پس از رأی‎گیری خرداد 1388

بحران چگونه سایه انداخت؟/ حميد سليمي

آرامش قبل از توفان

جمعه 22 خرداد، ساعت 9

در‎های حوزه‎‎های انتخابیه در سراسر کشور باز می‎شود. تعرفه‎‎ها روی میز‎های ناظران و مجریان چیده می‎شود و مردم برای انداختن رأی به صندوق‎ها مراجعه می‎کنند. در تهران، مردم از ساعت 11 حضور خود را در صندوق‎های اخذ رأی متراکم‎تر می‎کنند. در حوزه‎‎های رأی‎گیری مختلف، اکنون صفوف مردم تشکیل شده که شناسنامه به دست در انتظار پرکردن تعرفه‎‎های آراء هستند. در میدان انقلاب، میدان ولیعصر، بلوار کشاورز و نقاط مختلف تهران نیز صندوق‎های سیار اخذ آرا گذاشته شده است و چند نفری صف کشیده‎اند تا آرای خود را به صندوق‎ها بیندازند. رأی‎گیری به آرامی در جریان است. فقط در ارسال پیامک اختلال ایجاد شده که همین موضوع باعث صحبت‎های درگوشی شده است. گاهی تلفنی از طرف دوستان به همدیگر زده می‎شود و از سرنوشت انتخابات می‎پرسند. به‎معنای واقعی کلمه، هیچ‎کس نمی‎تواند انتخابات را پیش‎بینی کند!



همه‎چیز در جای خود

جمعه 22 خرداد، ساعت 14

با تمام شدن نماز جمعه، بدون این‎که صدایی از کسی دربیاید، مردم نمازگزار، دانشگاه تهران را به‎سمت خطوط اتوبوس واحد ترک می‎کنند و متفرق می‎شوند. همگی می‎دانند امروز، روزی نیست که بشود در خیابان شعار داد و یا تظاهرات کرد. تجربه یک هفته تظاهرات انتخاباتی که در آن همه به میدان آمده بودند و به‎صورت شبانه‎روزی، خیابان‎ها را قرق می‎کردند، به خاطره‎ای دور می‎ماند که کسی جرأت نمی‎کند امروز به آن فکر کند، چون ایران، محل برگزاری يكي از حساس‎ترین انتخابات تاریخ خود است. همه به خانه‎‎ها می‎روند تا اگر کسی رأی نداده، شناسنامه در دست به حوزه‎‎های اخذ رأی بدود که اکنون کم‎کم شلوغ شده‎اند و صف‎‎ها طولانی شده است. کم‎کم به غروب که نزدیک می‎شویم، مردم تلفن‎ها را به‎دست می‎گیرند و برای رأی دادن به کاندیدا‎ها از دیگری نظرخواهی می‎کنند: - تو به کی رأی می‎دی؟

-نمی دونم. خودت به کی رأی می‎دی؟

-هنوز تصمیم نگرفتم، ولی فکر کنم لحظه آخر به (...) رأی می‎دم.

شهر تهران، هنوز از کش و قوس بعدازظهر تعطیل جمعه بیرون نیامده است، ولی در حوزه‎‎های رأی‎گیری، شلوغی، بیداد می‎کند. ساعت به 20 نزدیک می‎شود. کم‎کم چند نوبت تمدید مهلت رأی‎گیری تمام می‎شود و صندوق‎ها پلمپ می‎شود.



ستاد تخلیه شده

جمعه 22 خرداد، ساعت 22

برج چهار طبقه بلوار کشاورز، محل ستاد مرکزی مهدی کروبی، ناگهان خالی شده است. میز‎ها با کاغذ‎های پاره تراکت کروبی که با انگشت به چیزی اشاره می‎کند، انباشته شده و جابه‎جا، تکه‎‎های نان خشکیده و ظرف‎های سلفونی غذا ریخته است. جوانی که همیشه دم در، پشت میز می‎نشیند، دیگر نیست تا آدم را سین‎جیم کند. هرچه که هست، ستاد این کاندیدا، دقیقا ترجمه‎ای برای مقر لشگر شکست خورده است. هیچ‎کدام از فعالان ستاد، حضور ندارند. کروبی معلوم نیست کجا رفته است. هرچند یکی دو نفر از نزدیکان وی در راه‎پله‎‎ها پچ‎پچ می‎کنند که وی برای بررسی شمارش آرا به ساختمان وزارت کشور در خیابان فاطمی رفته است.

از ستاد کروبی تا خیابان آب که به خیابان فاطمی و محل ستاد انتخاباتی کشور منتهی می‎شود، پیاده یک ربع راه نیست. آن هم در شب خلوت پایان انتخابات سرنوشت‎ساز 1388.



تدارکات ضدشورش

جمعه 22 خرداد، ساعت 22 و 30 دقیقه

نیرو‎های انتظامی، با ایجاد موانعی، حرکت خودرو‎‎ها را به مسیر‎های موازی سوق داده‎اند و مقابل وزارت کشور از طرف میدان جهاد، کاملا با افراد مجهز بسته شده است. در این سوی خیابان، از سرازیری کوچه‎‎های فرعی منتهی به خیابان ولی عصر که بگذری، به ستاد مرکزی میرحسین موسوی می‎رسی که در یک ساختمان چند طبقه قرار دارد. عقربه‎‎های ساعت به 23 نزدیک می‎شود. جنب‎وجوش محسوسی در ابتدای ورودی کوچه و ستاد مرکزی موسوی دیده می‎شود. خبرنگاران دوربین به دست و سه پایه به پشت، خود را از میان اعضای ستاد که با کت و شلوار‎های سرمه‎ای، مانع ورود افراد متفرقه می‎شوند، عبور می‎کنند تا در کنفرانس خبری میرحسین موسوي شرکت کنند.



من پیروزم

جمعه 22 خرداد، ساعت 23

چهره‎‎های بور با دوربین‎های بزرگ و جدید، خود را دوان‎دوان به ستاد می‎رسانند و بدون مانع به‎خصوصی از گیت امنیتی ستاد رد می‎شوند. هواداران و اعضای ستاد، بیرون در ایستاده‎اند و منتظرند.

ناگهان خبر مثل توپ می‎ترکد. میرحسین موسوی در کنفرانس خود اعلام می‎کند كه برنده انتخابات شده است و از سایر رقبا به شکل فاحشی جلو زده است. اعضای ستاد وی، همدیگر را می‎بوسند و تبریک می‎گویند، ولی زمانی‎که چند نفر از مأموران امنیتی، از مردمی که مقابل ستاد تجمع کرده‎اند، می‎خواهند آن‎جا را خلوت کنند، صحبت‎های درگوشی اوج می‎گیرد.

هنوز هیچ خبر رسمی از ستاد برگزاری انتخابات، منتشر نشده است. هیچ رأیی قرائت نشده و هیچ‎کس نمی‎داند رییس‎جمهور بعدی ایران کیست. با این حال، برنامه‎‎های شبکه‎‎های ماهواره‎ای خارج از کشور قطع شده و به‎صورت لحظه به لحظه، گزارش تهران روی آنتن می‎رود. از جمله دیگر بینندگان ماهواره‎ای در داخل و خارج از کشور می‎دانند میرحسین موسوی خود را رییس‎جمهور ایران می‎بیند، چه با اعلام رسمی آرا و چه بدون آن!



احمدی‎نژاد جلو می‎زند

شنبه 23 خرداد، ساعت 3 و 30 دقیقه

رادیو سراسری با اعلام این‎که رأی محمود احمدی‎نژاد از مرز 7 میلیون نفر گذشته، آرای میرحسین موسوی را زیر 2 میلیون اعلام می‎کند. سایر کاندیدا‎ها نیز رأی قابل‎ملاحظه‎ای نیاورده‎اند. تلفن‎ها به صدا درمی‎آید. به‎دلیل کند بودن سیستم اینترنتی، صفحه اصلی هیچ‎یک از سایت‎های اطلاع‎رسانی، بالا نمی‎آید. رادیو هر چند دقیقه یک‎بار، آخرین تغییرات را می‎گوید. باز هم احمدی‎نژاد با اختلاف معناداری، همه را پشت سر گذاشته است. ولی هرچه که هست، مردم رأی‎دهنده قرار است صبح شنبه به سر کار بروند و حالا خوابیده‎اند. عده‎ای خواب به چشم‎شان نمی‎آید و مانند ارواح سرگردان در کوچه‎‎ها و خیابان‎ها می‎چرخند.



تیتر‎های آماده شده

شنبه 23 خرداد، ساعت 8

دکه‎‎های روزنامه فروشی حالا کاملا با روزنامه‎‎های گوناگون چیده شده‎اند. روزنامه‎‎هایی که اکثرا از حضور مردم در انتخابات تقدیر کرده‎اند ولی ناگفته پیداست خبر زیادی در صفحات آن‎‎ها نمی‎توان پیدا کرد، هرچه باشد، اخبار مهم درست در زمان بعد از چاپ روزنامه‎‎ها اتفاق افتاده است.



چهره برنده پیدا می‎شود

شنبه 23 خرداد، ساعت 10

سایت‎های اینترنتی هنوز با سرعت پایین دانلود می‎شوند. پیامک‎ها قطعند و همه دنبال جواب یک سئوالند: انتخابات چی شد؟ اطلاعیه‎‎هایی از میرحسین موسوی دست به دست می‎چرخد. در این اطلاعیه، مردم را به حضور در صحنه انتخابات فراخوانده‎اند و معلوم است در روز یا روز‎های گذشته، صادر شده است. خبرگزاری فارس در ساعت 10 صبح اعلام می‎کند رأی احمدی‎نژاد از 24 میلیون خواهد گذشت. با این حال، ستاد انتخابات کشور، هنوز موفق به دریافت اطلاعات شمارش آرا در برخی از مناطق، مانند تهران نشده است. با این همه، تجمع‎‎های پراکنده در مناطق مرکزی تهران، از جمله خیابان ولی عصر، خیابان انقلاب، بولوار کشاورز و به‎خصوص در مقابل ستاد میرحسین موسوی، شکل گرفته است. نیروی انتظامی، هنوز مردم را با آرامش دعوت به متفرق شدن می‎کند. با این حال، ازدحام جمعیت در مناطق اطراف وزارت کشور، خصوصا میدان و خیابان ولیعصر به‎قدری بالاست که خودرو‎ها نمی‎توانند به‎راحتی عبور کنند. کارگران شهرداری شروع کرده‎اند شعارنویسی دیوار‎ها را کم‎کم پاک کنند. اولین سنگ به شیشه یکی از وانت‎های دو کابینه نیروی انتظامی می‎نشیند و تشنج از کوچه منتهی به ستاد میرحسین موسوی شروع می‎شود.

بعد از اعلام نتيجه انتخابات توسط خبرگزاري‌هاي رسمي كشور، فاتح به نمايندگي از موسوي اعلام كرد كه روز شنبه ساعت 10 صبح 23 خرداد 1388 در دفتر روزنامه اطلاعات كنفرانس مطبوعاتي خواهد داشت، در حالي كه رسانه‌هاي غربي در خصوص اين كنفرانس گفته بودند كه موسوي علاوه بر تأكيد بر تقلب در انتخابات، از مردم خواهد خواست براي احياي حقوق خود به خيابان‌ها بيايند؛ البته اين كنفرانس خبري در آن ساعت برگزار نشد.

يك ساعت بعد از لغو نشست خبري موسوي، برخي از حاميان وي كه در مقابل روزنامه اطلاعات منتظرش بودند با سر دادن شعار «گفته بوديم اگر تقلب بشه، شنبه قيامت مي‌شه» به سمت خيابان فاطمي و محل ساختمان وزارت كشور حركت كردند،



بشکه باروت پر می‎شود

شنبه 23 خرداد، ساعت 10 و 30 دقیقه

هنوز هیچ‎کدام از مقامات رسمی، بیانیه و یا اطلاعیه نداده‎اند. آمار رسمی اندک‎اندک میزان رأی احمدی‎نژاد را بالای 20 میلیون و رأی موسوی را اندکی بیش از نصف آرای احمدی‎نژاد اعلام می‎کند. دیگر اکنون همه فهمیده‎اند میرحسین موسوی، محسن رضایی میرقائد و مهدی کروبی بازنده انتخابات شده‎اند. ازدحام در خیابان‎های اطراف وزارت کشور به‎قدری زیاد است که دیگر خودرو‎ها جرأت عبور ندارند. ناگهان اولین شعار‎ها در میان جمعیت ظاهر می‎شود. زمانی‎که نیرو‎های انتظامی، چند نفر را دستگیر می‎کنند و برخی از مردمی که تجمع کرده‎اند، فریاد می‎زنند: «ولش کن! ولش کن!» به‎ناگاه، انفجار رخ می‎دهد. در بولوار کشاورز، یکی از عابران به‎سمت موتورسواران نیروی انتظامی سنگ پرتاب می‎کند و آن‎‎ها دست به مقابله می‎زنند. درگیری بین اغتشاشگران و نیروی انتظامی از این لحظه جدی می‎شود. درگیری به میدان ولی عصر و خیابان ولی عصر کشیده می‎شود و کم‎کم از بالا تا میدان ونک و از پایین تا چهارراه ولی عصر و خیابان انقلاب، شعار‎هایی که عموما درباره انتخابات و رأی‎گیری است، شنیده می‎شود.



بانک‎ها را دریاب

شنبه 23 خرداد، ساعت 14

نیروی انتظامی، هنوز در حد و اندازه برخورد نزدیک، خود را نشان نداده است. به اندازه‎ای که اغتشاشگران، میدان را خالی کنند، جلو می‎آید و آشکار است دستوری در برخورد خشن با آن‎‎ها ندارد. در یک لحظه، همه‎جا پر از برگه‎‎های کوچک کاغذ می‎شود. اطلاعیه‎ای با امضای میرحسین موسوی روی سنگفرش‎های پیاده‎روها چرخ می‎خورد که در آن، کاندیدای بازنده انتخابات، مردم را به حضور در خیابان‎ها تشویق می‎کند. میرحسین نوشته است تا جان در بدن دارد برای پاسداری از رأی مردم در صحنه می‎ایستد.

اکنون دیگر اغتشاشگران، آشکارا، سط‌ل‎‎های زباله را آتش می‎زنند و با چوب و چماق به جان شیشه‎‎های ایستگاه خطوط واحد افتاده‎اند. رفت و آمد عملا در خیابان‎های مرکزی پایتخت قطع شده و دود، همه‎جا را گرفته است.

در این میان، ناگهان شیشه چند بانک شکسته می‎شود و جماعتی که ناگفته پیداست از اراذل نامدار شهر هستند، با دستمال‎های آغشته به بنزین، بانک‎ها را به آتش می‎کشند. همه‎جا درگیر این موضوع می‎شود که باید سوزاند و شکست و خرد کرد. مردم به خانه‎‎ها دویده‎اند و خیابان‎ها اکنون در اختیار جمعی از اوباش شناخته شده است که به صغیر و کبیر رحم نمی‎کنند. هرکس را می‎بینند می‎زنند و هرچه باجه تلفن و سطل و تابلوی راهنمایی است، می‎شکنند، می‎سوزانند و از جا درمی‎آورند. هجوم ناگهانی به بانک‎ها، دستگاه‎‎های خودپرداز و ایستگاه‎‎های شرکت واحد ادامه دارد. در تقاطع خیابان طالقانی با خیابان‎های دیگر، عده‎ای شعار می‎دهند و تعدادی، همچنان شیشه مغازه‎‎ها و بانک‎ها را با تابلو‎های راهنمایی که از جا درآورده‎اند، خرد می‎کنند.



نفت روی آتش

شنبه 23 خرداد، ساعت 17

شبکه‎‎های ماهواره‎ای خارج از کشور، برنامه‎‎های عادی خود را قطع کرده‎اند و به‎صورت مستقیم به رویداد‎های تهران، به‎خصوص خیابان‎های منتهی به وزارت کشور می‎پردازند. اکنون دیگر، تلفن‎ها هم به‎کار افتاده و همه در جریان درگیری‎های اطراف وزارت کشور قرار دارند. نیروی انتظامی، افراد معدود خود را به‎سمت ساختمان وزارت کشور عقب کشیده است و اوباش‌هاي انتخاباتی، کنترل اوضاع را در برخی خیابان‎ها به دست گرفته‎اند. گاهی، جلو می‎کشد تا موج اغتشاشگران را پس بزند، ولی معلوم است که با نیروی چندان زیادی در عمل، وارد نمی‎شود. نزدیک به غروب، تمامی خیابان‎ها از دود سیاه پر شده و کم‎کم، مردم خود را برای حضور در برابر اغتشاشگران آماده می‎کنند. اولین نیرو‎های مردمی، از سمت جنوب خیابان ولی عصر به بالا می‎آیند و درگیری بین مردم و اغتشاشگران بالا می‎گیرد. اکنون اغتشاشگران به کوچه‎‎های فرعی دویده‎اند و نیروی انتظامی و مردم کنترل اوضاع را در خیابان‎های مرکزی شهر بر عهده دارند. همچنان هیچ‎یک از مقامات رسمی کشور، اعلان موضع نکرده است، ولی در میان دود و خاکستر خیابان‎های تهران، می‎توان ورق‎های سوخته اطلاعیه‎‎های میرحسین موسوی را دید که مردم را به حضور در خیابان‎ها تا پای جان، تشویق می‎کند.



اوضاع موقتا کنترل می‎شود

شنبه 23 خرداد، ساعت 22

با حضور به‎موقع نیروی انتظامی و به میدان رسیدن گروهی از مردم که با پرچم و پلاکارد‎هایی در دفاع از نظام در خیابان‎ها حضور یافته‎اند، اغتشاشگران به خیابان‎های شهر گریخته‎اند. اوضاع در اطراف وزارت کشور آرام است؛ هرچند تعداد زیادی از سطل‎های زباله در خیابان می‎سوزد و دود از بسیاری مغازه‎‎ها و بانک‎ها بلند است، ولی آتش آشوب به خیابان‎های جنوبی‎تر رفته و منطقه برای اهالی امن شده است. تا صبح، اوضاع کاملا در اختیار نیروی انتظامی قرار می‎گیرد و کم‎کم گمانه‎زنی‎‎های مقامات سیاسی، طرف‎های رقیب و صدا و سیما آغاز می‎شود. ولی این تنها، شروع ماجراست، ماجرایی که برای هفته‎‎ها ایران را مرکز کانون توجه جهان قرار می‎دهد و باعث می‎شود انتخابات 1388 بدل به پرحاشیه‎ترین انتخابات تاریخ معاصر ایران شود