انجمن حجتیه شست‎و‎شوی مغزی مي‎کند/ محمد یکتا

گویی این‎طور بوده که ابتدا انجمن طی یک نامه‎ای از حضرت امام درخواست می‎‎کنند که از سهم امام، برای فعالیت‎های‎شان استفاده کنند و امام هم اجازه می‎دهند. بعد از شش ماه امام حکم قبلی‎‎‎شان در مورد مصرف سهم امام را توسط انجمن لغو می‎‎کنند.

این مطلب دروغ است! استفتایش دروغ نیست، اما استفتاکننده اصلا انجمن حجتیه نبوده است. این‎‎ها این مورد را دروغ می‎‎گویند. این‎‎ها به‎عنوان گروه‎‎هایی که می‎‎خواهند فعالیت مذهبی انجام بدهند، اجازه گرفتند. اصلا نمی‎‎گفتند ما انجمن حجتیه هستیم. یا مثلا شخص آقای حلبی نمی‎‎آمد بگوید من یک تشکیلاتی راه انداخته‎ام و یک‎سری امکانات می‎‎خواهم. لذا این انتسابی که داده می‎‎شود که این‎‎ها از امام اجازه گرفتند به‎عنوان جریان و تشکیلات انجمن حجتیه، دروغ است. چنین استفتایی از امام نشده است. بلکه به‎عنوان این‎که ما جوانان را جمع می‎‎کنیم و فعالیت مذهبی داریم، به ما اجازه بدهید؛ که حضرت امام در این مورد اجازه دادند و در مواقع دیگر هم دادند. بقیه مراجع هم در موارد دیگر اجازه دادند. و نکته عجیبش هم این است که این‎‎ها جرأت نمی‎‎کردند پیش حضرت امام بروند. ولی سراغ بقیه می‎‎رفتند. امام را استثنا کنیم.

در مورد بقیه آقایان باید به این نکته توجه کنیم که ما امروز به نقطه‎ای رسیدیم که به اندازه چند صد سال بلوغ نظری و تجربیات غنی سیاسی و اجتماعی در اختیارمان است. این را با یک سئوالی که از شهید مطهری شده، مقایسه نکنیم. اگر شهید مطهری و بزرگان دیگری که هستند می‎‎آمدند مسأله را در قالب آینده با جوانب مختلفش بررسی می‎‎کردند، دو راه پیش‎روی‎شان بود:

1- مسیري که در عین حالی‎که ادعای فعالیت مذهبی دارد، وجه سکولار خودش را هم حفظ می‎‎کند. سپس به‎نوعی روش‎‎های شست‎وشوی مغزی را هم دنبال می‎‎کند، اما خروجی‎اش یک سری بچه‎ مذهبی که اسم دین و اهل‎بیت روی‎شان هست و تقوای اولیه را هم در حد خودشان حفظ می‎‎کنند.

2- یک جمعی که می‎‎خواهد با ظلم مبارزه کند و بخشی از عبادت و عمل به احکامش را در همین مشاهده می‎‎کند، تقوا دارد، خداپرستی دارد، البته این بچه‎‎های متدین اگر پایشان بلغزد، ممکن است دچار مفاسد بشوند. این جریان دوم، دین‎مدار باشند، انقلابی باشند، حتی در برخی از موارد دچار آلودگی‎‎هایی باشند، ولی در عین‎حال اصلیات و ذاتیات را حفظ کنند.

از بین این دوتا، ما باید کدام را انتخاب کنیم؟ بنده 100 درصد عرض می‎‎کنم که شهید مطهری بخش دوم را انتخاب می‎‎کردند، و می‎‎گفتند که باید جلوی بخش اول را گرفت.

این بزرگانی که درباره انجمن حجتیه در آن زمان‎‎ها اظهارنظر کردند، انجمن حجتیه که خروجی بعدی و نهایی‎اش، به‎سمت نیرو‎های منفعل و خنثی نسبت به مظالم موجود در جهان و در حقیقت نق‎زن‎‎هایی در کنار انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی تبدیل بشود، چنین برآوردی نمی‎‎کردند. آن‎‎ها تأییدات‎شان ریشه‎اش یک‎چیز بوده است. آن‎‎ها به یک نکته توجه داشتند و می‎‎گفتند در این کوران آشفته‎ای که رژیم شاهنشاهی دارد درست می‎‎کند، ما از این نوع حرکت‎‎ها استقبال می‎‎کنیم.

همین حالا خیلی‎‎ها نمی‎‎دانند که در جلسات انجمن شرکت می‎‎کنند، اما همان طرز تفکر در آن جلسات مطرح می‎‎شود. چطور می‎‎توانند این تمایز را تشخیص دهند؟

یک سئوال می‎پرسم: منهای ایمان و تقوا و عبودیت، انقلابی بودن چه ارزشی دارد؟ اگر از دید متدینانه بخواهیم به آن نگاه کنیم، باید بگوییم که هیچ ارزشی ندارد. ولی این‎طور نیست. انقلابی بودن یک ارزش مهم و ذاتی دارد. خیلی حساس است. انقلابی بودن کاملا مساوی و معادل این است که انسان باید ضدظلم باشد. بدون ضد ظلم بودن انسان نمی‎‎تواند انقلابی باشد. وقتی انسان می‎‎خواهد ضدظلم باشد، باید مبدا حرکت خودش را از ظلم دور کند. بنابراین به این که چه‎ چیز‎‎هایی انسان را به این سمت می‎‎کشاند، باید توجه و آگاهی پیدا کند و حالت آگاهانه داشته باشد. این‎جا دو چیز دست به‎دست هم می‎‎دهد. یکی سعی و تلاشی است که بايد برای ضدظلم بودن داشته باشد و چه‎جوری راهی را برود که ظلم نورزد و ظلم نپذیرد. و دوم هم جوششی که از درون فطرت آغاز می‎‎شود. این‎جا فطرت خودبه‎خود می‎‎جوشد. وقتی فطرت جوشید، راه‎‎های انحرافی به‎صورت بدیهی برای فرد آشکار می‎‎شود.

باید برگردیم به جمله امام که می‎‎فرمودند خیلی باید هوشیار باشیم، یک‎مرتبه چشم باز نکنیم و ببینیم حجتیه همه‎چیز‎هایی را که در انقلاب داشتیم، نابود کرده است. اصلا منظور امام از حجتیه فرد نیست. منظور امام از حجتیه افراد نیست. چهار پنج نفر شورای مرکزی و غیره ابدا نیست. منظور از حجتیه، مشی حجتیه است.

اگر فلان آقای دکتر یا حاجی بازاری در شورای حجتیه خودش از بخشی از این مناهی و یا بسیاری از آن مبرا باشد، موقعی که این مطلب را می‎‎خواند، نگوید که آقا ایشان از طرف خودش برای ما نسخه‎پیچی کرده است. ایشان باید بداند خروجی طبیعی آن راهی که رفته، همین است. اگر شما عافیت‎طلبی و رفاه‎زدگی مفرط و خوش‎گذرانی مفرط را، از نوع بهانه‎گیری متدینانه بگیرید، آن وقت مناهی و ملاهی و منکراتش معلوم می‎‎شود.

بخشی مربوط به خدمات و آموزش‎‎های دینی و تربیت و رشد اولیه دینی در بین نوجوانان و جوانان‎ است، اگر صرف این مسأله باشد، ما تأیید می‎‎کنیم، کما این‎که برای دیگران هم باشد تأیید می‎‎کنیم. اما به شرط آن‎که بتوانیم از مرحله شست‎وشوی مغزی آن‎‎ها را نجات دهیم. اگر نتوانیم نجات دهیم، به‎حسب این‎که مقدمه واجب، واجب است و مقدمه حرام، حرام است؛ چه‎بسا همین کار‎های دینی این‎‎ها هم به‎عنوان مقدمه حرام برای‎شان حرام باشد. اگر اهل فقه هستند، پرهیز کنند و از خدا بترسند و این کار‎ها را با میراث امام انجام ندهند و بیایند خودشان را به مردم معرفی کنند و مقاصدشان را به‎طور واضح بگویند

انتظارمکتب انفعال یا اضطرار؟/ علی خواجه جَوزم

برداشت‎‎های اخباری‎گرایانه آن‎‎ها از اسلام، کار خودش را کرده بود. در همان سال‎‎هایی که امام و شاگردان و مریدانش اعتراضات سیاسی خود را در قالب گفتمان مذهبیِ تشیع ارائه می‎دادند و عبارت «عمل به وظیفه‎ دینی» توجیه مبارزات بود، انجمن حجتیه حرفش این بود که: «نه آقا! همچو وظیفه‎ای تعریف نمی‎شود در دینِ ما! ما موظف به رفع فتنه و مبارزه با ظالمان در این سطح نیستیم.» این دعوا وقتی شدت می‎گرفت که مسأله انقلاب اسلامی و تشکیل نظام اسلامی در میان می‎آمد. و شدت بیش‎تر از آن، وقتی نگاه آخرالزمانی و مهدویت‎محور، انگیزه‎‎ها را برای مبارزه و انجام «تکالیف دینیِ» انقلابیون تقویت می‎کرد. این‎جا بود که بچه‎‎های انجمن با اطمینان فتوا صادر می‎کردند که چون تشکیل حکومت و اجرای حدود، تنها به‎دست امام معصوم توجیه دارد، قطعا این راه در زمان غیبت به ترکستان است و مخرب چهره‎ اسلام عزیز و پاستوریزه‎ ما!... البته انجمن به‎طور رسمی منحل شد و مرحوم شیخ محمود حلبی از موضع سیاسی خود پا پس کشید؛ اما تقریباً هیچ‎کس نیست که نداند این تشکل هنوز فعال است و سئوال اصلی هنوز در برخی اذهان به قوت خود باقی! و آن سئوال این است که بدانیم دلایل این مدعا چیست که ما می‎گوییم انتظار نباید به انفعال منجر شود و به عکس انتظار، خود زاینده‎ فعالیت است. با نظر در احادیث و ابعاد سخن، به سه طریق می‎توان به ماجرا پرداخت:

یک: دسته‎ای از روایات در وجه ایجابی به این سئوال پاسخ می‎گویند. از این دسته است روایت معروف رسول‎الله (صلوات‎الله علیه و آله) که فرموده‎اند: «أفضَلُ العِبادَةِ بَعدِ المَعرِفَةِ‌ إِنتِظارُ‌ الفَرَجِ؛». سئوال: مگر انتظار فرج حضرت حجت چه مختصاتی دارد که در کنار ریاضت‎‎ها و سلوک و انابه‎‎ها به درگاه حضرت اله، افضل «اعمال» عبادی است؟ آن‎ چيست که در برابر شهادت و جهاد در راه خدای تعالی باز برتر است؟ مگر چه مجاهدتي می‎طلبد و چه سطحی از سختی و ریاضت باید بر فرد بگذرد، تا نام او در میان منتظران بیاید؟ افضل جهاد‎ها در روایتی دیگر چنین توصیف شده است: «کَلِمَه حَقٍّ عِندَ سُلطانٍ جائِرٍ ». این تقارن می‎تواند نشانه‎ای از این حقیقت باشد که در وجهی از وجوهِ انتظار فرج، فریاد حق بر سر سلطان جائر با این عبادت ملازمه و تطابق دارد. حال آن امامِ جائر محمدرضا شاه باشد یا صدام یا امریکا و اسراییل یا حتی فلان مسئول.

از سوی دیگر، در باب امر به معروف و نهی از منکر فرموده‎اند: «الاَمر بِالمَعروُفِ اَفضَلُ اَعمالِ الخَلقِ» و یا در تعبیر شیوایی از امیر مؤمنان که: تمامی اعمال نیک و نیز جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر جز آب دهانی در برابر دریای خروشان نیست. چنین تعبیر که بی‎شک سعی در نشاندن این فریضه در قله‎ عبادات دارد، فرد را به یاد همان افضل عبادات می‎اندازد و به سوي این واقعیت سوق مي‌دهد که نکند وجه دیگری از وجوه انتظار فرج را نیز امر به معروف و نهی از منکر تشکیل می‎دهد؟ و آن‎گاه که دقیق می‎شوی، می‎بینی جواب این سئوال هم با همه مسئولیتی که به بار می‎آورد، مثبت است.

پس اگر چنین است که انتظار با چنین اعمال سیاسی و اجتماعی‎ای قابل توضیح است، نمی‎توان محصول آن را انفعال دانست.

دو: دسته دیگری از روایات که اتفاقا اساس به‎وجود آمدن این دعوا شده است، سلبا به ما کمک می‎کنند. مثلا این روایت که حضرت رضا علیه‎السلام فرموده‎اند: «... فَانَّّه اِنّما یَجِیءُ الفَرَجُ عَلی الیَاسِ...». یا آن‎چه در دعای معروف به دعای فرج می‎خوانیم که: «الهی عَظُمَ البَلاء... وَ انقَطَعَ الرَجاء...» یا تفسیر مضطر که در آیه «اَمَّن یُجیب...»، به حضرت صاحب تأویل شده است.

این روایات در نگاه نخست مؤید نظر منفعلانه‎ای‎ست که در گسترده‎ترین شکل خود از سوی انجمن حجتیه طرح شد. این اضطرار البته بر چهره‎ منتظران ظهور خواهد نشست و این انقطاع رجا و یأس البته که حاصل خواهد شد، اما این مقام نه محصول انفعال است که بر عکس حاصل فعالیت است. بدین معنا که تلاش در تحقق اراده حضرت حجت و سبقت در اجرای این اراده-که در وصف منتظران گفته‎اند - موجد این اضطرار است. اجرای قسط و عدل و به این وسیله استقرار عبادت در تمام ساحت‎‎های انفرادی و اجتماعی و در سراسر زمین -که اراده‎ ثابت و حتمی حضرت ولی عصر است- آن تلاشی محسوب مي‌شود که منتظران و شیعیان آن حضرت، قبل از ظهور بر تحقق آن سبقت می‎گیرند. در مسیر این تلاش، تحقق سطوح متعالی این اراده است که در نهایت منتهي می‎شود به ظهور شخص ولی‎الله الاعظم و هم‎چنین در مقام مقابله، اکثر جنود جنی و انسی شیطان و هم خود ابلیس رجیم در مقابل آن صف‎آرایی می‎کنند.

مقصود این است که نمی‎شود حضرت مهدی(عجل‌الله فرجه الشريف) را تنها برای استقرار عدل اقتصادی و تنظیم قیمت‎‎ها در جمعیتی به قدر ایران، یا برچیدن بساط بی‎حجابی و فساد در چند تا کشور اسلامی و حتی حل کردن مشکلات علمی و معرفتی این عالم انتظار کشید. سطح مطالبات ما از امام اگر تا حد علت آفرینش این دنیا بالا نرود و ایشان را برای تحقق آن نخواهیم، قدر امام را نشناخته‎ایم. و تا درک نکنیم که تنها اوست که می‎تواند این مهم را متحقق کند و از این روی مضطر نشويم، به حقیقت انتظار نائل نیامده‎ایم. و تا آن‎چه را اکنون و بدون حضور امام می‎تواند حاصل شود، با تلاش و کار مضاعف از آن‎چه اکنون هست، و جهاد در این راه، فراهم نکنیم، سطح توقع ما از دین ارتقا نمی‎یابد و اضطرار حاصل نمی‎شود.

در نتیجه، چنین اضطراری که پس از این مجاهده‎ عظیم در تمامی ابعاد فردی و اجتماعی اسلام، حاصل می‎شود، امام مهدی علیه‎السلام برای تحقق چنین سطح متعالی از این مطلوب دینی طلب می‎شود. و این انتظار چون برای استقرار تمام عبادت است لازمه‎ آن، می‎تواند افضل آن‎‎ها نیز باشد.

سه: دقیقه‎ دیگر در رابطه با تشکیل حکومت است. و این نکته که حتی اگر نکات بالا را بپذیریم و فعالیت را ملازم با انتظار قبول بداریم، مجوز تشکیل حکومت از کجا صادر می‎شود؟ مگر نمی‎شود بدون این‎که حکومت تشکیل داد، در جهت تحقق اهداف سیاسی و اجتماعی اسلام تا حد امکان تلاش کرد؟ چه کسی به ما اجازه داده بدون حضور امام معصوم در زعامت نظام، به‎نام اسلام حکومت تشکیل دهیم؟ این سئوال جدی‎تر می‎شود آن‎گاه که چشم‎مان به این روایت بیفتد که فرموده است: هر عَلَمی که قبل از ظهور قائم برافراشته شود، صاحب آن طاغوت است و...

حال که ذکر نکات پاره‎ دوم مطلب رفته است، راحت‎تر می‎توانم در این باره سخن بگویم. با توجه به آن‎چه گفته شد، اساسا ظهور ولی‎الله الاعظم به جز به مقاصد عالیه و غایات متعالیه -که تحقق آن از دست بشر ساخته نیست- نخواهد بود. آن قسط و عدلی که درباره‎ ظهور بیان شده، چیزی است در مختصات «تمام زمین»، آن‎گاه که از ظلم و جور پر می‎شود. و این خود تازه مقدمه‎ای است لازم برای تحقق عبادت در ساحت اجتماعی و فراگیر خود. یعنی تحقق «جامعه‎» الهی و عبادی. این، آن مقصود و غایتی است که خداوند بر عهده آخرین بقیه خود در زمین نهاده است. از جهت اجرایی خود واضح است که نه اقامه عدل و شروع جریان عدالت‎خواه و ظلم‎ستیز در جهان جز با تشکیل حکومت ممکن است و نه تحقق احکام عبادی اسلام در ساحت اجتماعی. و این نکته نیز پوشیده نیست که این جریان نه به استقرار کامل عدل و نه عبادت، در مقیاس جهانی، ادعا نمی‎تواند بکند. اما شعار‎ها و آرمان‎‎های این حکومت، قطعی و طبیعی است که به‎صورت «جهانی» مطرح و مطالبه می‎شود و تلاش به‎سمت این آرمان است. چراکه خود را نه محقق کننده، بلکه سبقت گیرنده بر این اراده‎ آرمانی می‎داند. و تمام سعی در حفظ این مسیر به همین سمت و جلوگیری از انحراف آن است. هم‎چنان که بنیان‎گذار جمهوری اسلامی چنین می‎گفت.

علاوه‎بر این، از جهت نقلی هم سخن بر سر افراشتن علَمی است که در دست ما امانت است و قرار است به‎دست صاحب اصلی‎اش برسانیم و او حجت بن الحسن ارواحنافداه است. و این علَم نه آن است که ما تازه 30 سال باشد اختراعش کرده باشیم یا امام خمیني (رحمت‌الله عليه)، به‎تازگی آن‎را ساخته باشد. بلکه این لوا در طول تاریخ تشیع دست به دست و نسل به نسل با خون شیعیان - از بزرگان و عوام- دوام یافته است و در این زمان بدین طریق قد برافراشته و به عزت رسیده است. ما هم‎چنان امانت‎دار این لوای کهنه‎ایم. و معتقدیم که افراشتن این علَم بر بام زمین تنها به‎دست ولی‎الله صورت می‎پذیرد، اما سبقت بر اراده‎ حجت بن الحسن علیه‎السلام بدان معناست که چند پله از بام را هم ما باید طی کنیم و زمانی‎که یارای ادامه‎ راه‎مان نماند برای گرفتن لوا به درگاه او استغاثه کنیم. و اگر چنین نبود، این زمین بسیار ظلم‎‎ها بر خود دیده، جور‎ها چشیده و خون مظلومان نوشیده است و شیعیان هم نیک گریسته‎اند و ندبه سروده‎اند؛ اما فرج محقق نشده است