بررسی ردپای حزب زحمتکشان بعد از پیروزی انقلاب

تحلیلهای انحرافی / سید امین طباطبایی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برخی چهره‎‎های حزب زحمتکشان با ورود به حزب جمهوری اسلامی توانستند در مقاطعی تحلیل‎ها و مواضع خود را - که در بسیاری موارد تحلیل‎‎هایی نزدیک به انجمن حجتیه بود- وارد حزب کنند. مرحوم دکتر حسن آیت، دکتر ابراهیم اسرافیلیان، دکتر سید احمد و سید محمود کاشانی، مرحوم سید رضا زواره‎ای و دکتر عبدالله جاسبی از این گروه هستند.

از آن‎جا که مظفر بقایی، رهبر حزب زحمتکشان، از مدتی قبل از کودتای 28 مرداد، سمپاتی فکری با آمریکا پیدا کرد – در عین حفظ ژست ضدانگلیسی- مواضع تند ضد‎شوروی و ضد‎چپ را مطرح می‎کرد؛ همچنانکه اسناد لانه جاسوسی هم نشانگر روابط نزدیک وی با آمریکا بود. از زمان قیام 30 تیر که با تدبیر آیت‎الله کاشانی برگ زمانه به‎نفع مصدق برگشت، خط اصلی تبلیغاتی بقایی را بزرگ‎نمایی خطر کمونیسم تشکیل می‎داد تا بهانه لازم برای دخالت آمریکا و انگلیس فراهم آید. وی در این خط تا جایی پیش رفت که وقتی در 30 مهرماه 1331 دکتر حسین فاطمی به‎عنوان وزیر خارجه قطع روابط سیاسی با لندن را اعلام کرد، دکتر بقایی در نقش یکی از رهبران اصلی در مخالفت با این اقدام ظاهر شد.

تحلیل مشترک این گروه با انجمن حجتیه در مسائل بین‎المللی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این بود که خطر اصلی برای انقلاب اسلامی ایران، شوروی است و نه آمریکا. رد پای این تحلیل را می‎توان در شاخه دانشجویی حزب جمهوری اسلامی به رهبری مهندس فیاض بخش یافت که در جناح راست دفتر تحکیم وحدت هم نفوذ داشتند. در نتیجه این تحلیل‎ها، آقای احمدی‎نژاد عضو اولین دوره شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت در جلسه تصمیم‎گیری برای تسخیر لانه جاسوسی آمریکا (آبان 1358) ضمن مخالفت با تسخیر سفارت آمریکا می‎گوید: «باید سفارت شوروی را اشغال کرد که ایدئولوژی ضد دین دارد و نه آمریکا که یک کشور مسیحی است.»

محمدعلی سیدنژاد نماینده دانشگاه تربیت معلم و دیگر عضو مخالف تسخیر لانه جاسوسی آمریکا سال‎ها بعد در یک مصاحبه در این زمینه به نکات تأمل برانگیزی اشاره می‎کند: «بچه‎‎های علم و صنعت هم یک گرایش ضدچپ خیلی قوی داشتند... بچه‎‎های علم و صنعت و آقای احمدی‎نژاد ضد مارکسیست بودند. اساتیدی مثل آقای اسرافیلیان در جمع آن‎ها بود و نگاهشان خیلی نزدیک به دکتر آیت بود. آن‎ها به‎شدت ضدمصدقی هم بودند... اولویت آن‎ها برای مبارزه، مارکسیسم بود. خطر غرب برای آن‎ها در اولویت نبود.» البته دفتر حضرت امام خمینی (ره) در ۲ آذر ۱۳۵۸یعنی چند روز پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، در مقابل زمزمه‎‎های تسخیر و حمله به سفارت شوروی بیانیه بسیار قاطعی را صادر کرد: «بسم‎الله‎الرحمن‎الرحیم. ملت شریف ایران! بار دیگر جاسوسان آمریکایی برای منحرف کردن افکار عمومی جهان از موضع قاطع شما ملت مبارز به توطئه تازه‎ای دست زده است. این‎بار با پخش اعلامیه‎‎هایی مردم را دعوت به اشغال سفارت شوروی نموده است. از ملت شریف می‎خواهیم تا به هیچ وجه تحت تأثیر این دسیسه‎‎ها واقع نشوند که مطمئنم نمی‎شوند. امروز اشغال سفارتخانه‎ای در ایران خیانت به مبارزات برحق ضدآمریکایی مردم ماست. قم، دفتر امام خمینی/ ۲ آذر ۱۳۵۸»

توجه کنیم که مظفر بقایی، رهبر حزب زحمتکشان، نیز مخالف سرسخت اشغال سفارت آمریکا بود. او در دوم دی‎ماه ۱۳۵۸ - ۴۹روز بعد از تسخیر لانه جاسوسی- در محل حزب زحمتکشان طی یک سخنرانی طولانی که به‎عنوان «وصیت نامه سیاسی» از آن یاد شده است، اشغال سفارت آمریکا را محکوم کرد و به انتقاد از امام خمینی پرداخت که چرا به رییس‎جمهوری آمریکا توهین کرده است. اساسا یکی از خط ‎مشی‎‎های انجمن حجتیه بعد از پیروزی انقلاب، جایگزینی مبارزه با مارکسیسم به‎جای بهائیت بود. هرچند سعی می‎کردند تا دو سه سال بعد از انقلاب همچنان خطر بهائیت را زنده نگه دارند ولی اهتمام اصلی خود را معطوف به مارکسیسم کردند و در کلاس‎‎های آموزشی خود مارکسیسم را نقد می‎کردند. این در حالی بود که حداقل به خطر فرهنگ غرب که تا مغز استخوان دانشگاه‎‎ها، مراکز تربیتی، ادارات و جامعه رسوخ کرده بود، بی‎توجه بودند و مارکسیسم را مسأله اصلی نشان می‎دادند. (در شناخت حزب قاعدین زمان، عمادالدین باقی، نشر دانش اسلامی، تهران، 1362، ص 96)

آیت‎الله جنتی نیز در این رابطه می‎گوید: «دلیل این‎که تکیه‎تان روی ضدانقلاب چپ است و از ضدانقلاب راست غفلت می‎ورزید چیست؟ مگر امام آمریکا را شیطان بزرگ نخواندند؟ مگر ما گرفتار آمریکا در نیم قرن اخیر نبوده‎ایم؟ در حالی‎که شعار ما نه شرقی، نه غربی است، چرا شعار نه غربی را ول کرده‎ایم و شعار نه شرقی را چسبیده‎اید؟ با این‎که ما تأیید می‎‎کنیم هر دو برای جامعه بشریت خطر است.» (کیهان، ش 11422، مورخ 10 آبان 1360، ص 2)

امام خمینی این شیوه نگرش و عملکرد سیاسی را چنین توصیف کردند: «نباید ما فراموش کنیم که در جنگ با آمریکا هستیم. ما در جنگ با آمریکا و تفاله‎‎های آمریکا [هستیم. ] این تفاله‎‎هایی که قالب زدند خودشان را و ما غفلت کردیم الان هم هستند... خط این بود که اصلا آمریکا منسی [فراموش] بشود. یک دسته شوروی را طرح می‎کردند تا آمریکا منسی بشود...» (صحیفه امام، ج 15، ص 29)»

واکنش تند حضرت امام به انجمن حجتیه دقیقا ناشی از مواضع این افراد در حزب جمهوری اسلامی بود و برکناری سید محمود کاشانی از نمایندگی ایران در دیوان دادگستری لاهه را هم از این منظر باید دید.

این دو گروه - انجمن حجتیه و حزب زحمتکشان- مواضع تند ضد‎چپ و ضد‎شوروی را بر موضع حضرت امام که آمریکا را شیطان بزرگ و خطر اصلی می‎دانست، ترجیح می‎دادند و به همین دلیل مورد عتاب ایشان واقع شدند که به پیام «منشور روحانیت» مشهور شده است: «... دیروز حجتیه‎ای‎‎ها مبارزه را حرام کرده بودند و در بحبوحه مبارزات، تمام تلاش خود را نمودند تا اعتصاب چراغانی نیمه شعبان را به‎نفع شاه بشکنند؛ امروز انقلابی‎تر از انقلابیون شده‎اند! ولایتی‎‎های دیروز که در سکوت و تحجر خود آبروی اسلام و مسلمین را ریخته‎اند، در عمل پشت پیامبر و اهل بیت عصمت و طهارت را شکسته‎اند و عنوان ولایت برایشان جز تکسب و تعیش نبوده است، امروز خود را بانی و وارث ولایت نموده و حسرت ولایت دوران شاه را می‎خورند!» (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۲۸۱)

با وجود این‎که امام (رحمت‎الله‎علیه) بار‎ها و بار‎ها آمریکا را به‎عنوان شیطان بزرگ معرفی کرده و بر مبارزه اصلی با آمریکا تأکید داشتند، اما انجمن حجتیه بیشتر قوای خود را صرف مبارزه با مارکسیسم و ایادی اتحاد جماهیر شوروی می‎کردند و حتی برخی از آن‎ها به اشاعه این باور می‎پرداختند که خطر شوروی از آمریکا بالاتر است. به همین دلیل برخی در مقابل تعبیر «شیطان بزرگ» امام خطاب به آمریکا، تعبیر «شیطان اکبر» را درباره شوروی به‎کار می‎بردند. نهضت آزادی نیز چنین نگاهی داشت و خطر شوروی را بزرگتر از آمریکا می‎دانست. به این دلیل حضرت امام خمینی در نامه معروف خود درباره نهضت آزادی می‎فرمایند: «آنچه باید اجمالا گفت آن است که پرونده این نهضت و همین‎طور عملکرد آن در دولت موقت اول انقلاب شهادت می‎دهد که نهضت به اصطلاح آزادی طرفدار جدی وابستگی کشور ایران به آمریکا است و در این‎باره از هیچ کوششی فروگذار نکرده است ؛ و حمل به صحت اگر داشته باشد، آن است که شاید آمریکای جهان‎خوار را، که هرچه بدبختی ملت مظلوم ایران و سایر ملت‎‎های تحت سلطه او دارند از ستمکاری اوست، بهتر از شوروی ملحد می‎دانند. و این از اشتباهات آن‎ها است.»

این‎ها البته گوشه‎ای از ماجرای مفصل تحلیل‎‎های غلط درباره دشمن‎شناسی است؛ تحلیل‎‎هایی که گاه از کانون‎‎های آمریکایی و آمریکادوستی همچون «حزب زحمتکشان» و «نهضت آزادی» برخاسته و گاه از کانون ظاهرالصلاحی همچون انجمن حجتیه. حال آن‎که اگر اندیشه انقلابی و ولایت‎پذیری ملاک نظر و عمل قرار گیرد، دچار چنین تحلیل‎‎های انحرافی نخواهیم شد

پرونده‎ای به بهانه اربعین حضرت اباعبدالله (ع)

مثل همیشه قرار نیست پر بکشد

حتی فکر کردن در این‎باره هم برایم عذاب آور است که نکند چون منی که سال‎هاست دم از حسین بن علی (علیه‎السلام) می‎زنم و سنگ محبتش را به سینه می‎کوبم، اگر سال 61 هجری را درک می‎کردم، خدای نکرده جزو ساکتین شهادتش دسته‎بندی می‎شدم؟ نه! انشاالله مقابل حضرت نبودم ولی نکند جزو دسته جانمازآبکش و مقدس‎مابی می‎شدم که نتیجه استخاره‎ام برای رفتن به یاری حجت خدا میانه می‎آمد؟ نکند جزو گروهی باشم که سال‎هاست مشمول لعن خودم هستند.

اصلا همه این فکر‎ها از عاشورای امسال به‎سراغم آمد. وقتی که میان این همه روضه، یک آن یاد غریبی امام زمانم افتادم. به این فکر کردم که آقا باید با وجود این همه داغ و مصیبت، غصه گناهان مرا کجای دلش بگذارد؟ مگر نه این‎که فریاد «هل من ناصر» و «هل من معین» حسین (علیه‎السلام) امروز از ناحیه ایشان شنیده می‎شود؟! این‎که برایش یار نیستم به‎کنار، وبال بودنم دیگر چه صیغه‎ای است؟ راستی چند سال است که امام زمان دنبال چند نفر مثل «حبیب» و «زهیر» می‎گردد؟ چند سال است که آمدنش به‎خاطر نداشتن غلام پای‎کاری مثل «جون»عقب افتاده؟ نه! من هیچ‎وقت نمی‎توانم یکی از آن‎ها باشم. یعنی حداقل تا الان که نبوده‎ام. اما تمام دل‎خوشی من وجود «حر» است. یعنی می‎شود برگردم؟ یعنی می‎شود که حضرت به من هم بفرمایند «ارفع راسک»؟ دیگر نباید این‎طور ادامه داد. باید برای بیچارگی‎ام کاری کنم. باید بروم و در محضر بزرگان این وادی زانو بزنم تا کمی باید و نباید یادم دهند. باید حداقل تا جایی که می‎شود خودم را شبیه دوستان حضرت کنم. شبیه اهل ایمان! و مگر نه این‎که یکی از نشانه‎‎های آنان زیارت اربعین پدر بندگی خداست؟ پس تا دیر نشده باید دلم را راهی کنم؛ چون این‎بار مثل همیشه قرار نیست پر بکشد بلکه باید پای پیاده راه بیفتد. «السلام علی ولی الله و حبیبه...»