رفتار دوگانه/ فؤاد ایزدی

موضوع حقوق بشر در آمریکا بحث جدیدی نیست و مشکلاتی که دولت آمریکا چه برای مردم کشور خودش و چه برای مردم کشور‎های دیگر به‎وجود آورده، کاملا مشخص بوده و مطالب زیادی هم در این خصوص گفته شده است.



UPR یک فرآیند دولتی است که با مجوز شورای حقوق بشر فعالیت می‎کند و برای هر کشور این فرصت را فراهم می‎آورد تا اعلام کند چه اقداماتی برای تقویت وضعیت حقوق بشر در محدوده خود انجام داده‌ و چگونه وظایف حقوق بشر را اجرا می‎کند.



UPR به‎عنوان یکی از ویژگی‌‎های شورای حقوق بشر سازمان ملل، طراحی شده است که زمانی‌که وضعیت حقوق بشر مورد ارزیابی قرار می‎گیرد، رفتار و برخوردی برابر در تمامی کشور‎ها تضمین شود.



موضوع UPR آمریکا در مقر سازمان ملل متحد در ژنو هم یکی از نمونه‎‎های توجه جهانی است که به این وضعیت بد حقوق بشر در آمریکا می‎پردازد.



زمانی دولت آمریکا کشور‎های مختلف را خطاب قرار می‎‎داد و فعالیت‎‎های آن‎‎ها را زیر سئوال می‎‎برد اما امروز عملکرد خود این کشور هم زیر سئوال است و توجه دنیا به وضعیت حقوق بشر در آمریکا بسیار زیاد شده است.



موضوع حقوق بشر را می‎‎توان در دو حوزه داخلی و خارجی کشور آمریکا مورد بررسی قرار داد:



عملکرد این کشور در خارج از مرز‎های خودش بسیار روشن و واضح است؛ به‎طوری که برای نمونه دولت آمریکا در 10 سال اخیر دو جنگ بزرگ را علیه عراق و افغانستان به راه انداخته که دستاورد آن تنها در کشور عراق بیش از یک میلیون کشته بود؛ یعنی به‎طور متوسط از هر سه نفر عراقی، یک نفر کشته، معلول و یا بی‌خانمان شده است و این‎‎ها را مردم عراق نتیجه حضور بی‎دلیل ارتش امریکا در کشورشان می‎دانند.



جنایات آمریکا در افغانستان هم مشخص است و اخبار مربوط به کشتار مردم محروم این کشور در طول شبانه‎روز بار‎ها از رسانه‎‎های مختلف جهان منتشر می‎‎شود.



این‎ها نقض حقوق بشری است که مستقیما از سوی دولت آمریکا در جهان صورت می‎‎گیرد اما این دولت دخالت‌‎های غیرمستقیمی نیز در نقض حقوق بشر در جهان دارد که از طریق حمایت از رژیم‎‎های خشن و دیکتاتور مانند رژیم صهیونیستی صورت می‎‎گیرد که این جنایت‎‎ها بدون کمک دولت آمریکا امکان‎پذیر نیست.



بسیاری از رژیم‎‎های دیکتاتور دنیا، امروز هم‎پیمان دولت امریکا هستند و یا توسط این کشور روی کار آمده‎اند که نمونه داخلی آن در ایران نیز رژیم پهلوی و سازمان مخوف ساواک بود که توسط سیا و دیگر سازمان‎‎های امنیتی امریکا به‎وجود آمد.



در زمان دولت بوش و پس از حوادث 11 سپتامبر نیز دولت امریکا بحثی را با عنوان مبارزه با تروریسم در جهان آغاز کرد که به همین بهانه، افراد زیادی را تحت دستگیری، زندانی و شکنجه قرار داد و امروز دولت امریکا به‎طور میانگین در دنیا در هر روز چند صد نفر را می‎‎کشد.



اما در حوزه داخلی کشور امریکا نیز شاهد اوضاع اسفباری هستیم و آمار متعدد نشان‎دهنده وضعیت بد حقوق بشر در این کشور است؛ به‎طوری که کشور امریکا بالاترین میزان حبس، زندان و زندانی را در دنیا به خود اختصاص داده است.



برای مثال در سال 2008 میلادی 2 میلیون و 304 هزار نفر در آمریکا به‎عنوان خلافکار زندانی بودند ولی در حقیقت سیستم زندان در آمریکا به نوعی کنترل بخش‎‎هایی از جامعه است که ممکن است برای دولت مرکزی مشکلات سیاسی ایجاد کنند.



از لحاظ اخلاقی هم شاهد وضعیت مطلوبی دراین کشور نیستیم؛ به‎طوری که صنعت پورنوگرافی در سال گذشته در آمریکا 13میلیارد دلار درآمد داشت که 3میلیارد دلار آن مربوط به موضوع کودکان بود.



جمعیت آمریکا در حدود 310 میلیون نفر است، اما وجود 244 میلیون و 661 هزار سایت مستهجن در این کشور نشان می‎‎دهد که میزان دسترسی مردم به موضوعات غیراخلاقی تا چه حد بالاست.



در آمریکا از هر 5 زن، یک نفر حداقل یک‎بار در طول عمر خود مسأله تجاوز را تجربه کرده است و این‎‎ها آمار رسمی است که سازمان‎های خود آمریکا منتشر می‎‎کنند.



در حقیقت وضعیت اقتصادی در سیستم‎‎های سرمایه‌داری، جامعه را به دو دسته قشر غنی و ثروتمند و جمعیت زیاد بسیار فقیر تبدیل می‎‎کند؛ به‎طوری که طبق گزارش وزارت کشاورزی امریکا در سال گذشته، جمعیت گرسنگان این کشور که به نان شب خودشان محتاج هستند، به 49 میليون نفر رسید که این رقم نسبت به سال قبل از آن 13 میلیون نفر افزایش داشت.



این در حالی است که اوباما در ایام انتخابات ریاست‎جمهوری یکی از شعار‎های انتخاباتی خود را حل موضوع گرسنگی در آمریکا اعلام کرد و گفت موضوع فقر و گرسنگی را تا سال 2015 حل خواهد کرد ولی پس از انتشار آمار وزارت کشاورزی، این رقم را آزاردهنده توصیف کرد.



پس از 11 سپتامبر هم دولت آمریکا به بهانه مبارزه با تروریسم، بسیاری از قوانین مربوط به حقوق مدنی را نقض و یا تغییر داد که موضوع شنود مکالمات و یا حضور نیرو‎های امنیتی در محافل مختلف، امروز به یک بحث جدی در جامعه آمریکایی تبدیل شده است.



اخیرا هم شاهد نصب دستگاه‎‎های بدن‌نما در فرودگاه‎‎های این کشور بودیم که مشکلات زیادی را برای مردم آمریکا به‎وجود آورده است.



این‎ها وضعیتی است که نشان می‎‎دهد دولت آمریکا نه‎تنها به مردم خود بلکه به مردم کشور‎های دیگر نیز رحم نخواهد کرد.



از طرف دیگر، شاهد هستیم که دولت آمریکا بسیاری از قوانین بین‎المللی در حوزه حقوق بشر را که اصولا مشکلی از لحاظ سیاسی ندارد، مانند موضوع مبارزه با مین‎گذاری و یا مسایل مربوط به زیست‎محیطی امضا نکرده و در عمل شاهد هستیم که دولت آمریکا به این قوانین نیز اعتنایی ندارد.



این دوگانگی برخورد در حالی است که دولت آمریکا خود سالانه گزارش‌‎های متعددی از وضعیت حقوق بشر در دیگر کشور‎ها تهیه می‎‎کند؛ در حالی‎که خود بزرگترین نقض‎کننده این حقوق در جهان به حساب می‎آید.



اما امروز دیگر این موضوعات و اظهارات مقامات آمریکایی در میان افکار عمومی جهان جایگاهی ندارد و مردم دنیا با توجه به سوابق اسفبار دولت این کشور در زمینه حقوق بشر چه در داخل و چه در خارج از آمریکا، از کنار این اظهارات با لبخند معنی‎داری رد می‎‎شوند؛ چراکه دیگر برای آن‎‎ها ماهیت واقعی دولت آمریکا روشن شده است

تسلط دکترین آمریکا بر حقوق بشر

فشار حیرت‎انگیز/ شهاب فهیم دانش

در بررسی اجمالی وضعیت حقوق بشر پس از 11 سپتامبر، در سیاست خارجی و داخلی ایالات متحده، مشاهده می‎‎شود که حقوق بشر هم در خارج و هم در داخل، همواره آماج حملات بوده و با آغاز جنگ با تروریسم، این حملات دو چندان شده است. این استراتژی بوده که دولت‎های بعد از 11 سپتامبر چه جمهوری‎خواه و چه دموکرات عامدانه سعی در اجرای آن داشته‎اند.

متعاقب حملات 11 سپتامبر 2001 در آمریکا و شروع مبارزه با تروریسم جهانی، پیشگویی بسیاری بر این اساس بود که آرمان‎گرایی (ایده‎آلیسم) در سیاست خارجی آمریکا، از بین خواهد رفت.

جهان شاهد تنزل وضعیت حقوق بشر در آمریکا و همچنین در روابط بین‎المللی آن کشور با دیگر کشورهاست؛ در حالی‎که هم‎زمان بحث‎‎های زیادی درخصوص سیاست‎های طرفدارانه از ترور‎های سیاسی، دادگاه‎‎های نظامی سری و نقض کنوانسیون‎‎های متعدد حقوق بشری، و استفاده از شکنجه در بازجویی‎‎ها وجود دارد.

دولت آمریکا با توجه به «امنیت داخلی» برای حفظ قدرت آمریکا، قانون جدیدی را در لوای حقوق بین‎الملل ارائه کرد که از طریق «داشتن حق تقدم در دفاع از خود»، هر کشوری را که یک تهدید محسوب می‎‎شود، خلع سلاح می‎‎کند. این قانون در داخل کشور به شکل راهکار‎های شدید در کنترل مهاجرت، بازداشت امنیتی، محرمانه ساختن امور دولتی و آگاهی از اطلاعات، اجرا می‎‎شود. دولت همچنین تأکید خود بر حقوق بشر را به‎طور اساسی تغییر داده است. در سال 1941، فرانکلین روزولت، متفقین را دعوت کرد تا دیدگاهی از جهانی را که آمریکا سعی در ساختن آن داشت، بپذیرند. دنیای پس از جنگ، با چهار نوع آزادی بنیادین: آزادی بیان، مذهب و عقیده؛ آزادی از سلطه؛ آزاد بودن از فقر و آزادی و ر‎هایی از ترس همراه خواهد بود.

این چهارچوب حقوق بشری بعد از جنگ در اعلامیه جهانی حقوق بشر و پیمان‎های بین‎المللی بعد از آن نیز مورد تأکید قرار گرفت ـ حمایت جامع از حقوق سیاسی و مدنی (آزادی بیان و عقیده)، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (آزادی از فقر و نیاز) و آزادی و ر‎هایی از نقض‎‎ها و تخلفات فاحش و آزار و شکنجه (معاهدات مربوط به پناهندگان، کشتارجمعی و شکنجه و آزار) - اما دولت اکنون «آزادی از ترس» را به‎عنوان آزادی شماره یک که مردم آمریکا اکنون به نگهداری آن نیاز دارند، به‎عنوان مهمترین آزادی مقدم دانسته. ر‎هایی از ترس شعار مشغول‎کننده سیاست حقوق بشری آمریکا شده است.

عناوین ذیل که موارد نوین نقض حقوق بشر در آمریکاست، هر یک در بر گیرنده کتابی است که صرفا به احصاي آن‎‎ها بسنده می‎‎کنم.



الف ـ نقض حقوق بشردر بعد داخلی

1. آزادی‎‎های مدنی در جنگ علیه تروریسم؛

2. دولت نزدیک و تعدی به حریم شخصی افراد؛

3. دستگیری افرادی که از خاورمیانه وارد ایالات متحده شده‎اند؛

4. دادگاه‎‎های نظامی سری؛

5. استفاده از شکنجه در بازجویی؛

6. ایجاد مناطق فوق‎العاده ـ قانونی با تأکید بیشتر در پایگاه دریایی در خلیج گوانتانامو در کوبا؛

7. نقض آزادی‎‎های فردی، نظارت‎‎های غیرقانونی الکترونیکی، جاسوسی دولت از شهروندان آمریکایی.



ب ـ نقض حقوق بشر در بعد خارجی

1ـ کم‎اهمیتی حقوق بشر در روابط دوجانبه؛

2ـ استفاده از ترور؛

3ـ سیاست ساخت و صدور ابزار شکنجه؛

4ـ نقض عمیق قوانین بین‎المللی؛

5- نقض حقوق بشر دوستانه بین‎المللی در عراق و افغانستان.

نتیجه

فعالیت‎های ضدتروریستی آمریکا بسیاری از دولت‎های خارجی را که خواستار استفاده از این حربه برای توجیه کردن اقدامات شدید علیه حقوق بشر هستند، پوشش داده است، كه در اين زمينه نمونه‎‎هاي فراوانی وجود دارد. در اندونزی، چین، مصر و در جا‎های دیگر چه‎چیزی در این تصویر اشتباه است؟ هر شاخه‎ای از دکترین، آمریکا را در موقعیت پیش‎برد دو نوع استاندارد قرار می‎‎دهد، یکی برای خود آمریکا و دیگری برای سایر نقاط جهان. دکترین حاضر، فشار حیرت‎انگیزی را بر ساختار حقوق بشر و حقوق بین‎المللی که ایالات متحده در ظاهر از آن حمایت می‎‎کرده، وارد ساخته است. در یک مدت کوتاه قابل‎توجه، ایالات متحده از موضع حمایت عمده و اصلی از این سیستم به یک مخالف کاملا برجسته تغییر موضع داد.

در سراسر جهان، سیاست حقوق بشر کاملا ملایم‎تر شده است، و زیر پرچم احاطه‎کننده «جنگ علیه تروریسم» جمع می‎‎شود و در داخل آمریکا قانون میهن‎پرستی، مأموریت‎های نظامی گوانتانامو و بازداشت نامشخص شهروندان آمریکایی، آمریکا را در موضع غریب چشم‎پوشی از تجاوزات شدید به‎وسیله قانون و حیت ایجاد مناطق و افراد خارج از موارد قانونی قرار داده است.

شواهد موجود نشانگر آن است که دفاع از حقوق بشر در جنگ علیه تروریسم کاملا مورد بی‎توجهی قرار گرفته و احتمال این‎که در آینده نزدیک هدف اصلی سیاست داخلی یا خارجی ایالات متحده باشد، بسیار کم است.

از زمان پایان جنگ سرد، موضوع حقوق بشر مهمترین مقوله در سیاست‎های خارجی بوده است. سئوالی که پس از 11 سپتامبر مطرح است این که آیا حقوق بشر به آخر راه خود رسیده است. البته از آن‎جایی‎که آمریکا اولویت‎‎های دیگری دارد، نمی‎‎توان گفت که عرصه حقوق بشر به پایان رسیده. اما مسأله مهم این است که اگر واشنگتن از راه خود منحرف شود، این نهضت (حقوق بشر) در اصل دولتی را از دست می‎‎دهد که قدرتش برای متوقف کردن نقض حقوق بشر لازم است. با در نظر گرفتن این واقعیات، بایستی قدرت دیگری رهبری و حمایت از این نهضت را بر عهده گیرد. به‎عنوان مثال، نهاد‎های تخصصی حقوق بشری وابسته به سازمان ملل متحد، بالاخص شورای حقوق بشر، برای ایفای این نقش از توانایی و مشروعیت مناسبی برخوردار هستند. این نهاد‎ها ترکیبی از کسانی است که همواره به‎دنبال دفاع ازحقوق بشر بوده‎اند.

در کنار پیشنهاد فوق، قضات، وکلا، قانون‎گذاران، گروه‎‎های طرفدار حقوق بشر، رسانه‎‎ها و دانشمندان و شهروندان بایستی در تمام مناطق جهان، از سیاست متخذه دولت آمریکا در قبال حقوق بشر با تمام قوا فعالیت کنند