مهمترین رویداد سال 1389 - سفر مقام معظم رهبری به قم
سال‌ها از برکات این سفر بهره خواهیم برد
در سال 1389 چشم بیدار مردم غیور خطه دانش و بینش به جمال دلآرای رهبر فرزانه انقلاب، حضرت آیت‌الله العظمی خامنهای (مدظله‌العالی) روشن و جان تشنه‌شان از زلال وجود مبارکش سیراب شد. شکوه استقبال از آن قامت بر افراشته اقتدار اسلامی، یادآور قیام عزت‌بخش 15 خرداد 1342 و 19 دی 1356 بود و به فضل الهی جهانیان دیدند مردم و حوزه علمیه قم، با تمام توان همچون آن سال‌ها و بلکه قویتر و با صلابت‌تر، در سنگر دفاع از ولایت فقیه و نظام اسلامی حاضر شدند و بار دیگر«قم ولایی» تجلی پیداکرد. حوزویان ارجمند نیز پیشتاز این قافله پرشکوه، با تجلیل از مقتدای خویش، رهبر حکیم انقلاب، بیعت خود را تجدید کرده و از همه فتنه‌گرانی که تمام تلاش خود را علیه نظام و ولایت فقیه بهکار گرفتند، تبری جستند. حضور معنوی و پر ارزش مقام معظم رهبری، دیار علم و نور، فقه و اجتهاد و ام‌القرای جهان اسلام را جان تازهای بخشید و رهنمودهای داهیانه آن فقیه فرزانه، راهگشای عالمان و سالکان و مسئولان و مدیران شد و درخشش این آستان مقدس را دو چندان کرد.
افتخار حوزههای علمیه بهویژه حوزه علمیه قم این بوده که همواره خاستگاه نظام و انقلاب اسلامی است. امروز حوزههای علمیه، علما، اساتید و طلاب، اعتقاد و التزام به نهاد و جایگاه ولایت فقیه را که رکن اساسی جمهوری اسلامی است، بر خود لازم می‌دانند. مفتخریم در سایه رهنمودهای بصیرتافزا و روشنگرانه رهبر معظم انقلاب، حوزههای علمیه درک عمیقی از ظرفیتهای خود پیدا کرده و به دفاع از اسلام ناب محمدی (صلیالله علیه و آله و سلم) و تمدنساز، واقف است، گرچه تا رسیدن به نتیجه مطلوب فاصله دارد.
امروز به مدد توفیق الهی و توجه رهبر معظم انقلاب، چشمانداز ماندگاری در راستای ارتقا و تحول حوزه ترسیم و گامهای بلندی به سمت منزلت آن برداشته شده است که مهمترین شاخصه‌هایش، پیروی از تصمیمات رهبری نظام و عملیاتی کردن آن، ترجیح منافع امت اسلامی بر منافع گروهی، حزبی و باندی و التزام به قانون است. سفر بزرگمرد جهان اسلام آیت‌الله العظمی خامنهای به قم و استقبال مردم از ایشان، یاد و خاطره بازگشت حضرت امام (رحمتالله علیه) از تبعید به ایران را متبلور کرد. در این سفر اشتیاق طرفینی بود؛ به طوری که هم مراجع، بزرگان حوزه، علما، اساتید، طلاب و مردم مشتاق دیدار بودند و هم مقام معظم رهبری اشتیاق دیدار با مراجع، طلاب و علما و مردم را داشتند. ایشان سفرهای متعددی به استانهای کشور داشته‌اند، اما در هیچکدام از آنها، 10 روز اقامت نداشته‌اند و این نشان از علاقه رهبر معظم انقلاب به حوزه علمیه و مردم قم است. فرمایشات راهگشای ایشان، باعث رشد و بالندگی حوزه خواهد شد و حوزه می‌تواند با این طرز تفکر و دیدی که رهبری القا کردند، پاسخگوی نیازهای امت اسلامی در سراسر جهان باشد.
حوزه تمام محورهایی را که مورد بحث مقام معظم رهبری بود را در حدود يكصد عنوان دسته‌بندی کرده و در قالب طرح‌ها و برنامه‌ها در دستور کار خود قرار داده است. در یکی از سخنرانی‌ها، مقام معظم رهبری فرمودند: «حوزه علمیه قم، پایگاه اصلی معارف علوم اهل‌بیت (علیهمالسلام) است که می‌تواند مانند قلبی فعال و پر تحرک، خون معرفت، بیداری و بصیرت را در سراسر پیکر امت اسلامی جاری سازد.» این بیانات نمایانگر جایگاه بلند و عظیم حوزه است و از طرفی تشویق و ترغیبی سازنده برای طلاب است. با این بیانات مقام معظم رهبری، طلاب از بدو ورود به قم جایگاه حوزه را می‌شناسند که پایگاه اصلی معارف است و نباید برای همیشه در آن مستقر باشند، بلکه باید هجرت کنند.
با هدایت و ارشاد مقام معظم رهبری، برای اعزام مبلغ به خارج از کشور برنامه‌ریزی شد و در این زمینه رشتهای خاص ایجاد شده است تا مبلغ بر اساس زبان بومی هر کشور تربیت شود.
بسیاری از مردم دنیا عطش فراگیری معارف اهل‌بیت (علیهمالسلام) و اسلام ناب محمدی (صلیالله علیه و آله و سلم) را دارند؛ بنابراین علما، طلاب و اساتید وظیفه دارند به کشورهای مختلف سفر کنند و معارف دینی را تبلیغ و تبیین کنند. حوزههای علمیه کشور به مدیر و استاد، همچنین مساجد روستاها و شهرها به روحانی و مبلغ نیاز دارند، مردم نیازمند احکام دین و وظایف شرعی و شناخت حلال و حرام هستند؛ بنابراین مبلغان باید با هجرت خود مردم را آگاه نمایند و یکی از محورهای بیانات مقام معظم رهبری را عملیاتی سازند. در همین خصوص باید اعلام کنم که در ماه مبارک رمضان گذشته، 38 هزار روحانی به سراسر کشور اعزام شدند و مردم را با معارف اهل بیت (علیهمالسلام) آشنا ساختند. با این حال، اگر شورای ساماندهی تبلیغ و اعزام مبلغ شروع بهکار کند، می‌تواند نگاه جامعی در سراسر کشور داشته باشد و جایی بدون مبلغ نماند.
رهنمودهای مقام معظم رهبری موجب بالندگی حوزه و تشویق طلاب شد و آنها را شارژ روحی و معنوی کرد. مقام معظم رهبری همچنین به تکریم از بزرگان و مراجع تقلید و اساتید تأکید کرده و فرمودند: اساتید نسبت به ارتقای علمی طلاب مسئولیت دارند و باید در تعلیم و تربیت آنها احساس وظیفه کنند. رهبر معظم انقلاب توصیه کردند اساتید مباحث اخلاقی را جدی گرفته و شرح و حال بزرگان حوزه مانند شیخ انصاری، مقدس اردبیلی، و... را برای طلاب به عنوان الگو بیان کنند که بهترین راه تعلیم و تربیت اخلاقی است.
ایشان همچنین یک نیم روز کامل به بازدید از نمایشگاهی که ویژه نهاهای علمی حوزه بود، پرداختند. این نشان از اهمیت ویژه این نهادها دارد و از اینرو باید نسبت به رفع دغدغه ایشان در این زمینه تلاش کرد.
با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری بر اهمیت آموزش و پرورش در کشور، حضور طلاب و روحانیان در آموزش و پرورش بسیار مثبت ارزیابی می‌شود و خوشبختانه با توجه به اقدامات و هماهنگیهای انجام شده، راه تعامل و تفاهم بیشتر این دو نهاد مهم در کشور فراهم شده است. تفاهمنامهای بین وزارت آموزش و پرورش و مرکز مدیریت حوزههای علمیه تنظيم شده است. ما نیز این مسأله را در شورای عالی طرح خواهیم کرد تا پس از تأیید نهایی آن را امضا کنیم.
یکی از مصادیق تحولی که مورد نظر مقام معظم رهبری است، بحث پاسخگویی به نیازهای جامعه است که این مسأله باید تحقق پیدا کند. در حال حاضر در بخشهای مختلف نظام نیاز به حوزه و حوزویان کاملا احساس می‌شود و حضور حوزویان در عرصههای مختلف بسیار تاثیرگذار است. نظر به فعالیت مثبت شوراهای استانی حوزههای علمیه، باید بگوییم که راهاندازی این شوراها برکات بسیار خوبی را به همراه داشته است.
رهبر معظم انقلاب از جهات متعدد ممتاز و داراي افكار روشن و حكيمانه هستند كه توانستهاند نظام مقدس جمهوري اسلامي را همانند حضرت امام راحل (رحمتالله علیه) رهبري و هدايت كنند و باعث درخشش نظام در سطح بينالمللی شوند. معظم له براي حوزههاي علميه، هدايتگريهاي روشن و نظرات حكيمانهاي ابراز كردهاند كه در مقاطع مختلف منويات ايشان حقا چراغ راه مسئولان قرار گرفته و موجب رشد و شكوفايي حوزه در ابعاد مختلف شده است.
در ديدار فرهيختگان حوزه با رهبر عظيمالشأن، ايشان مطالب روشن و راهگشایی درباره تحول در حوزه بیان کردند، همچنین مطالباتی داشتند كه بخشي از آنها به مرحله عمل رسيده و نتايج بسيار خوبي براي حوزه و حوزويان داشته، بخش دیگری نیز در دست طراحي، بررسي و اجراست.
ما همواره منتظر نظرات و راهنمايي‌هاي راه گشا و نوراني ايشان هستيم كه همانند گذشته بركات فراواني براي حوزه علميه قم و حوزه هاي علميه شهرستانها خواهد داشت، همچنین اميدواريم حوزه علميه قم، تحت راهنماييها و رهبري ايشان بتواند پاسخگوي نيازهاي مختلف امت اسلامي باشد.
امسال را فراموش نمی‌کنیم
عباس کعبی - نماینده خبرگان رهبری و عضو جامعه مدرسین
امسال هرگز از حافظه تاریخی حوزههای علمیه پاک نخواهد شد. رهبر معظم انقلاب، در سفر 10 روزه به شهر مقدس قم، علاوهبر دید و بازدیدهایی که با مراجع، علما و شخصیتهای برجسته حوزوی انجام دادند، با ارکان اصلی حوزههای علمیه در قم، دیدارهای مفصلی داشتند که سرآغاز تحولی بزرگ در حوزه‌ها محسوب می‌شود. یکی از مهمترین برنامههای ایشان، ملاقات با اعضای شورای عالی حوزه، جامعه مدرسین و مراکز مدیریتی بود که سنگ بنای هشت کارگروه درون حوزوی و برونحوزوی را بنا نهاد. دبیرخانه این کارگروهها نیز در جامعه مدرسین راهاندازی شد که سرفصل برنامههایشان اخلاق، پژوهش، تولید علم، علوم انسانی، مدیریت سیاستگذاری، حوزه و بینالملل و مسایل فرهنگی است. فعالیتهای کارشناسی شده مفصلی با گردهمایی اساتید برجسته حوزه و مجموعه دستاندرکاران صورت گرفت که نتیجه آن در همایش «حوزه بالنده، بایستهها و راهکارها» با حضور علمای سراسر کشور مطرح شد و بهنتایج خوبی رسید. در هر صورت، در یک جمعبندی کلی میتوان گفت که حوزویان برای رسیدن به بالندگی به تکاپو افتادهاند و حرکت جدی را در این زمینه آغاز کردهاند.
برای اینکه در سال 90 به سمت حوزه بالنده و رشد یافته حرکت کنیم، باید چند کار را در اولویت قرار دهیم که طبق رهنمودهای رهبری مهمترین کار، شناسایی خلاءهای موجود بر اساس سند راهبردی روحانیت است؛ این سند بیانیه مأموریت روحانیت و چشمانداز حوزه‌ها را شامل می‌شود. موضوع نخستی که باید در سند چشمانداز مورد توجه قرار گیرد، رشد و ارتقای کمی و کیفی حوزههای علمیه، به منظور تربیت و تقویت نیروهای کارآمد است. دوم؛ سامانه تولید و معرفی پیامهای دینی و رساندن پیامهای دینی متنوع به مخاطبان بر اساس گستره جغرافیایی و سوم بحث تولید علم است که باید متناسب با نیازهای فکری حوزه و نظام مقدس جمهوری اسلامی، طراحی شود که برگزاری کرسیهای آزاداندیشی و تشکیل بنیان نخبگان گامهای مؤثری برای رسیدن به این هدف مهم است. همه مواردی که گفته شد، بایدهایی است که در برنامه پنج ساله یا یک ساله در حال طراحی است و همه ارکان حوزه اعم از مراجع، شورای عالی حوزه، اساتید و برجستگان سطح عالی حوزه، طلاب جوان و... باید به برنامههای این سند بهعنوان یک مجموعه راهبردی بهنحو شایسته عمل کنند. با توجه به سفر مقام معظم رهبری و تحولاتی که در حوزههای علمیه بهوجود آمده، دهه 80 با دهه قبلی اصلا قابلمقایسه نیست. هرچند تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله بسیاری داریم.
تأکید رهبری بر کرسیهای نظریه‌پردازی
محسن غرویان
نگاه حضرت آیت‌الله خامنهای به مسائل حوزه با توجه به پیشینه بسیار طولانی‌ای که در اجرا و مدیریت کشور داشته‌اند، از نگاه علما و مجتهدان دیگر متمایز است، چراکه رهبر معظم انقلاب بهعنوان عالم و مجتهدی که در بُعد نظری، عملی و کاربردی کار کرده، تبحر بالایی در این مقولات دارند.
طبق رهنمودهای رهبری فضای نظریه‌پردازی باید فضای آزاداندیشی باشد تا افراد نظریه‌پرداز، نوپردازی کنند. افراد بسیاری هستند که در حوزه، شعار آزاداندیشی سر می‌دهند، اما برخی به سبب وجود موانع، جرأت ارائه نظریههای خود را ندارند. متأسفانه این افراد از ترس تکفیر، متهم‌شدن به بی‌دینی و خروج از دین خوف دارند تا نظریهشان را ارئه کنند. از اینرو، رهبر معظم انقلاب در دیداری که با نخبگان حوزه در فیضیه داشتند، ابعاد مختلف این مسأله را تبیین کرده و فرمودند: «باید باب سئوال باز باشد، هر حرفی ولو غیرمشهور در حوزه مطرح شود تا علم رشد کند.» رهبری بر بسته شدن باب تکفیر و متهم کردن افراد به خروج از دین و اینکه افراد و صاحب‌نظران آزادانه نظر خود را بگویند و نقد علمی صورت گیرد، تأکید کرده و فرمودند: «اگر در برابر نظریه فردی ردیهای وجود دارد، باید با منطق و استدلال صحیح بیان شده و از زدن هرگونه برچسب کفر و خروج از دین به فرد خودداری شود.» آیت‌الله خامنهای علوم انسانی غرب را نه تنها نافع ندانستند، بلکه برای جامعه مضر بیان کردند و فرمودند مبنای نظریهپردازیهای غرب پوزیتویسم مادی و تجربی است، حال آنکه مبنای علوم انسانی ما باید جهان‌بینی الهی و فلسفه اسلامی باشد. این روزها، علومی که بهنام علوم انسانی در دانشگاههای غرب ترجمه شده و بهخورد دانشجویان مسلمان داده می‌شود، مضر و مسلما در آینده برای نسل جوان و تحصیل‌کرده خطرناک است، چراکه آنان را بهسمت یک فرهنگ سکولار و بریده از دین سوق می‌دهد.
نکته دوم درباره جهانی اندیشی در حوزه‌هاست که بارها مورد تأکید رهبر انقلاب قرار گرفته است. در چند سال اخیر ارتباط مؤثری میان حوزههای علمیه با مراکز علمی جهان شکل گرفته که معتقدم این موضوع در سال جدید هم باید بهعنوان یکی از مهمترین وظایف و رویکردهای مراکز دینی پیگیری شود. اعزام مبلغان دینی به نقاط مختلف جهان برای کسب تجربه و آشنایی بیشتر با مذاهب، مکاتب و ادیان و فراگیری زبان انتقال دین اسلام ضرورتی اجتنابناپذیر است. باید اساتید و طلاب حوزه‌ها به مراکز علمیه کشورهای دیگر بروند و فضلا و اساتید آنها به حوزه‌ها دعوت شوند تا تبادلهای علمی لازم صورت گیرد. نکته مهم دیگری که باید به آن توجه شود، محقق کردن مطالبات مقام معظم رهبری، در سند چشمانداز حوزههای علمیه است. بدون تردید حوزه اگر بخواهد شخصیتهای علمی چون شهید مطهری و شهید بهشتی پرورش دهد و به یک حوزه جهانی تبدیل شود، باید رهنمودهای حضرت آیت‌الله خامنهای را در نهایی کردن سند چشمانداز حوزههای علمیه، اصل قرار دهد و با فراهم کردن راهکارهای اجرایی آن، تحولی بزرگ در حوزههای علمیه ایجاد کند؛ چراکه رهبر معظم انقلاب طعم سیاست را چشیده‌اند و مشکلات اجرایی و مدیریت را در دوران ریاست جمهوری و سفرهایی که به خارج از ایران داشته‌اند دریافته و بهخوبی می‌دانند که برای رسیدن به هدف، باید از چه مسیری گام برداشت. موضوع سومی که شایسته است در این مقال به آن اشاره شود، فوت شخصیتهای بزرگ حوزوی مانند آیت‌الله بهجت در دهه 80 است که خلاء وجودیشان بهروشنی احساس می‌شود و شاید سال‌ها طول بکشد تا فردی مانند ایشان در حوزه پرورش یابد. در هر صورت مدارس علمیه وظیفه دارند بهگونهای برنامه‌ریزی کنند تا در آینده شخصیتهایی چون ایشان پرورش پیدا کنند
