نگاهي به پروژه كشته‌سازي در حوادث بعد از انتخابات

از القاي جنايت تا جنايت واقعي / فاطمه خضري

كشته‎سازي در ادبيات سياسي بعد از انتخابات با دو رويكرد دنبال شد؛ در رويكرد اول با استفاده از اصول جنگ رواني، برخي اسامي به دروغ به‎عنوان كشته‎شدگان حوادث پس از انتخابات معرفي شدند، اما بعد از ناكامي در اين پروژه،‌ رويكرد ديگري دنبال شد كه نوعي خودزني بود و به قتل واقعي افراد انجاميد.

بهترين پاسخ به اين سئوال كه هدايت كنندگان فتنه سبز از پروژه كشته‎سازي دنبال چه هدفي بودند را مي‌توان در كتاب «از ديكتاتوري به دموكراسي» نوشته «جين شارپ»* تئوري‌پرداز انقلاب‌هاي مخملي، يافت.

شارپ در اين كتاب روش‌هاي متنوعي براي مقابله با حكومت‌هاي مخالف آمريكا پيشنهاد مي‌دهد. او از كشته‎ شده‎ها، مفقود شده‎ها، شكنجه و بي‎رحمي حكومت و دقيقا همان چيزهايي كه از زبان برخي سران اصلاح‎طلب شنيده مي‌شود، سخن به ميان مي‌آورد و تصريح مي‌كند در اين موقعيت بهترين راه‎حل استفاده از روش‌هاي غيرخشونت‎آميز است. راه‎كارهايي كه جين شارپ در اين كتاب ارائه مي‌دهد، به‎كرات در گفتار و رفتار سران فتنه قابل بازبيني است.

اما پروژه كشته‎سازي كه ايادي فتنه اجراي آن را در سه مرحله القاي جنايت، نمادسازي و جنايت، دنبال كردند:



1- القای جنایت

این مورد بعد از شكست پروژه تقلب در انتخابات، براي اين‌كه موتور محرك جريان فتنه از حركت باز نایستد، طراحي شد. این فاز در ابتدا با موفقیت پروژه ندا آقاسلطان (طراحی شده توسط بی‌بی‌سی)، خوب پیش رفت. پس از آن نوبت به كشته‎سازي‎هايي رسيد كه البته به‎مرور زمان و زنده شدن تعداد زيادي از كشته‌شدگان اين ليست دروغين، خنثي شد.

اعترافات شبكه‌های سازمان‌یافته جنگ سایبری كه پس از دستگيري آن‎ها به‎دست آمد، سند و مدرك محكمي براي نشان دادن زواياي دو پرونده از اين كشته‎سازي‎هاست و نشان مي‌دهد سازمان سیا از طریق مجموعه به‎اصطلاح فعالان حقوق بشر در ایران اين دو پروژه را خلق و مدیریت كرده است.

پروژه اول، كشته اعلام كردن دختری به‎نام «سعیده پورآقایی» و شهیده قلمداد كردن او بود.

پروژه مزبور از آن‎جایی كلید خورد كه خواهر «سپیده پورآقایی» از اعضای كانون مدافعان حقوق بشر و از همكاران كیوان رفیعی (عضو هیئت مدیره مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران و سرپل سیا در پروژه بی‌ثبات‌سازی)، از خانه فرار كرد. كیوان رفیعی با اطلاع از عدم ارتباط خانوادگی سپيده با خواهرش در تماسی به وی می‌گوید به سعيده در جریان اغتشاشات اخیر تجاوز شده، سپس وی را كشته و جسدش را سوزانده‌اند.

رفیعی از سوي دیگر با خبرگزاری «هرانا» (خبرگزاری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران) هماهنگ مي‌كند تا قبل از اين‌كه سپيده درباره گم‎شدن خواهرش تحقيق كند با او مصاحبه كنند. سپيده هم به‎دلیل اعتماد به رفیعی، در اين مصاحبه ضمن تأیید وقوع این حادثه دروغین، علیه نظام سخن مي‌گويد. سپس اين مصاحبه در اختیار مهدي كروبی قرار گرفته و او را تحريك مي‌كنند تا با استناد به اين مصاحبه قيل و قال راه بيندازد و به نظام انتقاد كند و كار تا بدان‎جا پیش می‌رود كه برای فردی زنده مراسم ختم گرفته و حتی میرحسین موسوی هم در این مراسم ختم حاضر می‌شود. اما سعيده كه به‎دليل ناسازگاري با خانواده،‌ از خانه فرار كرده بود يكي دو ماه بعد به خانه بازمي‎گردد.

پروژه دومي كه زواياي آن در اعترافات شبكه سايبري روشن شد، فهرست معروف به شهدای 72 نفره بود. یكی از عوامل منافقین در تماس با كیوان رفیعی (سرپل سازمان سيا در تهران) فهرست كشته‎شدگان را در اختيار او قرار مي‌دهد. رفيعي نيز با دو واسطه یعنی اكبر باطبی و محسن مخملباف فهرست را به علی‎رضا بهشتی مشاور میرحسین موسوی و نماینده وی در كمیته موسوم به پیگیری بازداشت‌شدگان پس از انتخابات می‌رساند و به اين ترتيب زمينه سازي‌ها شروع مي‌شود.

اين ماجرا به مجلس هم كشيده شد و كميسیون امنیت ملی مجلس به بررسي اين موضوع پرداخت. در همان زمان علاءالدين بروجردي رييس اين كميسيون اعلام كرد: «آقايان الویری و بهشتی در جلسه كميسيون حاضر شدند و یك فهرست كه فقط حاوی اسامی افراد بدون ذكر نام پدر و شماره شناسنامه ارائه كردند. به همین خاطر خواهش كردیم كه حداقل نام پدر و شماره شناسنامه این افراد را به كمیته بدهند تا پیگیری كنیم و صحت و سقم آن بر همگان روشن شود ولي متجاوز از ۲۰‏ بار، دبیر كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس این موضوع را پیگیری كرد تا اين‌كه پاسخ ناقصی ارسال شد، ولي باز هم اكثریت اسامی بدون مشخصات بود.»

72 تن سازي به دليل تشابه عدد 72 با شهداي كربلا و شهداي دفتر حزب جمهوري اسلامي، نوعي تقدس‌سازي را چاشني اين پروژه سياسي مي‌كرد. اما به مرور زمان و زنده شدن تعداد زيادي از كشته‌شدگان اين ليست دروغين و همچنين عدم توانايي در ارائه مستندات به مسئولان، طراحان اين ليست از مواضع خود عقب‌نشيني كردند؛ چراكه اسامي گفته شده يا مجعول و مبهم بودند و يا نام تعدادي از بسيجيان و نيروهاي مردمي نيز كه براي مقابله با اين اغتشاشات به خيابان‌ها آمده و به شهادت رسيده بودند در آن آورده شده بود. به اين ترتيب، فهرست 72 نفره به دست فراموشی سپرده شد.



2- نماد سازي

جين شارپ كه قبلا از او و كتابش به عنوان سرمشق سران سبز ياد كرديم، از نمادسازي براي انقلاب‌هاي رنگي سخن به ميان آورده است؛ موضوعي كه بخشي از آن در اقداماتي همچون طراحي رنگ سبز،‌ لباس‎ها، دستبند‎ها، سربندها، ‌آذين كردن خودروها و امثالهم متبلور شد. اما نمادسازي در بخش مربوط به پروژه كشته‎سازي مقاله‎ها، وبلاگ‌ها و پوسترهايي با عكس معترضان كشته شده در درگيري‌ها را شامل مي‌شود كه همانند تابلويي براي هدايت و راهنمايي ساير معترضان استفاده

شد.

در كتاب شارپ همچنين از اقداماتي نظير انجام مراسم سوگواري سياسي، تشييع جنازه‌هاي غيرواقعي و ظاهري، تشييع جنازه‌هاي همراه با تظاهرات، تجمع و تظاهرات در محل خاكسپاري افراد و شخصيت‌ها، به‎عنوان راهكارهاي غير خشونت‎آميز مقابله نام برده مي‌شود.

تجمعاتي كه موارد بسياري از آن‎ها در مراسم تشييع جنازه آيت‌ا... منتظري و مراسم چهلم ندا آقا سلطان در بهشت زهراي تهران مشاهده شد.

در موردي ديگر نيز سایت جرس با انتشار نقشه‎ای جعلی از بهشت زهراي تهران و مشخص كردن برخی قبور با رنگ سبز به‎عنوان آرامگاه شهدای جريان سبز بار دیگر گذری به سناریوی نخ‎نمای مرده‎سازی زد.



3- جنايت

ناكامي در اجراي موفق رهكردهاي جين شارپ براي كاربست شيوه‌هاي غير خشونت‎آميز، فتنه‎گران را به راه حل جنايتكارانه‌اي سوق داد.

فاز اول اين جنايات قرار بود روز 16 آذر انجام شود ولي با دستگیری برخی در تیم‌های ترور، اين غائله خاتمه يافت. در خانه تيمي گروهك منافقين مقدار زيادي آمپول‌هاي سمي، سلاح گرم و مواد منفجره كشف شده كه قرار بود در راهپيمايي 16 آذر استفاده شود. اين آمپول‌ها طوري ساخته شده كه به محض تزريق به بدن، آسيب جدي از فلج اندام گرفته تا حد مرگ به فرد هدف وارد كند. به هر حال، روز عاشورا آخرين مرحله پروژه كشته‎سازي از سوی رسانه‎های بیگانه كلید خورد؛ آن‎ها سعی كردند با جنجال خبری، به مخاطبان خود القا كنند نیروهای امنیتی و پلیس در تهران چند نفر را به ضرب گلوله كشته‎اند.

بهترین گزینه، براي موفقيت اين پروژه، نزدیكان سران معترضان بودند؛ به دو دليل: اول اين‌كه حق به جانبی جريان سبز و ناتوانی حكومت در مواجهه منطقي با سران آن و لذا روی آوردن به تهدید و فشار را القا مي‌كند، دوم اين‌كه اين گزينه بیش از هركس دیگری صدا و خبرش سراسری مي‌شود و به گوش همه مي‌رسد.

سيد‎علي حبيبي موسوي،‌ خواهر‎زاده مير‎حسين موسوي كه در اغلب تجمعات پس از انتخابات حاضر مي‌شد، بهترين انتخاب بود. او و سه نفر ديگر در اين روز كشته شدند، اما براساس گزارش دستگاه‎هاي امنيتي كشور، نوع سلاح و گلوله استفاده شده در حادثه مرگ موسوي، نوعی خاص و كمیاب از گلوله و سلاح مخصوص تیم‎های ترور بوده است. یكی از كشته‌شدگان هم به طرز مشكوكي ازروي پل‌ سقوط مي‌كند و دو تن دیگر نیز در تصادف با يك خودرو كشته مي‌شوند.

در واقع برنامه‎ریزی مفصلي برای ایجاد درگیری و آشوب در روز عاشورا در نظر گرفته شده بود، اما حضور مردم در صحنه و تدبير نیروهای امنیتی و انتظامی در عدم استفاده از سلاح گرم، كودتاچیان را ناكام مي‌گذارد.

نگاهي به سوابق پروژه كشته‌سازي هم نشان مي‌دهد اجراي اين طرح در ايران سابقه دارد. به عنوان نمونه، مي‌توان به قضيه كوي دانشگاه تهران در سال 1378 اشاره كرد كه راديو اسراييل ليستي 13 نفره از كشته شده‌ها در ناآرامي‌هاي كوي دانشگاه اعلام كرد. در حالي‎كه در طول اين وقايع هيچ‎كس كشته نشده و تنها تعدادي از دانشجويان زخمي شده بودند.

كنار هم قرار دادن تمامي اين وقايع و نگاهي به سابقه تاريخي اين تحركات، نشان مي‌دهد دشمن با طراحي سناريوي كشته‌سازي درصدد است جريان فتنه‌گري و مقابله با نظام را دنبال كند اما به هر حال، پروژه كشته‎سازي كه به اذعان صريح برخي سران معترضان بعد از انتخابات براي زنده نگه داشتن و ادامه حيات اعتراضات كليد خورده بود، تاكنون بدون هيچ دستاورد و نتيجه تعيين كننده‌اي براي جريان فتنه، همانند بسياري ديگر از تحركات آنان ناكام مانده است

وحدت ملی و پاسیفیسم سیاسی/ هدي مطهرنيا

در تاریخ حیات سیاسی بشر، همواره، فرود و فراز سیستم‎های مختلف سیاسی از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. به تبع این اهمیت، بررسی علل و عوامل این مهم نیز مورد علاقه و عنایت اندیشمندن سیاسی بوده است. فلاسفه بزرگی چون افلاطون و ارسطو به این مهم پرداخته‎اند و جامعه‎شناسان سیاسی مانند ماکس وبر و کارل مارکس تحت عنوان جامعه‎شناسی انقلاب آن ‎را مورد بررسی قرار داده‎اند.

بافت متن texture ناشی از عوامل دگرگون‎ساز، زمینه بروز موقعیت‎هایی می‎شوند که در ادبيات سیاسی امنیتی تحت نام (crisis) یا بحران از آن‎ها یاد می‎شود. بحران‎ها از هویتی پارادوکسیکال برخوردار هستند، چراکه به قول چینی‎ها بحران‎ها «فرصت خطرناک» هستند.

در این دیدگاه، بحران ترکیبی از «تهدید» و «فرصت» تعریف شده است. آناتول راپوپرت (Anatol Rapoport) در یک تعریف کلی، بحران را عبارت از وضعیتي می‎داند که: در آن فرآیند دگرگونی در نظام به شکلی است که استواری و تعادل نظام به‎شدت و به نتیجه‎ای نامطمئن به خطر می‎افتد و ضرورت اقدام هرچه سریع‎تر برای اعاده آن یا برقراری مجدد احساس می‎شود.

در سطح تحلیل ملی، بحران، ممکن است سطح و لایه‎ای خاص از نظام سیاسی - اجتماعی را مأمن و مأوای تولد و رشد خود قرار داده و بر هیبت و هویت «زمینه» ظاهر ‎شود. از این منظر، بحران‎ها را می‎توان به سه سطح تقسيم کرد:

1- بحران در درونی‎ترین لایه (بحران زيرین)؛

2- بحران در لایه میانی (بحرانی میانی)؛

3- بحران در سطح برونی (بحران زبرین).

بحران زبرین در سطح حباب حیات جمعی خود را نشان می‎دهد. در لایه پیدای جامعه، بروز و ظهور پیدا می‎کند و گستره جامعه را در پهنای توده‎ها و با عمقی اندک تحت تأثیر قرار می‎دهد. از این جهت که در سطح توده بروز دارد واجد اهمیت موضوعی است، ولی فاقد اهمیت موقعیتی است. بحران در لایه میانی، بحرانی است که از سطح توده‎ها قد کشیده در میان لایه‎های میانی حیات جمعی قامت می‎آراید. سرآمدان را در برمی‎گیرد و در گستره عمیق‎تری نشت می‎کند. حلقه واسطه و دالانی فرامی‎آورد که در صورت عدم مدیریت، بهمن‎وار بر گستره و قدرت تخريبش افزوده می‎شود و موانع و خاکریزهای مسیرش را یکی بعد از دیگری در ضخامت پهنای خود محو مستحیل می‎سازد.

بحران سطح اول، به بحرانی اطلاق می‎شود که در ذهن و رفتار نخبگان تصمیم‎ساز رخ می‎نمايد، آنانی‎که خود رسالت «مدیریت بحران» را بر دوش دارند و کسانی که می‎باید ظلمت تهدید را به زیور تحلیل و تدبیر خود آراسته كنند و روشنایی آرامش را بپراکنند، در دامنه آن مانع گذارند، و کام مردم را با شهد تدبیر خود شیرین سازند؛ خود دچار بحران مي‌شوند و نمي‌توانند بر اسب سركش لجام گسيخته بحران‌ها مهميز زنند.

از منظر ساختاری نیز این معنا از اهمیت برخوردار است، چراکه اگر در زیر سیستمی از یک سیستم، تأخری (Lag) به‎وجود آید، و این تأخر به‎زودی مدیریت نشود به شکاف یا (Gap)، تبدیل خواهد شد و تعادل سیستم را بر هم خواهد زد.

از این مقدمه تئوریک که بگذریم، باید به موضوع تعریف شده دیگری عنایت داشته باشیم و آن این‎که جوامع در حال گذار، جوامعی بحران‎زده و بحران‎زی هستند و به تبع این معنا باید سیاستمداران این جوامع به دانش مدیریت بحران مجهز باشند.

ایران عزیز ما یک جامعه در حال گذار است. انقلاب اسلامی توانست چون رنسانسی عظیم این گذار را معنادار و در عین حال تسریع كند. لذا به‎طور طبيعي موجب شد تا جامعه ایران در اقدامی سریع، بحران‎زا و بحران‎زی بودن را به جد تجربه کند و مدیران بحران در آن تجربه‎پذیرتر شوند.

سه دهه به‎مثابه سه فصل از انقلاب اسلامی گذشته است. در شروع هر فصل، انقلاب اسلامی، شاهد فعل و انفعالاتی بحران صورت و دگرگون سیرت بوده است و در هر برهه‎ای قوی‎تر از قبل سر برآورده است. رمز این دگرگون‎سازی قدرت‎افزا چه بوده است؟

به‎نظر می‎رسد رمز این فربه‎سازی بحران‎زی را باید در عدم ورود و نشت بحران‎ها به سطح نخست جامعه ملی دانست. از سال‎ها پیش تلاش‎های معنادار و هدف‎مندی انجام پذیرفته بود تا بحران در سطح زیرین جامعه حادث شود. شبه جناح‎بندی‎های سیاسی واجد منطق رقابت اما فاقد منطق سیاست، زمینه‎ساز درهم‎تنیدگی‎ها و پیچیدگی‎های منطق‎فریب مرکزگریز شد، و هم‎بندان پریروز و دوستان دیروز را به رقبای امروز و دشمنان فردا تبدیل کرد. رمز پیروزی جامعه اسلامی را در حصول سرنگونی رژیم پهلوی و تأسیس جمهوری اسلامی نشانه گرفت و در مرحله نخست، این تلاش را متوجه سطح سوم کرد. توده‎های مردم را هدف قرار داد و با سوءاستفاده از فضای رقابت‎های انتخاباتی به‎ویژه در شهرستان‎های متوسط و کوچک و روستاها، درهم‎تنیدگی‎های سیاسی را در این سطح افزایش داده و نهادینه ساخت.

این دوره در دور دوم ریاست‎جمهوری هاشمی رفسنجانی اتمام پذیرفت و آرام آرام به سطح رهبران و سران جناح‎های سیاسی تمایل پیدا کرد. سرکردگان جناح‎های گوناگون سیاسی تا پیش از این زمان با وجود اختلاف‎های موجود، در تحلیل نهایی با یکدیگر وفاق داشتند. حرمت حریم همراهی‎های گذشته را نگاه می‎داشتند و وصیت امام‎شان را زمزمه می‎کردند که فرمودند: «وحدت کلمه را حفظ کنید. وحدت کلمه رمز پیروزی و بقای انقلاب است.» بحران سطح میانی کلید خورد. از پی آن در پرتو رادیکاله شدن کاذب فضای سیاسی کشور در مقام پژواک سیاست‎بازی‎های حرفه‎ای اما فاقد منطق ملی و بومی، «توسعه سیاسی» نه‎تنها راه به جایی نبرد، بل بر پیچیدگی‎ها افزود. سیاست حرفه‎ای در دام «خاله‎زنک‎بازی‎های سیاسی» گرفتار آمد. «توسعه سیاسی» به وسعت اختلاف‎های سیاسی انجامید و جامعه سیاسی نوپای این مرز و بوم انقلابی را با ورود به انتخابات سه تیر به سمت ورود به سطح نخست بحران سوق داد. این‎بار تسری اختلاف به میان رهبران انقلابی هدف بود تا با درگیر بحران شدن کسانی که باید به اسب سرکش و لجام‎گسیخته بحران‎ها مهمیز بزنند، زمینه‎های واگرایی‎های ویرانگر آماده شود. انتخابات 22 خرداد، آغاز فصلی شد که این معنا در آن قابل شهود است. در این‎جا من در مقامی نیستم که به رمزگشایی از راز سیاست بپردازم، اما معتقدم سیاست، رمزگشای راز قدرت است و تنها در مقام معلمی کوچک در عالم سیاست و دانشجوی دانش سیاستمداران مدعی، بر این نکته تأکید دارم که آفت اصلی حکومت‎ها چیزی نیست جز رودررویی نخبگان حاکم بر ملت‎ها. تفرقه جذام اندامواره قدرت ملی و ملل مختلف است. طبیعی است رقبا و دشمنان نیز آماده‎اند از آب گل‎آلود ماهی صید کنند. از آن‎ها توقعی بیش از این وجود ندارد. اما پرسش برای همچون منی آن است که چرا نباید از سطح به عمق برویم و به جای نبش قبر خطاهای همدیگر با تیزهوشی به یادآوری فداکاری‎های یکدیگر پرداخته و زمینه‎پرور «وحدت ملی» در بستر «پاسیفیسم سیاسی» شویم. راستی یکی به من بگوید چه فرد یا افرادی از این همه اختلاف بهره و یا بهتر بگویم بهره نهایی می‎برند؟ بحران‎ها «فرصت‎های خطرناک‎»اند. اگر آن‎ها را خوب مدیریت کنیم، «فرصت‎های گران‎بها» خواهند بود، ورنه به «تهدیداتی مخاطره‎انگیز» تبدیل خواهند شد. دشمنان ملت‎ها هم مترصد همین فرصت‎ها هستند تا با اتلاف انرژی حاصل از آن‎ها ضربات احتمالی را، در آینده، کم هزینه‎تر و مؤثرتر وارد كنند، و در پرتو این تلاش‎ها به بحران بزرگ‎تری ارجاع دهند: «بحران کارآمدی.» مراقب باشیم دشمن همیشه در کمین است. شایسته به‎نظر می‎رسد که به وحدت ملی در بستر پاسیفیسم سیاسی بیندیشیم