هایپر مدیا | مرکز جامع خدمات رسانه ها / نگارش روزنامه |
|
|
اندازه فونت |
|
پرینت |
|
برش مطبوعاتی |
|
لینک خبر | جابجایی متن |
|
نظرات بینندگان |
مطالعات طنزآمیز نوروزی / شهرام شکیبا
من طنزپردازم و طبیعی است پیشنهادم به مخاطبان پنجره، در همین راستا باشد. داریم به تعطیلات عید نوروز نزدیک میشویم که یکی از بهترین فرصتهاست برای مطالعه. من مدتهاست که مشغول مطالعه ادبیات قدیم هستم. یکی از کتابهای خوبی که خواندهام، ماجراهای امیرارسلان نامدار است. کسی نمیداند نویسنده این کتاب کیست. مشهور است که این ماجرا، داستانهایی بوده که شخصی هر شب برای پادشاه تعریف میکرده و نگارندهای نیز این تقریر را تحریر کرده است. اگر اینطور باشد، باید بگویم شگفتانگیز است، اینکه کسی بتواند در این حد داستان بنویسد و تعریف کند. داستانی تخیلی و فانتزی با همه شیرینیهایش و با نثر شیرین دوره قاجار که هر خوانندهای را به ذوق میآورد.
اگر هم اهل خواندن طنزها و داستانهای مدرن هستید، دعوتتان میکنم مجموعه آثار ریچارد براتیگان، شاعر و نویسنده و طنزپرداز آمریکایی. البته اگر مخاطب جدی داستان و طنز هستید، سراغ براتیگان بروید، تا بهقدر کافی لذت ببريد.
اولین سال جهانی سینمای ایران / حسین بیاتانی
مقایسه دو فیلم «ملک سلیمان» و «کپی برابر اصل»
نویسنده این سطور سینماگر نیست و از خبرهای سینمایی در حد معمول خبر دارد. این نوشته تنها یک برداشت کلی توسط یک مخاطب فرهنگی سینماست.
سینمای ما بهسرعت در حال نزدیک شدن به استانداردهای جهانی است و دیر یا زود با سینمای دنیا در هم میآمیزند. امسال دو فیلم سینمایی از دو کارگردان ایرانی ارائه شد که اولین کارگردانیهای جهانی ما محسوب میشوند (البته محسن مخملباف را کلا ندیده میگیرم!). شهریار بحرانی در درون ایران و عباس کیارستمی در غرب، اولین فیلمسازان ایرانی در اشل جهانی شدند.
1 انگار کمکم هنر ما به نقطهای رسیده است که میخواهد پوسته بومی خود را بشکند و جهانی شود! شکستن پوستهها و وارد شدن به مقیاسهای بزرگتر، همیشه خود لذتبخش و جالبتوجه بودهاند و انسان را سر شوق میآورند.
هنر بیانی لطیف در خدمت فرهنگ است و هنری جهانی خواهد بود که تکیه به فرهنگی جهانی داشته باشد. آنچه دارد در این دو فیلم رخ میدهد، حکایت از دو فرهنگ متمایز میکند. اما اصل حضور در اشل و مقیاس جهانی اولین پیام جدی این رویداد است. اینکه هنر ما از این پس فقط درونریز نخواهد بود. فرهنگ رشد کرده در بوم ایران، حتی اگر یک فرهنگ واحد هم نباشد، به مرور بالغ و جهانی شده و این وجهه جهانی، دارد به هنر نیز سر ریز میکند و پیامهای هنری مقبول در سطح جهان تولید میکند. ما بزرگ شدهایم و برای خود خانوادهای فرهنگی تشکیل دادهایم و ثمره آن نیز در حال تولد است. ما دیگر آنقدر جهان را میشناسیم و آنقدر اعتماد به نفسمان بالا رفته است که میخواهیم با جهان صحبت کنیم. فیلمسازان ما به آنجا رسیدهاند که اعتماد به نفس جهانی بودن را پیدا کردهاند و بازیگران میتوانند با زبانهای غیرمادری بازیگری کنند، آنگونه که کارگردانهای بزرگ به آنها اعتماد کنند. هنر ما امروز مدعی است که سالها به مسائل جهان فکر کرده و حالا میتوانند علَم جهانی برافرازد.
البته روشن است که باید بتوانیم خیلی زود یک نقشه کلان از وقایعی که در حال رخ دادن است بکشیم، این نقشه نه فقط برای مدیریت بر کار خویش لازم است که برای امتداد این شوق نیز لازم است. هنر ما قدرت بلند پروازی پیدا کرده است، اما این چه سودی به فرهنگ موردنظر ما که فرهنگ اسلامی است خواهد رساند. تکنولوژی و هنر قرار است به چهکار سینمای ملی ما بیاید؟ بحرانی و کیارستمی و بازیگرانی که در فیلمهای بینالمللی بازی کردند، آن آخرین نمونهها نخواهند بود. تلویزیون ما نیز کم و بیش تجربههای خوبی را آغاز کرده است.
2 دنیای امروز دنیای رقابت جبهههای فرهنگی است و در این روزگار نیز اسلام تحول خواه با دنیای تجدد در حال نزاعی متراکم است. کوچک یا بزرگ بودن هر یک از این دو جبهه و ایدئولوژی مهم نیست، مهم این است که این دو ایدئولوژی، ادعاهای جهانی اثبات شدهای دارند و جبهه و خانواده فرهنگی تشکیل دادهاند. نکته جالب توجه آن است که این دو فیلم به یک جهان ایدئولوژیک مشترک تعلق ندارند و هرکدام زبانی گویا برای یک جبهه هستند.
کیارستمی ایدئولوژی غرب را پذیرفته و آرمانش تجدد بوده و خود اهل فکر است و برای توسعه و اصلاح آرمانش نظریاتی دارد. به همین دلیل هم بود که وقتی در این فضا به پختگی رسید، یکی از اولین کارهایی که کرد این بود که برای آنکه بتواند بدون دغدغه فیلمی بسازد، ابتدا خروج از بندهای ایران امروز را که جغرافیایی برای جبهه رقیب غرب است برای خود ترتیب داد. فیلم «کپی برابر اصل» نمیتوانست فیلم انقلاب اسلامی باشد. او هنوز بهدنبال مسئله رابطه دو جنس مخالف در دنیای امروز است. او میخواهد این رابطه و محصول آن، یعنی خانواده را اصلاح کند، اما محور نگاه او لیبرالیسم است. او میخواهد خانواده مدرن را اصلاح کند و این خانواده را مطلوب میداند و خانواده در دیگر مکاتب را از اصل قبول ندارد. اگرچه تفکرات انقلاب اسلامی به روابط زن و مرد (چه از نوع سنتی و چه از نوع متجددش) نقدهای جدی دارد اما لیبرالیسم را هم نپذیرفته است، پس اصلا خانواده متجدد را قبول ندارد که بخواهد آن را اصلاح کند.
اما «ملک سلیمان» بحرانی، پیامی از سوی ادیان توحیدی است. ملک سلیمان میخواهد تاریخ را از نگاه فلسفه تاریخ مورد قبول ادیان توحیدی و بهخصوص اسلام مورد دقت قرار دهد. فلسفه تاریخی که بهطور جدی با فلسفه تاریخ مادی درگیر است. او میکوشد که در اوج عصر مادهگرایی و انکار تأثیر اولیای مبعوث الهی، نقش انبیا در حرکتها و تحولات تاریخی را به تصویر بکشد و برای این کار هم یکی از عریانترین لحظات تاریخ انبیا را بنمایه فیلمش قرار داده است. او برای این منظور تنها نیازمند توسعه ابزارهای بصری و سمعی سیما بوده و نه ورود به عرصه سکس، وحشت، معما و خشونت به قرائت غربی آن.
البته بحرانی اولین تجربه سینمای جهانی خود را از بین سه مقیاس و اِشل «خرد و فردی»، «کلان اجتماعی» و «فلسفه تاریخی» به اشل سوم اختصاص میدهد و به قول برخی از اندیشمندان این روزگار، مستقیما بهسراغ سینمای استراتژیک در بزرگترین لایهاش میرود، اما کیارستمی روابط خرد و فردی را انتخاب میکند، چون او به این حوزه بیشتر علاقه دارد تا حوزههای کلانتر. این مسئله اصلا خدشهای به جهانی بودن پیام این دو و صحیح بودن مقایسه ما لطمهای نمیزند.
3 30 سال تجربه سینمای انقلاب اسلامی در متن خود دو فرهنگ را پرورانده است و امروز به آن نقطه رسیده است که هر دو رو به جهانی شدن دارند. خبرها هم حاکی از آن است که جسارت این دو سینماگر، دیگران را نیز به فکر انداخته است تا آنها هم دست به تولید آثار جهانی بزنند. اما تنها همین دو فرهنگ قابلیت جهانی شدن را دارند؛ یا پیام انقلاب اسلامی و یا پیام تجدد. بنابراین یا باید پیام انقلابِ معنویت را دریافت کنند و بهدنبال بیان هنری مقاومت جهانیاش، در مقابل تفکر مادی انسان مدرن باشند و یا پس از پذیرش تجدد، بهدنبال حل کردن معضلات آن و پیش برد آن بروند.
در 30 سال گذشته، این دو جبهه مستقل بهصورت موازی در این این مرز و بوم تنفس کرده و فکر کردهاند و در نهایت رشد هم داشتهاند و از قضا در یکی دو سال اخیر با هم صفبندی خیابانی نیز داشتهاند. ورود جبهه انقلاب به عرصه سینمای استراتژیک و فعال کردن قوه فکر و خیال و بینش مخاطبانِ این هنر - صنعت، به پیامهای بنیادین این جبهه، میتواند به جدیتر شدن این گسل فرهنگی دامن هم بزند. اما از شکافتهتر شدن این گسل نباید ترسید. با ورود جبهه انقلاب اسلامی به لایههای عمیقتر هنر ایدئولوژیک، باید منتظر افزون شدن منازعات این دو جبهه نیز بود، چراکه هنر به تودهها کمک میکند مفاهیم جبههشان را بهتر تصور کنند و شدت روحی نیروهای هر دو طرف به فرهنگ محبوبشان بیشتر شود. مثلا پیام «تقوا و اطاعت از سلیمان نبی» در یک فتنه، درک طرفداران جبهه انقلاب را تقویت میکند و چقدر این جبهه به این نوع پیامها نیازمند است.
یک جنس مرغوب / حسن صنوبری
زمین از برگ، برگ از باد، باد از رود، رود از ماه
روایت کردهاند، اردیبهشتی میرسد از راه
بهاری میرسد از راه و میگویند میروید
گل داوودی از هر سنگ، حسن یوسف از هر چاه
بگو چلهنشینان زمستان را که برخیزند
به استقبال میآییمت ای عید از همین دی ماه
به استقبال میآییمت آری دشت پشت دشت
چه باک از راه ناهموار و از یاران ناهمراه
به استهلال میآییمت ای عید از محرمها
به روی بامها هر شام با آیینه و با آه...
سر بسمل شدن دارند این مرغان سرگردان
گلویی تر کنید ای تیغهای تشنه، بسمالله!
با اینکه در سرزمینی زندگی میکنیم که بهترین و بیشترین شاعران دنیا را در خود دارد، اما کمتر میتوانیم کتاب شعر تازهای را با خیال راحت از «کاملا خوب بودنش» به دوستی هدیه کنیم. بسیاری از مجموعههای شعر به اعتبار یک یا دو شعر خوبشان کتاب شدهاند و بسیاری فقط به اعتبار طرح جلد و بسیاری، از این دو نیز بیاعتبارتر، یعنی به اعتبار ناشر در غالب کتاب درآمدهاند. شاید هم همین زیاد بودن شعرها و شاعرها، باعث میشود بازار مطالعه از جنسهای نامرغوب پر شود.
محمد مهدی سیار اهل زاهد شهر فارس است، عرفان درس میدهد و فلسفه میخواند - تا آنجا که بعضی دکتر صدایش میکنند - پیش از این، همه او را با کتاب «بیخوابی عمیق» میشناختند. کتابی که جایزهها و تقدیرهای بسیاری را برای او به ارمغان آورده؛ از برگزیده شدن در سومین جشنواره شعر فجر گرفته تا مورد تقدیر قرار گرفتن در جایزه کتاب سال (قیصر امینپور) دفتر شعر جوان و همینطور چهارمین دوره جایزه گام اول. مجموعه شعر جدید سیار برخلاف کتاب قبلی او تک قالبی است. «حقالسکوت» شامل 40 غزل در موضوعات گوناگون است که به تازگی توسط انتشارات فصل پنجم، با قیمت هزار و 700 تومان منتشر شده است. غزل قالب اصلی سیار است، هرچند استاد محمدکاظم کاظمی در کتاب «رصد صبح» سپیدهای سیار را بیشتر میپسندد.
کسانیکه سیار را از نزدیک دیدهاند میدانند او آدم آرامی است. کمحرف میزند، کمنظر میدهد، کمغذا میخورد و اگر قرار باشد هرکدام از این کارها را انجام دهد، حتما قبلش تأمل میکند. وقتی دوربین بهدست میگیرد، سوژه عکسش مدتها باید حرص بخورد تا عکاس - شاعر ما انگشت اشارهاش را تکان بدهد، اما سرانجام همان یک عکس طولانی، عکس بینظیری میشود. اهل ِنظر گذاشتن در وبلاگ دوستانش نیست، اگر مجبورش کنی، با کلی تأمل یک خط مینویسد؛ اما آن یک خط حجم دارد، حکمت دارد. این شخصیتِ «کم گوی و گزیده گویی» باعث میشود بیتی از دست شاعر، بدون تنزیه و ویرایش در نرود. خیلی از شعرهای خوب خیلی از شاعران خوب، یکی دو بیت (یا سطر) شگفتانگیز و سرشار از عاطفه دارند، اما بیتها (یا سطرهای) دیگر فقط هستند که باشند. هستند که آن دو شگفتی را همراهی کنند. اما سیار هیچ مهمان را با «همراه» به خانه بیتهایش دعوت نمیکند و هر یک که ضرورت نداشته باشد، مجبور است که نباشد. این دقت حافظانه در بیشتر غزلهای شاعر دیده میشود، مگر یک دو غزل (مثل غزل ناز). همانطور که خود حافظ هم در تک و توک غزلهایش (مثل غزل فرخ) به آن حافظ شگفتانگیز مرخصی داده است. یکی از ویژگیهای مهم این سرایش آن است که عاطفه در آن رو و آشکار نیست. نه اینکه اصلا عاطفهای در کار نباشد، عاطفه هست بسیار هم هست، ولی پنهان است. انسانهای باحیا و فروتن نیز احساساتی میشوند، قرار نیست کسی که بسیار سر به زیر است، عاشق نشود؛ اما این عشق و این احساس را کمتر از دیگران بروز میدهد، کمتر اهل جلوهگری است و اگر هم بخواهد حرف دلش را ابراز کند، ابتدا با ناز و انکار و در پرده میگوید سخن:
سر مویی دلم آشفته گیسویی نیست
گیسویی نیست ولی پیچ و خمی با من هست
و البته که دل خوشی هم از عاشقان پر هیاهو و بیجنبه ندارد:
از حلقههایمان به در افتاد رازها
با قیل و قال بیثمر عشق بازها
بگذریم از این حرفهای عاشقانه که کمکم دارند سیاسی میشوند!
در مورد اندیشهورزی و موضعگیری شعرها هم نکتههای زیادی را میتوان مطرح کرد که چون پیش از این بسیار به آنها پرداخته شده است، من از خیرشان میگذرم. سرانجام باید گفت سیار شاعریست دقیق و معتقد که اگر بخواهیم این دو خصلت را در شاعران نسل اول انقلاب پی بگیریم، دقت و حلمش به مرحوم قیصر امینپور رفته است، موضعگیری و غیرتش هم به محمدکاظم کاظمی. باری از خودش شنیدم که این دو شاعر را بیش از بقیه دوست میدارد.
برای کسانیکه «بیخوابی عمیق» را خواندهاند، این کتاب شعرهای آشنایی هم دارد! زیاد هم دارد! آقای سیار در آخرین یادداشت وبلاگش، نوشته است «خواستم غزلهایم را یکجا چاپ کرده باشم. هم بیخوابی عمیق هم تازهترها» ولی حقیقت این است که بودجه و هدف گسترده ناشرانی چون «تکا» و «فصل پنجم» (و تا حدی ناشرانی که گزیده اشعار را چاپ میکنند، مثل «مروارید» و قبلترها «نیستان»)، بههمراه پخش و چاپ ضعیف ناشران اولیه شاعرها، باعث شدهاند پیگیران جدی عرصه شعر معاصر، خریدار شعرهای تکراری باشند. یعنی با خرید چند کتاب، فقط یک شعر تازه بخوانند!
بازتاب
نظراتتان را در مورد پنجره با ما در میان بگذارید:
20-66570019 3***101177(پیامک) www.panjerehweekly.com
کمالوند: از انتشار کاریکاتورهای آقای شجاعی طباطبایی تشکر میکنم. مثل کار قبلیشان در این سبک که «آموزش گام به گام روشنفکری» بود، عالی و زیباست. البته به نظرم آن کار ایشان تا حدی نسبت به این کار قویتر بود و مضامین و نکات بیشتری داشت، اما همین کار هم در نوع خودش بسیار خوب است. خدا این هنرمندان خوب و فهیم را برای انقلاب نگه دارد.
حسنزاده:به نظر میرسد رویکرد تحلیلی پنجره کمتر شده است و بیشتر به موضوعات روز و خبری میپردازد الان با وفور خبرگزاریها و سایتهای خبری و روزنامهها، خبرها در دسترس هست و جای خالی تحلیل و نوشتههای تأملبرانگیز بیشتر احساس میشود. کاش پنجره به این موضوع بیشتر توجه کند.
پربینندهترین مطالب پنجره 81:
غریبترین شیعیان در کشوری مسلمان / حامد نعمتاللهی
آمریکا چقدر باسقوط فاصله دارد؟ / پل کرگ رابرتز
افول آمریکا / حامد نعمت اللهی
پرامتیازترین مطالب پنجره 81:
همه مردم آمدند / احمد احمد
غریبترین شیعیان در کشوری مسلمان / حامد نعمتاللهی
این شتر شرف دارد به آن انسانها! / سید محمد روحانی
4189***0919 با دکتر جواد لاریجانی و حسن عباسی برای تحلیل اوضاع مصر و تونس مصاحبه کنید! 7682***0939 سلام توی شماره 78 هفته نامه نوشتید که آقای کواکبیان نماینده تهران است در حالیکه او نماینده سمنان در مجلس است. 0675***0911 سلام، تا حالا پروندهای در مورد اندیشههای آقای بهشتی نداشتید، اگر در مورد او هم پروندهای داشته باشید، خوب است. کیفیت محتوای مجله از شماره 75 به بعد سطحی شده، فکری برای آن بکنید؛ با تشکر. 3123***0919 سلام و خداقوت! ایکاش ویژهنامهای هم برای شهدای فتوای تاریخی حضرت امام رحمتالله (اعدام سلمان رشدی) منتشر میکردید. این موضوع خیلی مهمه. متشکرم 0226***0913 با عرض سلام و خسته نباشید خدمت اهالی پنجره، خواستم تشکر کنم. 0724***0919 متأسفانه از مجله پنجره ناامید شدم، در شماره 80 با یک سلطنتطلب لیبرال و هم سو با طرحهای ضداسلامی و ضدایرانی آمریکا و انگلیس، مصاحبه کردید. انگار باید در مطالعه این مجله تجدیدنظر کنم. ایکاش حداقل یک گزارشگر حرفهای و آگاه به مسائل سیاسی و انقلاب را انتخاب میکردید که جواب این فرد را بدهد؟ منظورم همین آقای نامبارک «زیبا»کلام است. از مخالفان آقای بهبهانی گفتید، ولی از موافقان و نظراتشان چیزی ننوشتید. مردم را یکطرفه پیش قاضی بردید، متأسفم. 7618***0917 با سلام. لطفا از مشکلات و کمبودهای روستاها بنویسید. 9912***0935 سلام و خسته نباشید. من تازه و بهطور اتفاقی با هفتهنامه شما آشنا شدم. شاید باورتان نشود که حدود سه سال دنبال هفتهنامهای مثل شما میگشتم. 458***0915 از لحاظ محتوا افت کردید، دیگر جذاب نیستید. 0844***0911سلام. آیا میشود لطفا بازهم پوسترهای مذهبی منتشر کنید در وسط هفتهنامه، مثل پوستر ماه محرم؛ موفق باشید. 5028***0913 فکر میکنم اشکالگیری توکلی و بعضیها، از روی حسادت است و روش بعضی هم مثل لاریجانی زیرکانه و منافقانه است و احمدینژاد را عصبانی و او هم بازیچه مشاورش مشایی شده و این وسط اصولگرایی است که مظلومانه قربانی میشود. 5058***0919 سلام با تشکر از زحمات همه در نشریه وزین و چندبعدی پنجره. اگر نخواهیم وقایع اختلافیه چاپ بشود، چهکسی را باید ببینیم، خیلی ضعیفه. لطفا طنزنویس دیگری جایگزین بشود 4255***0936 علیرضا زاکانی عزیزدل!(مشتری هر هفته پنجره ناصر) 6804***0913 چرا تمام شمارهها رو برای مشترکین مجله نمیفرستین؟! 3097***0911 سلام. امیدوارم که یادداشتهای حیدر آقای رحیمپور هر شماره ادامه داشته باشد. 9507***0911 سلام. قلم آقای محدثی اصلا شیوا نیست، چه اصراری بر آن دارید. تازه اسم آن را در مکتب حقیقت میگذارید، هرچند لفاظی بدون معنا مد روز شده، اما شما که در مورد اندیشه و فلسفه مینویسید تقاضای مخاطب را بالا میبرید