استاد ذوالفنون/دکتر رضا پورحسین*

درادبيات روان ‎شناختي، خودشيفتگي (Self-actualization ) و احساس مولد بودن، دو مولفه تمامت شخصيت و رضامندي ‎ ازخويشتن به ‎شمار مي ‎رود. كساني كه واجد اين دو مؤلفه شخصيتي هستند، به ‎طور نسبي از مسيري كه در طول زندگي پيموده ‎اند، راضي ‎اند؛ گرچه به يك فرض، اگر ميداني ديگر براي زندگي مجدد بيابند، راه را استوارتر مي ‎پيمايند. اين وهله از طراز شخصيت، در نگاه برخي روان ‎شناسانِ بزرگ، به ‎منزله بالاترين مرحله رشديافتگي شخصيتي است. كساني كه مسير طي شده زندگي خود را در بازنمايي آن، آشنا مي‌بينند؛ در حقيقت راه را درست آمده ‎اند. به ‎خاطر دارم وقتي از مرحوم دكتر حسابي در برنامه «گفت‌وگو» راديو در دهه 60، سئوال شد كه آيا شما از زندگي ‎تان راضي هستيد، او بي ‎درنگ پاسخ داد كه آري و اگر يك بار ديگر متولد شوم، همان كاري را مي‌كنم كه كرده ‎ام، و راهي را مي‌روم كه آمده ‎ام. به همين دليل، استاد حسابي وقتي از زندگي پژوهشي و علمي خويش سخن مي ‎گفت، مكرر واژه «عشق» را به زبان مي‌آورد. گويي وقتي آدمي «بداند» كه طول و عرض زندگي را چگونه طي كند و به كيفيت آن هشيار باشد، عشق را تجربه خواهد كرد؛ و سپس، خود شكوفايي و مولد بودن را احساس مي‌كند. شايد بتوان از اين كيفيت حيات، به «خوشبختي» ياد كرد.

با شناختي كه از شخصيت چهره ماندگار و ذوالفنون ايران، استاد دكتر علي ‎اكبر ولايتي به ‎واسطه ممارست و مجالست چندين ساله با ايشان دارم؛ فكر مي ‎كنم اگر از ايشان بپرسيم كه اگر زندگي خود را بازنمايي كنند، چه راهي را طي خواهند كرد؟ ايشان از مسير طي شده خويش به دليل توجهي كه به كيفيت زندگي فردي و اجتماعي خود داشته و دارند؛ احساس رضامندي و تشفي خاطر ‌كنند. و اين را هم مي‌دانم كه به ‎خاطر شور و وجدي كه در ايشان براي زندگي در قلمروهاي گوناگون به ويژه قلمرو علم و هنر و فرهنگ وجود دارد، راه نپيموده را غني ‎تر گام مي‌زنند. رگه‌هاي شخصيتِ دكتر، نشان از شاكله‌اي محكم و رشد يافته دارد كه بيانگر تأثير و حضور تربيتي و ‎الدين متدين و مربيان كارآزموده ايشان است.

به ‎واقع، كمتر كسي را در اين زمانه مي‌توان يافت كه در چند دانش مختلف، دقيق، آشنا، اهل كاوش، تيزبين و انديشه ‎ورز باشد و آن‌چه را كه مي ‎داند، خوب فرا ‎گرفته ‎ باشد. دكتر ولايتي، سياستمداري خبره، طبيبي حاذق، پژوهشگري توانا، محققي تاريخ ‎دان، سياحت ‎گري منصف، مديري لايق در عرصه‌هاي گوناگون علمي و سياسي و يك اديب هنرمند و صاحب قلم است كه «دانسته»، از همه اوقات خود براي غناي فكري و روحي خويش و خدمت به گستره فرهنگ و تمدن ايراني اسلامي، سودجسته است. به علاوه، ويژگي اختصاصي كه ايشان را از ديگران متمايز مي‌كند؛ حافظه در ‎از ‎‎مدت بسيار قوي ايشان است كه شگفت ‎انگيز به نظر مي ‎رسد.

در اغلب جلسات رسانه‌اي كه با ايشان براي طرح گستره و پويايي فرهنگ و تمدن اسلام و ايران در دو دوره طولاني داشته ‎ام؛ ايشان مطالب تاريخي و علمي را با دقت تمام، با استناد به منابع فارسي، عربي و انگليسي، با ذكر تاريخ سال و روز، با ذكر اسامي دقيق و كامل، گاهي درحد 50 نام و سال و مكان، از بزرگان، مورخان، دانشمندان، علما، سلسله ‎ها، دوانين، متون منظوم و منثور مطابق بامتن، و با تحليلي دقيق و گويا، مطرح كرده ‎اند. جالب است وقتي گفته‌هاي شفاهي ايشان به متن كتبي تبديل مي‌شود؛ در اكثر موارد، نيازي به ويرايش و بازنويسي ندارد و همكاران محقق ايشان، صرفا متن مذكور را مستندسازي و فهرست مي ‎كنند.

 گاهي من جسارت كرده و به شوخي به دكتر ولايتي عرض كرده ‎ام كه شما وقتي متون مختلف را مي‌خوانيد، آن ‎ها را حفظ نمي‌كنيد، بلكه آن ‎ها را اسكن( Scan ) مي‌كنيد! و واقعا بازگويي دقيق اين همه مطلب همراه با استنادات دقيق، كار حافظه مرسوم نيست. و ايشان هميشه گفته‌اند كه من بادقت و «هميشه» مي‌خوانم و البته اگر حافظه ‎ام به قول شما قوي است؛ لطف خداي بزرگ است. يك بار ديگر به ايشان گفتم كه شما با اين همه مشغله علمي، مديريتي و پژوهشي، چه مواقعي وقت مي‌كنيد كه بخوانيد و مطالعه كنيد؟! ايشان پاسخ داد كه من خواندن و مطالعه را به تشويق پدرم از دوران كودكي شروع كرده ‎ام. خيلي از متون را در دوره دبستان خوانده و گاهي بعضي متون را بارها و بارها دوره كرده ‎ام.

 خدمت ديگري كه مختص ايشان است و دكتر ولايتي اهتمام ويژه‌اي به آن داشته ‎اند، طرح بنيادين و نوعي بازگويي و بازخواني «فرهنگ و تمدن اسلام و ايران» به صورت نظري و تدبير جلسات و كميته‌هاي علمي و برنامه ‎ريزي‌هاي مبنايي و آكادميك براي توجه به اصالت ‎ها و ريشه‌هاي تمدني و فرهنگي اسلام و ايران در قالب ايجاد رشته‌هاي دانشگاهي، تدوين كتب درسي، تهيه تقويم تاريخ جامع و مستند مبتني بر تاريخِ علمِ ايراني اسلامي، بازسازي ابزارهاي كهن علمي، برپايي نمادها ومستندسازي تاريخ علم، تأليف و ترجمه و انتشار كتب مرجع و مقالات متعدد در زمينه معرفي فرهنگ و تمدن اسلامي ايراني و ده ‎ها فعاليت بنيادين ديگر در اين قلمرو است كه با توجه به زمان و كيفيت بين ‎المللي اين فعاليت ‎ها، مبين كوشش و جهد فشرده‌اي از جانب ايشان براي تجديد حيات تمدن و فرهنگ ايران و اسلام است.  مجموعه خصلت ‎هاي توحيد يافته شخصيتي وي و نيز كوشش ‎هاي علمي و پژوهشي، لياقت ‎هاي مديريتي و تعهد و تدين دكتر علي ‎اكبر ولايتي، از ايشان شخصيتي قابل تقدير و چهره‌اي ماندگار ساخته است كه براي نسل نو، يك الگو و نمونه‌اي از يك زندگي با «بركت» را نمايان مي‌سازد.

* رييس ستاد چهره‌هاي ماندگار

و مدير شبكه آموزش سيما