یک روز از منطقه‌ای در تب و تاب / حمزه نوری

اردن

اخوان‎المسلمین و شاخه سیاسی آن (جبهه امل اسلامی) که در دو هفته اخیر از شرکت در تظاهرات خودداری کرده بودند، از هواداران خود خواستند که به حرکت اعتراضی بپیوندند. آن‎ها دلیل این اقدام خود را عدم کافی بودن قول‌های دولت ملک عبدالله دوم، درباره اصلاحات اعلام کرده‎اند.





بحرین

در این کشور که تنها یک میلیون و 300 هزار نفر جمعیت دارد که اکثرا هم مهاجر هستند، بیش از 100 هزار نفر در میدان لوءلوء گرد‌هم آمدند تا عظیم‌ترین گردهمایی را رقم بزنند. ده‌ها هزار نفر با تشکیل زنجیره‌های انسانی از قسمت‌های مخلتف این کشور به سمت میدان اصلی منامه حرکت کردند.

در عین‎حال، احزاب سیاسی شیعیان به رهبری «الوفاق» کنترل اعتراضات را در دست دارند و در خواست کرده‌اند که راهپیمایی‌‎کنندگان از دست زدن به هرگونه اقدام خشنی خودداری کنند.





یمن

علی عبدالله صالح، رییس‎جمهوری کشور که به نظر مضطرب می‌آمد، گفت که در برابر خواسته معترضان که 10 روز است درخواست برکناری وی را دارند، خواهد ایستاد. با این‎حال، وی آن‎ها را به مذاکره دعوت کرد.





مصر

رویترز گزارش داد که پنج وزیر جدید کابینه (دفاع، کشور، خارجی، اقتصاد و دادگستری)، به ادای سوگند پرداختند.





تونس

مسئول کمیسیون دولت در اصلاحات، هشدار داد که با توجه به آن‎چه وی «انتقال بعد از انقلاب خطرناک» نامید، ممکن است که کشور به هرج و مرج کشیده شود.

در اقدام بحث‎انگیز دیگری، هلیکوپترهای نظامی و نیروهای امنیتی، برای محافظت از مراکز فحشای پایتخت که مورد اعتراض مردم قرار دارد، به‎کار گرفته شدند!





لیبی

پس از آن‎که در روز دوشنبه گذشته معمر قذافی دستور داده بود که نیروی هوایی این کشور بر روی مردم آتش بگشاید، دو جنگنده و هلی‌کوپتر نظامی با تمرد از این دستور، به مالت پناهنده شدند. آمار کشته‌های روز فوق از 300 تا 500 نفر توسط منابع مختلف گزارش شده بود. اما روز سه شنبه قذافی اعلام کرد که «تا آخرین قطره خون خواهد جنگید.» درگیری‌ها در پایتخت تشدید شد و مخالفین مدعی شدند که تقریبا نیمی از تمام مرزهای آبی شمالی این کشور را در کنترل دارند.





الجزایر

این کشور رسما با طرحی که به 19 سال شرایط فوق‎العاده در این کشور پایان می‌داد موافقت کرد، اما زمان اجرایی شدنش هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.





مراکش

شاه محمد ششم اعلام کرد که به خواسته «عوام فریبان» تن نخواهد داد. وی این صحبت‌ها را یک روز پس از تظاهرات هزاران نفر و درخواست آنان به تغییر حکومت و داشتن پادشاهی مشروطه، ابراز کرده بود.

خیزش شیعیان بحرین / حامد نعمت‎اللهی

سال جدید میلادی، برای کشور پادشاهی عربستان اصلا خوب آغاز نشده است. شاید که تونس در حاشیه دنیای عرب قرار گرفته باشد، اما مصر دهه‎هاست که در مرکز ثقل خاورمیانه بوده است.

روشن است که رهبران سعودی از نحوه برخورد دولت اوباما که پشت حسنی مبارک – متحد دیرینه آمریکا - را خالی کرد، بسیار ناراحت هستند. و حال این امواج به پشت مرزهای آن‎ها رسیده است.

جدا از لیبی، به‎نظر می‎رسد کشور عربی‎ای که معرکه‎ای در صحنه سیاسی آن برقرار خواهد بود و تغییراتی در آن صورت خواهد گرفت، بحرین باشد. تا چه زمانی شرایط در کشور فوق به وضعیت سابق خواهد ماند - با حکومت پادشاهی و سیستم سیاسی در انحصار سنی‎ها علی‎رغم اکثریت شیعیان - سئوالی است که همواره مطرح بوده؛ اما به‎نظر می‎رسد که بالأخره زمان تغییرات فرارسیده است.

گراهام فولر، در سرمقاله‎ای در روزنامه نیویورک تایمز، مولفه‎های اصلی این جزیره را بررسی کرده و در ابتدا نوشته است: «بحرین یک جزیره شیعه است. کمتر در این زمینه [در رسانه‎های غربی] شنیده‎اید، ولی واقعیت این‎طور است: 70 درصد جمعیت شیعه هستند، یعنی حتی از درصد شیعیان عراق بیشتر است. هچون عراق زمان صدام حسین، اعراب شیعه به‎صورت سیستماتیک مورد تبعیض و سرکوب قرار گرفته و از هیچ نقش جدی و تأثیرگذاری در سیستم حکمرانی قبیله‎ای سنی‎اش (که قدرت را در مشت خود داشتند) برخوردار نبودند. اگر در این کشور هم دموکراسی حقیقی برقرار شده، قدرت به شیعیان منتقل می‎شود و در نتیجه فشار بر دیگر حکمرانان عربی منطقه خلیج‎فارس - به خصوص ریاض - وارد خواهد شد.»

اما ظاهر مسائل در این کشور خیلی ملموس نبوده است. اگر به بحرین سفر کنید، برخلاف دیگر کشورهای عربی که حکومتی خودکامه دارند، فضای خفقان را نمی‎بینید. به‎نظر می‎رسد که در جزیره، آزادی‎های مدنی برقرار است. مظاهر جوامع غربی همچون مشروبات الکلی، کلوپ‎های شبانه، ساحل دریا و پارتی در آن آزاد است.

اما اگر در پس پرده طبقه غرب‎گرا و نخبه نوکیسه این کشور جست‎وجو کنید، به مناطق منزوی و تحت ستم شیعه می‎رسید. نواحی‎ای که فقیر و فراموش شده هستند، بی‎کاری در بالاترین سطح قرار دارد، و روی دیوارهای در آستانه تخریب خانه‎ها، شعارهایی علیه حکومت نوشته شده است.

بازار آزاد؟ به‎طور حتم چنین شرایطی برقرار است. به‎جز این‎که رژیم، کارگرانی از کشورهایی که در مسائل سیاسی این کشور منافعی ندارند و تنها به‎دنبال پول هستند، به کشور وارد می‎کند: فلیپینیایی‎ها، سریلانکایی‎ها و اتباع دیگر کشورهای جنوب آسیا که صدایشان در نمی‎آید، و در صورت اعتراض با هواپیمای بعدی به کشورشان بازگردانده می‎شوند؛

این کشور همچنین اقدام به واردات «گردن کلفت» می‎کند. رده‎های مختلف پلیس بحرین، از پلیس‎هایی از کشورهای دیگری تشکیل شده است که نه به زبان عربی صحبت می‎کنند و نه وابستگی‎ای به این کشور دارند. همین افراد هستند که با خشونت تمام، مخالفین بحرینی را مورد ضرب و شتم قرار داده، شکنجه کرده و به آن‎ها تیراندازی می‎کنند.

مانند دیگر شیعیان، روحانیان در آن‎جا نقش بسیار تعیین‎کننده‎ای دارند.

مسأله، تنها شیعه بودن اکثریت مردم نیست. از دیدگاه سعودی، شیعیان بحرینی، روابط تنگاتنگ خانوادگی و فرهنگی با خانواده‎های شیعه در عربستان دارند. اقلیت شیعه عربستان، که حتی از شیعیان بحرین هم مورد ظلم بیشتری بوده‎اند، به ستوه آمده‎اند و در برابر خیزش سیاسی شیعیان در سایر مناطق، واکنش نشان خواهند داد. تقویت قدرت سیاسی شیعه در این منطقه نفت خیز، بدترین کابوس برای ریاض است

اقلیت سنی بحرین حقیقتا در شرایط دشواری قرار گرفته است. برخی از آن‎ها از قیام اکثریت شیعیان، که قشر مستضعف کشور هستند، نگرانند. سنی‎های لیبرال هم از رژیم آل خلیفه دل خوشی ندارند و به‎دنبال اصلاحات سیاسی هستند. برخی از آن‎ها با رهبران شیعه همکاری می‎کنند اما رژیم تلاش کرده تا آن‎ها و هواداران‎شان را سرکوب کند تا دو طرف نتوانند با هم متحد شوند. نسبت به دیگر جنبش‎های چند دهه اخیر شیعیان علیه حاکمان خودکامه - در عربستان، عراق، ایران و دیگر کشورهای همسایه - در بحرین خون کمتری تابه‎حال ریخته شده است.گراهام فولر که قائم مقام سابق شورای امنیت ملی آمریکا نیز بوده در پایان این مسأله را طرح می‎کند: «بازهم واشنگتن در برابر یک انتخاب سخت قرار گرفته که میراث دهه‎ها موضع‎گیری تک‎سویه آن‎هاست: تداوم حمایت از رژیم‎های خودکامه محلی به بهانه نخ‎نما شدن «منافع آمریکا؟» و حمایت از پایگاه‎های نظامی که در آن‎جا مستقر کرده، به هر قیمت و در نتیجه تشدید خشم مردم؟ و یا دست برداشتن از حمایت رژیم‎های استبدادی و فراهم کردن بستر مناسب تا این‎که روند طبیعی ماجراها طی شود و پذیرش واقعیت‎های میدانی؟ سئوال اساسی این است که آمریکا تا چه زمانی باید به حمایت از شرایط زشت کنونی ادامه بدهد؟ هر چقدر که بیشتر انتظار بکشیم، شرایط بدتر خواهد شد.»