تان. 316.......0912/ چرا ديگر از كورش علياني مطلب چاپ نمي‌كنيد؟ 003......0912/ اسم صفحه وقايع‎اختلافيه را به وقايع بى‎نمكيه تغيير دهيد. 915......0911/ سلام و خسته نباشيد. وقايع‎اختلافيه‎تان غوغاست. 906......0912/ ابراهيم فياض، نويسنده محترم در مطلب فقه‎الظهور در شماره 76 فرموده‌اند: هيچ‎گاه فقها (در مقابل اصوليين) در مشروطه مشاركت نداشتند. حال آن‎كه شهيد سربدار حضرت آيت‎الله‎العظمي شيخ فضل‎الله نوري، از برجستگان دايره فقاهت بودند و حتي به سبب رابطه نسبي و مريد و مرادي با مرحوم محدث نوري، بسياري آن شهيد والامقام را از زمره اخباريين برشمرده‎اند. همين‎طور مرحوم آيت‎الله‎العظمي سيدمحمدكاظم يزدي (رحمت‎الله علیه) كه در باب جنبش مشروطه ملاحظات و ارشادات صريحي بيان فرموده‎اند و پاره‎اي از آن‎ها از خلال مكاتبات جناب‎شان با شيخ شهيد قابل‎دريافت است.